2024-03-28T22:56:40Z
https://ptt.qom.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=241
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
مطالعه تطبیقی بررسی برخی شبهات پیرامون تغییرقبله با تاکید بر شبهه اقتباس
مریم سادات
سجادی
دکتر سید رضا
مؤدب
قبله یکی از مهمترین نمادها در اسلام و نشانۀ هویت اسلامی است؛ انتخاب بیتالمقدس بهعنوان قبلۀ نخستین و سپس تغییر آن بهسمت کعبه، بازتاب بسیاری در عصر ظهور اسلام در بین یهودیان داشته است. شماری از یهودیانِ معاصر پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) بهدلیل آنکه بیتالمقدس در آغاز ظهور اسلام، قبلۀ مشترک بین مسلمانان با یهود بوده و برای فرار از اعتراف به وحیانی بودن آیین اسلام، شبهۀ اقتباس قبلۀ نخست مسلمانان را از یهود، مطرح نمودند و آن را دلیل حقانیت خود دانستند. در این مقاله بهبیان برخی شبهات یهودیان، پیرامون قبله، چه قبل از تغییر و چه بعد از آن، در نگاه مفسران فریقین پرداخته شده و با بهرهگیری از مستندات قرآنی، نادرستی دیدگاه یهودیان دربارۀ مسئلۀ اقتباس قبله، تبیین گردیده و بیان شده است که دلایل گزینش بیتالمقدس در آغاز ظهور اسلام بهعنوان قبلۀ مسلمانان، حکیمانه بوده؛ زیرا در آن هنگام، کعبه محل عبادت بتپرستان گردیده بود ولی بیتالمقدس سرزمینی پاک و مقدس بهشمار میآمد؛ اما با گسترش اسلام، مکه از شرائط متفاوتی برخوردار شد و قبله بهسوی کعبه بهعنوان نخستین پرستشگاه ابراهیمی(ع) و محل امن و عبادت همیشگی بندگان الهی، تغییر یافت .
مؤدب، س.ر؛ سجادی، م.س. (1399). مطالعۀ تطبیقی بررسی برخی شبهات پیرامون تغییر قبله با تأکید بر شبهۀ اقتباس، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 33-7. Doi: 10.22091/PTT.2020.5634.1769
تغییر قبله
قبله
کعبه
بیتالمقدس
یهود
شبهۀ اقتباس
2020
12
21
9
36
https://ptt.qom.ac.ir/article_1401_3db7efcc1c245083240026807e6ac38c.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بررسی سه رویکرد در باره تفسیر آیات 16-19 سوره «قیامت» بر پایه با زخوانی جمله معترضه
علی
حسن بگی
جملۀ معترضه» یا «میانجمله» یکی از جملاتی است که نه به موضوع اصلی بلکه به جوانب امر میپردازد؛ اما این جمله بهدلیل جایگاهی که در محاورات دارد، همواره مورد توجه مفسران در تفسیر آیات قرآن قرار داشته، بهطوریکه گاه تلقی برخی آیات یا فقراتی از آنها، بهعنوان جملۀ معترضه، بر تفسیر مفسران مؤثر بوده است؛ اما باید گفت که گاهی برداشت ناصحیح از این موضوع، تأثیر قابل توجهی بر فهم نادرست از آیات و تفسیر ناصواب قرآن کریم داشته است. یکی از مشهورترین و مهمترین رویکردها در تفسیر آیاتِ شانزدهم تا نوزدهم سورۀ «قیامت»، معترضه تلقی کردن آنهاست. این نوشتار درصدد بازخوانی جملۀ معترضه و ارائۀ تطبیقی سه رویکرد در خصوص آیات چهارگانۀ سورۀ قیامت با محوریت جملۀ معترضه است. در پیِ پژوهش انجام شده، روشن گردید که چهار آیۀ مذکور، معترضه نیستند؛ هرچند این آیات با آیات قبل ارتباط مفهومی نیز نداشته، بلکه شرایط خارج از سخن، مقتضای نزول آنها بوده است.واژگان کلیدی: جملۀ معترضه، تفسیر، قرآن، آیات 16 تا 19 سورۀ قیامت، دیدگاه مشهور، دیدگاه غیرمشهورحسنبگی، ع. (1399). بررسی سه رویکرد دربارۀ تفسیر آیات 16 تا 19 سورۀ «قیامت» بر پایۀ بازخوانی جملۀ معترضه، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 56-35. Doi: 10.22091/PTT.2019.2852.1305
