2024-03-29T13:03:31Z
https://ptt.qom.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=204
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
جایگاه و کارکرد قرائات شاذ در تبیین و توسعه معانی آیات قرآن کریم از منظر مفسران فریقین
محمدعلی
اسدتاش
سیدرضا
مودب
قرائتهای شاذ و غیرمشهور، بهعنوان یکی از انواع قرائتهای قرآن کریم، کمتر مورد توجه و بازخوانی واقع شده است. قرائت شاذ، قرائتی است که سند آن صحیح، ولی به طریق تواتر و یا استفاضه که میان مردم مقبولیت دارد، نقل نشده باشد. تعمّق و بازپژوهی در این قرائتها، میتواند کارکردهای قابل ملاحظهای در تفسیر فریقین از آیات قرآن داشته باشد. ازاینرو، نمیتوان قرائتهای شاذ را به طور کامل مردود و نادیده انگاشت. تبیین قرائتهای شاذ و کارکردهای آنها در تفسیر فریقین در مقایسه با قرائتهای مشهور، مسئله پیشرو است. بدینمنظور، در این نوشتار ابتدا مهمترین مؤلفهها و مباحث مربوط به قرائتهای شاذ مورد تبیین و بررسی قرار گرفته است. سپس، با ارائه شواهدی از این قرائتهای آثار و کارکردهای مختلف آن در تفسیر فریقین از قرآن کریم نشان داده شده است. تبیین و توسعه معنایی آیات از مهمترین کارکردهای قرائتهای شاذ در تفسیر قرآن کریم است. از این رهگذر، با پردازش و تحلیل نمونه آیاتی از قرائتهای شاذ در کنار قرائتهای مشهور، میتوان به نوعی بر خوانشهای تفسیری آیات افزود و کارکرد آنها را نمایان ساخت
قرائت شاذ
قرائت مشهور
تفسیر فریقین
تبیین معنا
توسعه معنا
2019
08
23
9
36
https://ptt.qom.ac.ir/article_1212_f1699bd826a68169f696de9f0a91dcae.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
بررسی و نقد دیدگاه فریقین درباره محور نزاع در آیه 59 سوره نساء
نقی
غیاثی
مفسران فریقین دربارة «متنازعفیه» در آیة 59 سوره نساء، دیدگاههای گوناگونی ارائه دادهاند. برخی همه کارهای مربوط به دین و دنیا را مشمول متنازعفیه در آیه دانستهاند. برخی باتوجه به ادامه آیه که خدا و رسول را مرجع حل تنازع معرفی کرده، تنها رویدادهای دینی؛ اعم از احکام و عقاید را مشمول تنازع در آیه دانستهاند. برخی دیگر، نزاع را تنها به احکامی که ازسوی خدا و رسول تشریع شده، مختص دانستهاند. گروهی مراد از متنازعفیه در آیه را تنها احکام غیرمنصوص میدانند و برایناساس، آیه را دلیل بر حجیت اجماع و قیاس گرفتهاند. از دید برخی محور تنازع در آیه، خود اولیالامر هستند که در دستواژة پیشین به اطاعت از آنان دستور داده شده است.
در نوشتار حاضر که با روش توصیفی – تحلیلی و باهدف ارزیابی و نقد دیدگاه مفسران فریقین دربارة متنازع فیه در آیه یادشده، نگارش یافته، ضمن تبیین مسئله و طرح پرسش مربوط، دیدگاههای مفسران بیان شده است سپس، دیدگاهی که محور تنازع را اولیالامر میداند برگزیده و دیگر دیدگاهها را ناصواب میداند و اشکالات آنها را تبیین میکند. سرانجام با استناد به قرائن موجود در آیه وگواهمندی تاریخی و روایی، چراییهای گزینش دیدگاه موردنظر تبیین شده است.