جملۀ معترضه
تفسیر
قرآن
آیات 16 تا 19 سورۀ قیامت
دیدگاه مشهور
دیدگاه غیرمشهور
2020
12
21
37
58
https://ptt.qom.ac.ir/article_1395_f794a38e9da441a931d3aa9d2888367a.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بررسی تطبیقی آراء مفسران معتزله، اشاعره و امامیه در مسئلۀ ابتلا و رابطۀ آن با عدل الهی با تأکید بر دیدگاههای تفسیری قاضی عبدالجبار، غزالی و فیض کاشانی
ابوالحسن
بارانی
محمد علی
اخویان
محسن
ایزدی
از آنجا که رابطهی ابتلا با عدالت الهی از جمله چالشهای فکری اندیشنمدان اسلامی می باشد پژوهش حاضر در مقام پاسخ به این پرسش است که چگونه سنت ابتلا با عدالت خدا سازگار است،به مقایسه دیدگاههای قرآنی سه اندیشمند امامیه،معتزله و اشاعره دراینباره پرداخته تا از تدقیق در نظریات آنها، رهیافتی جامعتر پیدا کند و ضمنا نقاط قوت و ضعف دیدگاهها معلوم گردد.مقاله حاضر با شیوه توصیف و تحلیل، ابتدا دیدگاههای قرآنی عبدالجبار ، غزالی و فیض کاشانی را پیرامون ملاک های ابتلا به دست آورده و به این نتیجه رسیده است که در بسیاری از ملاک ها همسو هستند. و در ادامه با توجه به جهت گیریهای متفاوت نسبت به عدالت الهی، در مقام مقایسه آرای سه اندیشمند این نکته به دست آمد که اولا؛ بین سنت ابتلا با عدالت الهی با جهتگیری معتزله و اشاعره، همخوانی نیست و ثانیا؛ اگر چه انسانها از سوی خداوند به امور مختلف مبتلا میشوند،در عین حال آنها با اختیار خویش اعمالی مرتکب شده و جزایی مطابق اعمال نصیبشان میشود که این عین عدالت است.در واقع این گونه مقرر شده که آنچه مطابق طبیعت بالقوه انسانی است، با ابتلا بالفعل می شود و این همان عدل الهی است.
ملاک های ابتلا
رابطه ابتلا با عدل الهی
قاضی عبدالجبار
غزالی
فیض کاشانی
تفسیر موضوعی
2020
12
21
59
78
https://ptt.qom.ac.ir/article_1595_330495cbc4135171750b9f667b8fabc3.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
رفتار دادگرانه با یتیمان در نگاه مفسران
محمد
مرادی
علی اکبر
غفاری
تاریخ دریافت: 05/03/1399 | تاریخ پذیرش: 28/06/1399
نوشتار پیشِ رو، در پی تحلیل و بررسی این نکته است که عدالتورزی در حق یتیمان که در آیات قرآن به آن تأکید شده است، بهلحاظ مفهومی و عینی چه معنایی دارد. اگر مفهوم عدالت بهمعنای قرار دادن هر چیزی در جایگاه بایستۀ خود و یا دادن حق هر کسی، روشن هم باشد، اما دربارۀ یتیمان باتوجهبه مشکلات خاص زندگیشان و تأکید بسیار زیاد در چندین آیۀ قرآن، نیاز به بررسی بیشتر دارد. دراینبین، بهخصوص فهمی که مفسران طیفهای مختلف تفسیری، از این آیهها و عدالتورزیدن در حق یتیمان داشتهاند، از اهمیتی بالایی برخوردار است. بررسی توصیفی و تحلیلی موضوع، میتواند از چند جهت به تبیین مسئله و نیز شیوهای که مفسران در تفسیر آیات مورد اشاره به کار بردهاند، مفید باشد، و به فهم دقیقتر عدالتورزی با یتیمان کمک کند. در واقع رویکرد اصلی این تحقیق، روشن کردن وظیفۀ مکلفان دربارۀ عدالتورزی با یتیمان، بهصورت عام، و دربارۀ دختران یتیم، بهصورت خاص، و بهصورت عینی و عملی، آنهم از زاویۀ دید مفسران نحلههای مختلف فکری است.
© مرادی، م؛ غفاری، ع.الف. (1400). رفتار دادگرانه با یتیمان در نگاه مفسران، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 103-77. Doi: 10.22091/PTT.2020.5823.1809
حقوق یتیم. شئون یتیم. عدالتورزی. رفتار عادلانه با یتیم
2020
12
21
79
106
https://ptt.qom.ac.ir/article_1659_b3be5e47064ea9e81420c600d1cdab1e.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
شالودۀ نظام اخلاق بندگی قرآن با تأکید بر تفاسیر فریقین
سیده وحیده
رحیمی
سمیه
کتابی
تاریخ دریافت: 06/01/1399 | تاریخ پذیرش: 09/05/1399
اخلاق بندگی، یکی از زیربناییترین مباحث قرآن است. در فضایی نظاممند، فهم و تحلیل روابط آموزههای اخلاقی قرآن کریم، عمیقتر انجام میشود. کلیدیترین ارزش در آموزههای اخلاق بندگی، تقواست. در این نوشتار بهمنظور کشف و تبیین جایگاه تقوا در نظام اخلاق بندگی قرآن، با روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا نظام اخلاق بندگی در قرآن بهصورت ساختاری مخروطیشکل، شامل «مبانی، اصول و اهداف» مطرح میشود و سپس رابطۀ تقوا و اجزاء این نظام، با تأکید بر تفاسیر فریقین مانند المیزان، المنار، فی ظلال القرآن و کشّاف تبیین میگردد. تطبیق این تفاسیر نشان میدهد که در موضوعات مورد بحث، مشابهت زیادی میان آنها وجود دارد. تقوا لازمۀ موضوعاتی بنیادین مانند معرفتشناسی، خداشناسی، انسانشناسی، جهانشناسی، ارزششناسی و از عوامل مهم در ایجاد، حفظ و ارتقاء اصول بینشی، گرایشی و رفتاری است. استمرار و ارتقاء تقوا برای رسیدن به اهدافِ مقدمهای، میانی و غایی ضروری است. طبق تصریح آیات، «عبادت خدا» هدف مقدماتی، «تقوا» هدف میانی، و «قرب الهی» هدف غایی محسوب میشود.
© رحیمی، س.و؛ کتابی، س. (1400). شالودۀ نظام اخلاق بندگی قرآن با تأکید بر تفاسیر فریقین، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 131-105. Doi: 10.22091/PTT.2020.5629.1771
نظام اخلاقی
اخلاق بندگی
مبانی اخلاق
اصول اخلاق
اهداف اخلاق
تقوا
2020
12
21
107
134
https://ptt.qom.ac.ir/article_1602_58a30b28dfeab9087b6380454a65326b.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
نقد و بررسی قاعده بودن سیاق در پرتو تفاسیر قران کریم
سید احمد
حبیب نژاد
عبدالجبار
زرگوش نسب
مصطفی
بخرد
تاریخ دریافت: 10/11/1398 | تاریخ پذیرش: 20/03/1399
هر قاعدهای خصوصیات و ممیزات ویژۀ خود را دارد که سیاق فاقد آن ویژگیها است، لذا نمیتوان آن را یک قاعده نامید؛ ماهیت سیاق و نوع دلالت آن باتوجهبه آراء و نظرات مفسرین قرآن کریم، زبانشناسان و لغویین، علمای علوم بلاغی، ادباء، فقهاء و اصولیین، قابل اثبات است. بزرگترین دلیل و شاهد بر اینکه سیاق ماهیتاً دلالت است نه قاعده، این است که مفسرینی مانند ابنجریر طبری، علامه طباطبائی و شهید صدر بااینکه به سیاق استناد کردهاند، هیچکدام بهعنوان قاعده از آن نام نبردهاند. مسلماً برخی در تلقی کردن سیاق بهعنوان یک قاعده بیراهه رفتهاند و در این زمینه ایرادات و ابهاماتی اساسی وجود دارد. در این نوشتار که به روش توصیفی-تحلیلی تدوین شده با استناد به نظرات و آرای مفسرین و دانشمندان، عدم قاعده بودن سیاق به اثبات رسیده و نظریۀ دلالت بودن آن تقویت گردیده است. سؤالات دیگری که در این مقاله مطرح شده این است که آیا سیاق مقولهای لفظی است یا عقلی؟ آیا سیاق یک نوع دلالت اقتضاء یا تنبیه و اشاره است؟ و حجیت هریک از آنها از باب حجیت ظواهر است یا نه؟