تاریخ ارسال: 26/04/97 | تاریخ پذیرش: 03/09/97
اطاعت
أولیالأمر
تنازع
احکام غیرمنصوص
2019
08
23
37
62
https://ptt.qom.ac.ir/article_1224_b47e3f4a48dfc86934bf6552dbb0bfda.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
معناشناسی تحلیلی آیة «قُلْ ما یعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یکُونُ لِزاماً» ازمنظر مفسران فریقین
محسن
خوش فر
سحر
دادخواه
زهره سادات
حسینی
اختلاف مفسران دربارة آیة 77 سورة فرقان، دو رویکرد عمده را نسبت به معنای این آیه موجب شده است. در رویکرد اول که رایجتر است، معنای آیه از جایگاه و منزلت دعا نزد خدا حکایت دارد و ارزش هر انسان را بهاندازة دعای او میداند. اما رویکرد دوم با نگاهی انذاری، اتمام حجت کردن خدا را دلیل اصلی مخاطب قرار گرفتن منکران وحی و کافران از جانب خدا میداند. عامل تأثیرگذار در این اختلاف دو چیز است: 1. تعیین دقیق معنای «دعا» و تشخیص اینکه واژة دعا در معنای لغوی خود بهکار رفته یا اصطلاحی. 2. ترکیب نحوی عبارت «دعاکُم» در آیه و نسبت دادن نقش فاعلی یا مفعولی به «کُم». تعیین میزان درستی هرکدام از دو رویکرد معنایی، مسئلهای جدی است که تاکنون مغفول ماندهاست. بررسی تحلیلی-توصیفی تفاسیر با تمرکز بر پنج محور:1. مخاطب آیه. 2. درستیآزمایی هرکدام از نقش فاعلی و مفعولی برای «کُم». 3. تاریخگذاری اقوال تفسیری. 4. بررسی سیاق و مضمون آیات سوره. 5. تحلیل روایات ذیل آیه؛ نشان میدهد معنای اصطلاحی دعا در این آیه مقصود نیست و رویکرد دوم در معنای آیه صحیحتر است. تاریخ ارسال: 06/03/97 | تاریخ پذیرش: 30/09/97
معناشناسی تطبیقی
تفسیرفریقین
آیه 77 سوره فرقان
دعا
2019
08
23
63
77
https://ptt.qom.ac.ir/article_1226_ab8bbfec975f3772571ac21c496cfb87.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
نقد و بررسی تطبیقی شأن نزول آیه «إفک» با رویکردی تاریخی
سیدمحمدرضا
حسینی
مسئله «اِفک» بهمعنای بهتان و تهمتزدن است که خداوند در سوره نور به آن پرداخته است. این مقاله در نظر دارد تا با بررسی و نقد تطبیقی دلایل نظریه سهگانه، با نگاه به منابع تاریخی و تفسیری، به نظریه درست دست یابد. مفسران اهلتسنن بر این باورند: آیه در شأن عایشه نازل شده است؛ البته برخی از مفسران شیعه نیز با آنان همصدا شدهاند. برخی دیگر از مفسران شیعه معتقدند: آیه در شأن ماریه قبطیه نازل شده است و برخی دیگر از مفسران شیعه نزول آیه را در شأن زنی پاکدامن میدانند. با نگاه به منابع تاریخی و بیان دلائل، ضمن قبول نظریه سوم، نشان خواهیم داد که آیه در شأن هیچیک از این دو همسر پیامبر J نازل نشده است. متأسفانه بسیاری از اظهارنظرها، متأثر از تعصبات مذهبی و نگاه سیاسی است؛ تا آنجاکه برخی بهدنبال مصادره کردن آیه در راستای اغراض سیاسی خود بودهاند.