© حبیبنژاد، س.الف؛ زرگوشنسب، ع.ج؛ بخرد، م. (1400). نقد و بررسی قاعده بودن سیاق در پرتو تفاسیر قران کریم، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 160-133. Doi: 10.22091/PTT.2020.3988.1496
تفسیر قرآن
سیاق
قاعدۀ سیاق
دلالت سیاق
ماهیت سیاق
2020
12
21
135
162
https://ptt.qom.ac.ir/article_1660_6cc50b66e203c4f9a3412937109e5eb0.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بازخوانی آراء تفسیری مفسران در آیۀ خطاب (فصلت:11) با رویکرد تطبیقی
عباس
شریفی
غلامرضا
خوش نیت
تاریخ دریافت: 18/11/1398 | تاریخ پذیرش: 23/03/1399 در حوزۀ معارف قرآنی یکی از مباحث اختلافبرانگیز بین مفسران، حمل آیات خطاب بر زبان تمثیل (نمادین) یا زبان حقیقت است. از این موارد میتوان به آیۀ «ثُمَّ استوى اِلىَ السَّماءِ و هى دُخانٌ فقالَ لَها و لِلارضِ أئْتیا طَوعاً اَوکَرها قَالتا اَتینا طائِعینَ» (فصلت:11) اشاره نمود که برخی از مفسران آن را بر زبان حقیقی، و بسیارى از ایشان اعم از مفسران متقدم و معاصر، با ذکر دلایلی آن را بر زبان نمادین حمل کردهاند. این پژوهش ضمن تبیین زبان تمثیلی و نمادین، دلایل طرفداران خطاب حقیقی و تمثیلی را بررسی کرده و با تکیه بر پذیرش تسری آگاهی و هوشمندی در موجودات هستی اما در مراتب گوناگون، آیه را داراى دو سطح معنایی یافته است؛ نخست، سطحی که مخاطبِ آن دارای فهم سادۀ عرفى است و دیگر، سطحی که مخاطب قادر به فهم حقیقت معناى آیه است. به استناد مرتبۀ نخست، آیه تمثیل و از مصادیق زبان نمادین و به استناد مرتبۀ دوم، آیه بر معناى حقیقى که سرایت علم و شعور در موجودات است، دلالت دارد. © شریفی، ع؛ خوشنیت، غ.ر. (1400). بازخوانی آراء تفسیری مفسران در آیۀ خطاب (فصلت:11) با رویکرد تطبیقی، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 183-161. Doi: 10.22091/PTT.2020.3988.1496
خطاب
تمثیل
حقیقت
طوع
کره
فصّلت
2020
12
21
163
186
https://ptt.qom.ac.ir/article_1661_e7af39fcb25ca540c1768828bbb35bb3.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بررسی تطبیقی آیات معناداریِ زندگی از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و آیتالله جوادی آملی
سیده معصومه
شاهرخی
نفیسه
ساطع
تاریخ دریافت: 14/10/1398 | تاریخ پذیرش: 22/04/1399
معنای زندگی از مهمترین مسائلی است که انگیزۀ زیستن، ارزشمندی حیات، امید و تکاپو در زندگی و آنچه از زندگی میخواهیم را دربرمیگیرد. بدون داشتن معنای زندگی، تحمل دنیای آکنده از رنج، درد و مشقت ممکن و معقول نمینماید. یکی از وظایف اساسی دین، تبیین مطلوب معناداریِ زندگی است. تحقیق پیش رو درصدد اثبات این فرضیۀ اصلی است که برطبق آیات قرآن، زندگی انسان دارای معنای ابزاری (هدفمندی حیات)، معنای غیرابزاری (ارزشمندیِ فینفسه حیات) و معنای کارکردی (ایفای نقش معین در حیات) است. هریک از این معانی با آیات و مبانی دینی مثل وجود عالم ماورای طبیعت، جاودانگی انسان، اصل فطرت و مظهریت انسان برای اسماء و صفات الهی اثبات میگردد. باید توجه داشت که إسناد این سه معنا به زندگی بهصورت منسجم و سازگار در یک نظریۀ وحدانی تبیین میگردد. از مهمترین لوازم این نظریه، نقد جدی دوگانهانگاری نظریههای فراطبیعتگرایانه و طبیعتگرایانه از یکسو، و جمع دیدگاه آفاقی بودن معنای زندگی با ضرورت جعل آن در زندگی، از سوی دیگر است؛ بدین معنا که فرد باید با کشف ارزش واقعی و با اختیار خود، زندگی خویش را بر اساس آن معنا دهد و در آن مسیر حرکت کند.
© شاهرخی، س.م؛ ساطع، ن. (1400). بررسی تطبیقی آیات معناداریِ زندگی از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و آیتالله جوادی آملی، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 209-185. Doi: 10.22091/PTT.2020.4464.1576
هدفمندی
ارزش
کارکرد
معنای زندگی
قرآن
2020
12
21
187
212
https://ptt.qom.ac.ir/article_1663_da2faa07471db5aaf686d1cd288cb971.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
تضمین نحوی در افعال لازم و متعدی و اعتبار سنجی این افعال در تفاسیر «التبیان، الجامع لعلوم القرآن و المیزان» (بررسی موردی)
محمد ابراهیم
خلیفه شوشتری
اعظم
صادقی
تاریخ دریافت: 12/02/1399 | تاریخ پذیرش: 31/06/1399
علم نحو بهعنوان علم خاص و پدیدۀ تضمین نحوی بهعنوان قائدۀ فرعی در راستای درک و تفسیر صحیح قرآن شکل گرفته و پژوهشگران و دانشمندان علم نحو در آثار خود به نقش و کارکرد تضمین نحوی و فوائد آن پرداختهاند. یکی از فوائد و کارکردهای تضمین نحوی، تغییر افعال لازم به افعال یک مفعولی یا بیشتر، و افعال متعدیِ یک مفعولی به افعال دو مفعولی است. در این مقاله ضمن معناشناسی تضمین نحوی و معرفی پژوهشهای صورت گرفته در این زمینه، به بررسی تطبیقی این پدیدۀ ادبی در قالب افعال لازم و متعدی در سه تفسیر «التبیان فی تفسیر القرآن»، «الجامع لأحکام القرآن» و «المیزان» میپردازیم. دستیافتههای قابلتوجهی را در این پژوهش میتوان مشاهده کرد؛ ازجمله آنکه یکی از فوائد مهم تضمین نحوی تغییر افعال لازم به متعدی یک مفعولی یا بیشتر و تغییر افعال متعدی یک مفعولی به دو مفعولی است که در تعلیل نحوی و ایجاز بلاغی اغراض آن دیده میشود؛ و دیگر اینکه نحویان در آشنایی با تضمین نحوی بر مفسران مقدم هستند و تلقی این سه مفسر شیخ طوسی، قرطبی و علامه طباطبائی از تضمین نحوی با نحویان یکی است. شیخ طوسی و قرطبی در تفسیر آیات متضمن از اصطلاح تضمین استفاده نکردهاند و از واژههای جایگزین مانند «بمنزلة»، «أی» و «معناه» مدد گرفتهاند ولی علامه طباطبائی از اصطلاح «تضمین» استفاده کرده است.