تاریخ ارسال: 12/02/97 | تاریخ پذیرش: 14/06/97
آیه إفک
تاریخ
شأن نزول
عایشه
ماریه قبطیه
2019
08
23
87
112
https://ptt.qom.ac.ir/article_1229_b7166b9e4e3f2f9bd46c97eb705683b4.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
چشم زخم در تفاسیر فریقین
رضا
باقی زاده پلامی
ازجمله پرسشهای مطرح در جامعه، بحث واقعیبودن یا خیالیبودن چشمزخم است. در این تحقیق، چشمزخم از دیدگاه تفاسیر فریقین بررسی شده است. ازآنجاکه بسیاری از مردم با آن درگیر هستند، بحث و بررسی دربارة ضروری است. این تحقیق با روش توصیفی و تحلیلی، و در جمعآوری مطالب با روش کتابخانهای و ازطریق فیشبرداری به سامان رسیده است. در پایان، این پژوهش به این نتیجه رسیده است که: باتوجه به آنچه در تفاسیر فریقین آمده است، چشمزخم نه تنها خرافه نیست؛ بلکه آیاتی از قرآن و روایات بیشماری آن را تأیید میکند، یعنی قدرتی در افراد وجود دارد که تأثیرگذار است و اندازة تأثیرگذاری بستگی به افراد دارد و راه هایی برای رفع و دفع آن نیز سفارش شده است.
تاریخ ارسال: 19/05/97 | تاریخ پذیرش: 11/08/97
چشم
چشمزخم
تفاسیر
شیعه
اهلسنت
فریقین
2019
08
23
113
128
https://ptt.qom.ac.ir/article_1243_9a5655cd997b5fcb70356de69402b55c.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
بررسی تطبیقی مبانی تفسیری کشّاف، روح المعانی و الکاشف، دربارة شفاعت مسلمان گناهکار
محمد مهدی
حقی
علی
حسن بگی
« شفاعت» یکی از باورهای کلامی مشترک میان مشرکان، یهودیان و مسلمانان است. این باور در میان مسلمانان، جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است. از گذشتههای دور، میان عالمان و مفسران مسلمان دربارة پذیرش شفاعت مسلمان گناهکار، اختلاف بوده است. برخی یکسره شفاعت را انکار میکنند و برخی دیگر آن را میپذیرند. گفتنی است، این دو رویکرد بر تفسیر آنان از آیات شفاعت اثرگذار بوده است. بهنظر میرسد، هریک از رویکردهای مذکور در تفسیر آیات شفاعت مبتنی بر یک مبانی است. این نوشتار در صدد واکاوی مبانی این دو رویکرد در تفسیرهای «کشّاف»، «روح المعانی» و «الکاشف» است که هریک به ترتیب نماینده رویکرد اعتزالی، اشعری و شیعی به قرآن است. این نوشتار تلاش میکند، مبانی تفسیری رویکرد پذیرش و عدم پذیرش شفاعت نسبت به مسلمان گناهکار را واکاوی کند. با کوششی که انجام شد، روشن گردید که سه مبنا (یگانگی ایمان و عمل، یگانگی ایمان و تصدیق قلبی، یگانگی ایمان و تصدیق قلبی همراه با انجام فرایض) بهترتیب بر رویکرد تفسیری «کشّاف»، «روح المعانی» و «الکاشف» اثرگذار بوده است.