© خلیفهشوشتری، م.الف؛ صادقی، الف. (1400). تضمین نحوی در افعال لازم و متعدی و اعتبار سنجی این افعال در تفاسیر، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 234-211. Doi: 10.22091/PTT.2020.4446.1574
تضمین نحوی
آیات قرآن
مفاهیم
افعال لازم و متعدی
تفسیر
2020
12
21
213
237
https://ptt.qom.ac.ir/article_1664_20cf65290ad134cdc78c5ec76cb6f833.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه مفسران فریقین
محمدجواد
نجفی
محمدکاظم
رحمان ستایش
زهرا
ژرفی یگانه
تاریخ دریافت: 06/09/1398 | تاریخ پذیرش: 01/03/1398
مشروعیت، یک ویژگی در یک نظام حکومتی است که بهسببآن، حاکم حکمرانی خویش را صحیح میداند و مردم تبعیت از حکومت را وظیفۀ خود میشمارند. مشروعیت پاسخی به این پرسش است که چرا عدهای حق حکومت دارند و دیگران موظف به اطاعت از آنانند؟ مسئلۀ مشروعیت، همان پرسش از حق حاکمیت فرمانروایان است. مفسران فریقین بهدلیل صراحت آیات مربوط به حکومت، بهاتفاق، خداوند متعال را، منشأ ذاتی مشروعیت حکومت میدانند و بر این نظرند که چون خداوند اجلّ از ماده است و در قالب مادی نمیگنجد و نمیتواند خود در جامۀ انسانها درآید و بر آنان حکم راند، حتماً مرتبهای از ولایت خود را به برخی از انسانها تفویض کرده است. آنها همچون اکثر قریببهاتفاق مسلمانان، معتقدند که در زمان حضور پیامبر(ص)، خداوند حق حاکمیت را به ایشان واگذار کرده است؛ لیکن اختلاف عمده بر سر منبع یا منابع مشروعیت حکومت حاکمان پس از پیامبر(ص) است. مفسران شیعه اعتقاد به مشروعیت الهی حکومت و نصب امام با نص از جانب خداوند دارند؛ اما مفسران اهلسنت بهرغم مسلّم دانستن این طریق برای اثبات امامت، بهدلیل آنکه آن را ثابت نشده میدانند، معتقدند که امامت و حکومت از راههای گوناگونی از جمله بیعت و انتخاب اهل حل و عقد، ولایتعهدی و استخلاف امام سابق، زور و غلبه منعقد میشود؛ هرچند راه آخر یعنی زور و غلبه بیشتر مورد توجیه و حتی تخطئۀ این مفسران قرار گرفته تا مورد تأیید.
© نجفی، م.ج؛ رحمانستایش، م.ک؛ ژرفییگانه، ز. (1400). مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه مفسران فریقین، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 258-235. Doi: 10.22091/PTT.2020.3770.1455
مبانی
مشروعیت
حکومت
مفسران
فریقین
2020
12
21
237
260
https://ptt.qom.ac.ir/article_1665_fc56a4d5301da77993b127921d604605.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بررسی نقش قرائن در گوناگونی رهیافتهای تفسیری با محوریت تفسیر آیت الله صادقیتهرانی و عزّت دروزه
خدیجه
خدمتکار آرانی
حمیدرضا
فهیمی تبار
پرویز
رستگار جزی
تاریخ دریافت: 11/03/1399 | تاریخ پذیرش: 06/07/1399
نگرشی تاریخی-تحلیلی به سیر پیدایش و تطوّر تفسیر قرآن نشاندهندۀ گوناگونی رهیافتهای تفسیری با ویژگیهای مختلف مفسران است؛ بهگونهای که ظهور پیوستۀ مفسران و ارائۀ تفاسیر جدید، فهم آیاتی از قرآن را به پدیدهای متغیر تبدیل کرده است. پرسش درخور تأمل این است که منشأ اختلاف برداشتها در فرآیند فهم قرآن چیست؟ به این پرسش پاسخهای گوناگونی داده شده است؛ این پاسخها عمدتاً با نص قرآن یا شخصیت مفسران ارتباط دارد، اما فرضیۀ اصلی این نوشتار این است که یکی از عوامل مؤثّر در شکلگیری اختلافنظرها در فهم و تفسیر قرآن برخاسته از رویکرد مفسران نسبت به قرائن تفسیری است. ازآنجاکه آیتالله صادقی مفسر معاصر شیعی و محمد عزّت دروزه مفسر معاصر اهلسنت هردو در تفسیر آیات الهی رویکردی اجتهادی دارند، لذا پژوهش حاضر به بررسی کاربست قرائن در فهم قرآن و نقش آن در دو تفسیر «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّة» و «التفسیر الحدیث» پرداخته و نشان داده است که تفاوت تفسیرها متأثّر از تفاوت دیدگاه مفسران نسبت به قرینهها است.