تاریخ ارسال: 06/03/97 | تاریخ پذیرش: 10/11/97
مبانی
شفاعت
مسلمان گناهکار
کشاف
روح المعانی
الکاشف
2019
08
23
129
144
https://ptt.qom.ac.ir/article_1244_bda501f421efde8910afc0433c06066c.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
مدیریت اقتصادی در چارچوب اقتصاد مقاومتی با تکیه بر سیرة حضرت یوسف(ع) (از نگاه مفسران فریقین)
سیدمحمدرضا
موسوی شلحه
غلامحسین
اعرابی
سعید
فراهانی فرد
از راهکارهای مهم پیش روی جوامع بشری در رویارویی با بحرانهای اجتماعی- اقتصادی، «اقتصاد مقاومتی» است که از ابعاد گوناگون مورد بحث واقع شده است. برخی بنیانهای نظری این شیوة مدیریت اقتصادی در قرآن کریم؛ بهویژه در سورة یوسف، به زیبایی ترسیم شده است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و با استناد به تفاسیر فریقین ذیل آیات سورة یوسف و آیات مرتبط دیگر، به واکاوی راهبرد مدیریتی حضرت یوسفA پرداخته است تا برایناساس شیوهای از مدیریت بر مبنای دستورات الهی برای رسیدن به اقتصادی با شاخصههایی که بتوان از آن باعنوان «اقتصاد مقاومتی» تعبیر کرد، الگوسازی شود. از رهگذر این کاوش بهدست آمد که، اقتصاد مقاومتی در اسلام بر مبنای حاکمیت مطلق خداوند و حضور مردم در صحنه استوار است. حل بحرانهای اقتصادی نیازمند انسانهای شایستهای است که با گزینش سختگیرانه انتخاب شدهاند و بر پایة برنامهریزی دقیق و صرفهجویی و تخصیص سنجیدة منابع و با عنایت به اصل عدالت محوری و نفی جانبداری در سایة تشریک مساعی مخلصانه و با اهتمام ویژه به داراییهای عمومی و بیت المال، حکومت و جامعه را مدیریت و اقتصاد مقاومتی را اجرا میکنند. تاریخ ارسال: 08/12/96 | تاریخ پذیرش: 29/06/97
اقتصاد مقاومتی
قرآن کریم
یوسفA
سوره یوسف
تفاسیر فریقین
2019
08
23
145
170
https://ptt.qom.ac.ir/article_1246_4f8ac274600651a0991ec607509c30eb.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
بررسی تطبیقی آرای مفسران در تبیین مفهوم ضلالت در آیۀ «وَ وَجَدَکَ ضَالاًّ فَهَدى»
محمد حسین
مدنی
محسن
رفعت
قرآن در بیان برخی از قضایا، شیوهای ممتاز و یگانه را در پیش گرفته است؛ یکی از این آیههای قرآن، آیۀ هفتم از سورۀ مبارکۀ «الضحی» است. واژۀ «ضالّ» که در این آیه، اسم فاعل از مصدر «ضلالت» محسوب شده و به شخص پیامبرJ بازمیگردد، نیازمند بازشناسی دقیقتری است. پژوهش حاضر، همزمان تحلیل مفهومی و انتسابی «ضلالت» را در این آیه دنبال میکند و مهمترین نظرهای فریقین را به دو دسته تقسیم مینماید. دستۀ نخست، انتساب «ضلالت» را به شخص پیامبرJ متوجه دانسته و ازاینرهگذر وجوه متعددی برای توجیه مفهوم «ضلالت نبی» بیان کردهاند. در دستۀ دوم، «ضلالت» در معانی مختلف آن، با توجیهات عمدتاً ادبی به قوم نبی اکرمJ متوجه شده است. هر دو دسته از دیدگاهها، نقاط ضعفی به همراه دارند که ابهامهای مخاطبان را بهویژه در مواجهه با ظاهر آیه، سیاق آیات و معنای دقیق هدایت در مقابل ضلالت، بهخوبی پاسخ نمیگویند. این تحقیق به دیدگاه برگزیدهای دستیافت که ازطریق بهرهمندی از تفسیر قرآنبهقرآن، تناسب با ظواهر و سیاق آیات و هماهنگی با مبانی کلامی در حوزۀ عصمت نبوی تقویت میگردد. نتایج بهدست آمده میتواند در مطالعات قرآنی و پژوهشهای تفسیری و کلامی مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
تاریخ ارسال: 24/02/97 | تاریخ پذیرش: 03/09/97
ضلالت
سورۀ الضحی
ضالّ
عصمت نبوی
هدایت الهی
2019
08
23
171
196
https://ptt.qom.ac.ir/article_1282_44ce4a255b8303ef14c7121a6c516c87.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
بررسی و نقد تبیین و تفسیر آیات حجاب از دیدگاه صحابه رسول اکرم (ص)
سیدکاظم
میرجلیلی
محمد تقی
گل محمدی
تاریخ ارسال: 15/02/97 | تاریخ پذیرش: 13/11/97
لزوم پوشش و حجاب براساس آیات قرآن و روایات ، امری قطعی و تردیدناپذیر است، ولی شناخت حدود حجاب بهعنوان یکی از احکام الهی که در سلامت یا انحراف افراد جامعه نقش مهمی دارد ، اهمیت بسیاری دارد.
در قرون جدید، بهواسطه طرح برخی دیدگاههای غربگرایانه مبتنی بر مکاتب نوظهور پیرامون حجاب و حدود آن، شک و تردیدهای متعددی مطرح شده است؛ ازجمله اینکه: حجاب کنونی، حجاب مورد نظر خداوند در قرآن و مرسوم در زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیست؛ بلکه متأثر از فرهنگ و نحوه تفکر بزرگان صحابه در تفسیر آیات حجاب است.
باتوجه به اینکه در تفسیر آیات حجاب و حدود آن اختلافنظر وجود دارد. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی نظرهای صحابه بهعنوان پل ارتباطی بین پیامبر(صلی الله علیه و آله) و دوره های بعد، حدود و ثغور مسئله حجاب از دیدگاه آنها را روشن سازیم و سپس، میزان تأثیرپذیری و علت آن را تبین نماییم.
در مورد حدود حجاب، بین صحابه اختلافنظرهای بسیاری وجود دارد که اگر آنها را معلول تحریف ندانیم ، باید پذیرفت تا حدودی از فرهنگ رایج و تحولات سیاسی و فرهنگی ، بهواسطه دور نگهداشتن جامعه از فساد و فحشاء متأثر شده و به اجتهاد خود عمل کرده باشند.
حجاب
تبرج
جلباب
خُمُر
صحابه
2019
08
23
197
220
https://ptt.qom.ac.ir/article_1283_e2b8ea24f7f3f4902b4132354586e51e.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
نقد و بررسی دیدگاه مفسران فریقین دربارة جامعیت قرآن
اصغر
طهماسبی بلداجی
ابراهیم
ابراهیمی
«جامعیت قرآن»یکی از مباحث مهم در ارتباط با قرآن است که اندیشمندان اسلامی از همان آغاز دربارة آن دیدگاههای مختلفی را ارائه کردهاند؛ جامعیت مطلق، جامعیت در امور هدایتی و جامعیت حداقلی از مهمترین دیدگاههای مطرح شده دراینباره هستند. آیات و روایات دربارة جامعیت قرآن این مطلب را بیان میدارند که قرآن از جامعیت مطلق در امور هدایتی و دینی برخوردار است و هیچ مطلب و مسئلهای در امور دینی و هدایتی نیست مگر اینکه در قرآن بیان شده است؛ اما با بررسی ساختار ظاهری قرآن، مشهود میشود که قرآن حتی در مباحث دینی هم جامعیت ندارد. بهعبارتی دیگر، بهطور تام نمیتوان از ظاهر قرآن همه احکام و مباحث دینی را استخراج نمود. این در حالی است که آیات و بهخصوص روایات متعدد، جامعیت مطلق قرآن را بیان میدارند. پژوهش فرارو، با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن نقد و بررسی دیدگاههای مفسران فریقین دراینباره، جامعیت مطلق قرآن در امور هدایتی ویژه معصومانD را پذیرفته و ضمن تفکیک میان جامعیت قرآن و جامعیت اسلام، برای غیر از معصومان(ع) جامعیت اسلام را بیان مینماید. نتیجه آنکه: اولاً: قرآن مستقلاً از جامعیت مطلق در امور هدایتی و دینی برخوردار است که معارف آن در ظهر و بطن آیات متجلّی است؛ اما این جامعیت مطلق، اختصاص به معصومان(ع) دارد که میتوانند از ظهر و بطن قرآن معارف آن را استخراج نمایند. ثانیاً: برای غیر معصومین(ع) جامعیت اسلام مطرح میشود که قرآن کریم در کنار سنت معصومین(ع)موجبات جامعیت اسلام را فراهم مینمایند؛ ثالثاً: مراد از جامعیت اسلام، جامعیت مطلق در امور هدایتی است که تا قیامت پاسخگوی نیازهای هدایتی انسانهاست. تاریخ ارسال: 18/03/97 | تاریخ پذیرش: 13/12/97