© خدمتکار آرانی، خ؛ فهیمیتبار، ح.ر؛ رستگارجزی، پ. (1400). بررسی نقش قرائن در گوناگونی رهیافتهای تفسیری، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 282-259. Doi: 10.22091/PTT.2020.4780.1654
قرائن تفسیری
اختلافات تفسیری
الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه
التفسیر الحدیث
صادقی
دروزه
2020
12
21
261
284
https://ptt.qom.ac.ir/article_1666_0ead4776f68cd2dd364356092866227e.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بررسی روششناختی تفسیر آیۀ 106 سورۀ یوسف با رویکرد تطبیقی
محمد
اسعدی
تاریخ دریافت: 10/10/1398 | تاریخ پذیرش: 02/04/1399 آیۀ 106 سورۀ یوسف که میفرماید: «وَ مَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِکُونَ» از آیات حوزۀ کلامی ایمان و شرک محسوب میشود و ظرفیت بالایی در بررسیهای روشمند تفسیر تطبیقی دارد. ویژگی محتوایی این آیه جمع میان ایمان و شرک در بارۀ اکثر مردمی است که موردِنظر آیه هستند. بر اساس دیدگاهی که ایمان را به حقیقتی بسیط و یا مجموعۀ بههمپیوستهای از ارکان ایمانی تعریف میکند که با اخلال در هر رکنی، اصل ایمان مخدوش میشود، جمع میان ایمان و شرک معنا نخواهد داشت و ظاهر این آیه با تأویل و توجیه همراه میشود. اما دیدگاه دیگری که ایمان و شرک را قابل افزایش و کاهش و دارای مراتب معنایی میشمارد، به این آیه بهعنوان مستندی قوی برای رأی خود مینگرد. بررسیها نشان میدهد که مفاد این آیه ظرفیت دلالی زیادی در عبور از تنگناهای نظری متکلمان داشته و با تفکیک میان معنای ظاهری-تنزیلی از یک سو، و معنای باطنی-تأویلی از سوی دیگر، میتوان طیفی از معانی را بهصورتی سازگار برای آیه در نظر گرفت. در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی، ضمن گزارش آرای مفسران جریانهای برجستۀ کلامی، با بررسیهای ادبی و شواهد قرآنی و روایی و نیز تحلیل آنها، نظریهای تفسیری فراتر از تنگناهای کلامی مفسران دنبال شده است. © اسعدی، م. (1399). بررسی روششناختی تفسیر آیۀ 106 سورۀ یوسف با رویکرد تطبیقی، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 308-283. Doi: 10.22091/PTT.2020.5626.1768
بررسی روششناختی
تفسیر
آیه 106 سورۀ یوسف
رویکرد تطبیقی
ایمان و شرک
2020
12
21
285
310
https://ptt.qom.ac.ir/article_1667_28cf0d6df3629f41dd25a137d22621b9.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1399
6
2
بررسی تطبیقی استناد به حجیت استقلال معنایی فرازهای آیات قرآنی در تفاسیر المیزان و نمونه
لیلا
احمدی
محمد
فاکر میبدی
علی اصغر
تجری
تاریخ دریافت: 19/10/1398 | تاریخ پذیرش: 02/04/1399
استظهار قواعد نانوشتۀ بهکاررفته در کتب تفسیری بهمثابه ابزار محکمی در دست قرآنپژوهان است تا آنان را در رسیدن بهمراد اصلی آیات الهی یاری رساند. یکی از این قواعد، «حجیت فرازهای مستقل» است. این نوشتار پس از تبیین و تحلیل قاعده، بهبررسی کارکردها و نمونههای قرآنی آن، در دو تفسیر «المیزان» و «نمونه» پرداخته است. صاحبان هر دو تفسیر باتوجهبه اصول و قواعدی خاص، بهمعناداری مستقل فرازهایی از آیات بدون توجه بهسیاق معتقدند. از مهمترین نتایج نگاه مستقل به آیات، اثبات تعلق قرآن بهتمام اعصار و دورانها میباشد. میزان بهرهگیری از این قاعده در «نمونه» بنابر رسالتش بسیار بیشتر از «المیزان» که تفسیری سیاقی است، میباشد. پایهریزی مبانی اصیل اسلامی، همچنین اثبات قواعد پرکاربرد فقهی از نتایج بهرهگیری از این قاعده در «نمونه» است. پژوهش حاضر، پژوهشی بنیادی-کاربردی میباشد که با نگرش تحلیل محتوای تطبیقی-توصیفی انجام شده است.
© احمدی، ل؛ فاکر میبدی، م؛ تجری، عالف. (1400). بررسی تطبیقی استناد به حجیت استقلال معنایی فرازهای آیات قرآنی در تفاسیر المیزان و نمونه، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 330-309. Doi: 10.22091/PTT.2020.5840.1814
بررسی تطبیقی
قواعد تفسیر
حجیت
فرازهای مستقل
المیزان
تفسیر نمونه
2020
12
21
311
330
https://ptt.qom.ac.ir/article_1671_5addef3936d1261917347719a4501587.pdf