جامعیت قرآن
جامعیت اسلام
اهلبیت(ع)
رسالت قرآن
جاودانگی دین
2019
08
23
221
244
https://ptt.qom.ac.ir/article_1284_6e89265f772e65a5b09f1f930f3fc64d.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
بررسی معنای حروف مقطعه از دیدگاه آیت الله معرفت و نقد آن از منظر آیت الله جوادی آملی
محمد علی
تجری
فرزاد
پاکروان
از گذشته تا کنون، حروف مقطعه در دیدگاه مفسران قرآن کریم تحلیلهای متفاوتی داشته است. آیتالله معرفت این دیدگاهها را طبق دو مبنا دستهبندی کردهاند. عدهای حروف مقطعه را از متشابهات مجهول و علم مستوری میدانند که جز خدا برآن واقف نیست و دستهای دیگر آن را رموزی بین خداوند و پیامبرش میدانند و آنچه از معانی برای این حروف گفته شده نوعی رمزگشایی است. آیتالله جوادی آملی بهصورت دیگری دیدگاه مفسران را در تفسیر خود مطرح میکنند و به نقد آن میپردازند. این دو عالم بزرگ، نهتنها در چگونگی نگاه به اقوال دربارة حروف مقطعه اختلافنظر دارند؛ بلکه در نتیجة نهایی و قول برگزیده نیز نظرهای متفاوتی را مطرح کردهاند. نوشتار حاضر، ضمن اشاره مختصر به اقوال مختلف، به تبیین دیدگاه آیتالله معرفت و نقد آن توسط آیتالله جوادی آملی پرداخته است. تاریخ ارسال: 04/05/97 | تاریخ پذیرش: 08/12/97
حروف مقطعه
آیتالله معرفت
آیتالله جوادی آملی
التفسیر الاثری الجامع
تفسیر تسنیم
2019
08
23
245
264
https://ptt.qom.ac.ir/article_1285_dbd313858fda7980261932d76008c428.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
سنت استیصال و امت محمدی(ص) (بررسی تطبیقی دیدگاه های المنار و المیزان)
نبی الله
صدری فر
محمد رضا
ضمیری
محمد
مولوی
هدف پژوهش حاضر عبارت است از: بررسی و تحلیل تطبیقی دو تفسیر المنار و المیزان دربارة جریان سنت استیصال در امت محمدی(ص). ازاینرو، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که: آیا ممکن است سنت استیصال در امت محمدی(ص) جریان یابد؟ بنابراین، پس از روشن شدن مبانی نظری بحث، به تبیین ارتباط سنت استیصال با دیگر سنن الهی؛ ازجمله سنن امهال، ارسال رسل و توبه پرداخته میشود. بهدنبال آن، با دستهبندی آیات سنت استیصال، به تحلیل و تطبیق دیدگاههای تفاسیر المنار و المیزان پرداخته میشود. آنچه از این تطبیق بهدست میآید، اختلافنظر در تبیین آیات سنت استیصال بین علامه طباطبایی و رشیدرضاست. در دیدگاه علامه طباطبایی در امت محمدی جریان سنت استیصال ممکن است؛ ولی در نگاه رشیدرضا - و مشهور مفسران- به دلایلی، جریان سنت استیصال ممکن نیست. آنچه بهنظر میرسد، بازگشت دو کلام به یک نتیجه است و آن عدم جریان عذاب استیصال در امت محمدی است.
تاریخ ارسال: 11/07/97 | تاریخ پذیرش: 12/02/98
سنت
استیصال
عذاب
امت محمدی
2019
08
23
265
288
https://ptt.qom.ac.ir/article_1345_42c2cbe1147f139a9b381abc0a78cfce.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
داستان قتل غلام توسط خضر؛ تحلیل و ارزیابی رهیافتهای تفسیری
علی
راد
عاطفه
محمدزاده
آیات 74 و 80 سورۀ کهف از نمونه آیاتی بهشمار میروند که در نگاهی سطحی با برخی از مبانی اعتقادی و تشریعی اسلام همسو نیستند. حکم به قتل غلام پیش از اثبات جرم او و توجیه این عمل با قرائنی چون علم به کافرشدن وی در آینده یا ترس و اکراه از وقوع این رخداد، اساسیترین اشکال ظاهری این آیات است. برخی از مفسران کوشیدهاند تا با بهرهمندی از رهیافتهای روایی، ادبی، فقهی، کلامی و عرفانی راهحلی برای این مسئله پیدا کنند. آنان با استناد به ادلۀ نقلی و عقلی، تحلیلهایی از ماجرا ارائه کرده و در این راستا، غالباً از جریانهای تفسیری وابسته به آن تأثیر پذیرفتهاند. پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی- انتقادی، پس از بازیابی هریک ازاین رهیافتها، به تبیین نگرههای موجود و ارزیابی آنها پرداخته، و تأثیر مکاتب تفسیری مختلف را در تحلیلهای مفسران شیعه و اهلسنت در طول تاریخ تفسیر قرآن بررسیده است. دراینمیان، بهنظر میرسد رهیافت کلامی و بهویژه نگرۀ باورمندی به حکمت الهی بیشتر از راهکارهای دیگر گرهگشا بوده، و ضمن همخوانی با اصول و فروع دین، با سایر رویکردها هم تعارضی نداشته است.
تاریخ ارسال: 19/02/97 | تاریخ پذیرش: 28/09/97
سورۀ کهف
قتل غلام
موسی و خضر
رهیافت تفسیری
2019
08
23
289
324
https://ptt.qom.ac.ir/article_1346_215ef6f32fd781b5c70355a8c338404b.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1398
5
1
بررسی تطبیقی مسئله «وراثت انبیاء» و «خطبه فاطمه زهراء(ع) در جریان غصب فدک» در آراء یوسف شعار و مفسّران فریقین
سعید
مرادی کیاسرائی
محمد هادی
مفتح
مسئله وراثت انبیا از مباحث مهم قرآنی است. ازاینرو، مقالة حاضر به بررسی و نقد دیدگاه یوسف شعار در مسئله وراثت انبیاء؛ طبق آیه 16 سورة مبارکه نمل و همچنین به برداشت ایشان از استشهاد فاطمه زهرء(ع) به آیه مزبور در خطبه فدکیه، میپردازد. چنانکه ایشان برخلاف نظر مفسّران شیعه که معتقدند: متبادر از «ارث» در آیه مذبور، ارث از «اموال» و «حقوق» است، این وراثت را در «علم و نبوّت» معنا میکند و بر اساس آن، استشهاد فاطمه زهراء(ع) طى خطبهاى در حضور بزرگان اصحاب رسول خداJ بر آیه مزبور را افتراء نسبت به ایشان میداند. بنابراین، در این پژوهش، با اتکا به معنا و مفهوم سیاق آیات و با استناد به دیدگاههای تفسیری و کلامی مفسّران و متکلّمان، نظر این مفسّر مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. چنآنکه، در نهایت استشهاد وی به آیات قرآن، اشتباه مفهومی و استناد به خبر «لا یورث الانبیاء» ازسوی ایشان، اشتباه دلالی و سندی، برداشت شده است
وراثت انبیا(ع)
یوسف شعار
تحلیل تطبیقی
آیه ارث سلیمان(ع)
خطبه فدک
2019
08
23
325
364
https://ptt.qom.ac.ir/article_1347_2fbcb5d489ce0f4d8647f16afa5855ed.pdf