بررسی تطبیقی و تحلیلی آراء تفسیری معرفت و ابن عاشور ذیل آیه امامت

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم-

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم

چکیده

تحقیق حاضر در مقایسه و تحلیل آراء تفسیری آیت الله معرفت و ابن عاشور، ذیل آیۀ امامت (بقره/124)، است. «امام» در نظر معرفت، پیشوای معصوم و واجب الاطاعه در امور دینی و دنیوی و والاتر از رسول و نبی است؛ ولی در نظر ابن‌عاشور، رسول و مجاز به انجام ارتکاب گناهان صغیره است. به نظر می رسد، حضرت ابراهیم(ع) قبل از ابتلائاتش رسول بوده‌است و مقام امامت ایشان، جدای از مقام رسالت اوست؛ زیرا «رسول» طبق روایات کسی است که ملائکه در بیداری بر وی نازل می شوند و با او سخن می گویند و لذا نزول ملائکه بر ابراهیم(ع) و بشارت به فرزنددار شدنش در بیداری نشانۀ رسالت او قبل از ابتلائاتش است؛ علاوه بر آن حمل واژۀ "«مام» بر معنای رسول، خلاف ظاهر آیه و بدون قرائن معتبر عقلی و نقلی است و تفسیر به رأی به شمار می‌آید. اطلاق واژه «الظالمین» را نمی‌توان بدون قرینه معتبر به گناهان کبیره و شرک محدود نمود و گناهان صغیره را از آن خارج کرد؛ بر این اساس، مراد آیه، عصمت از هرگونه ظلم و گناه است. از نظر عقلی نیز اعتقاد به جواز انجام گناهان صغیره برای امام یا رسول موجب سلب اعتماد مردم از آنان و نقض غرض بعثت رسل است.

تازه های تحقیق

نتایج

آیت الله معرفت مراد از امام را پیشوای معصومِ واجب الاطاعه در امور دینی و دنیوی می‌داند که مقامی فراتر از رسالت و نبوت دارد؛ ولی ابن عاشور مراد از این واژه را رسول می‌داند و بر این باور است که رسول، مجاز به انجام گناهان صغیره است.

حمل واژۀ «امام» بر معنایی خلاف ظاهر آن، یعنی رسول، بدون دلائل معتبر و موجّه عقلی و نقلی مردود و از مصادیق تفسیر به رأی است. علاوه بر آن اطلاق واژۀ «الظالمین» نشان‌دهنده در بر داشتن همۀ معانی ظلم یعنی شرک، گناهان کبیره و گناهان صغیره است و نمی‌توان آن را به گناهان کبیره و شرک منحصر کرد و گناهان صغیره را از اطلاق آن خارج ساخت؛ بر این اساس، مراد آیه، عصمت از هرگونه ظلم و گناه است؛ به علاوه از نظر عقلی نیز اعتقاد به جواز گناهان صغیره برای امام یا رسول موجب سلب اعتماد مردم از آنان می شود و غرض بعثت رسل را نقض می کند که در نزد متکلمین شیعه و جمعی از متکلمین اهل سنت، مردود دانسته می شود؛ بنابراین می‌توان گفت، مقام امامت حضرت ابراهیم(ع) مقامی والاتر از رسالت ایشان است و مراد از آن، پیشوای معصومِ واجب الاطاعه در امور دینی و دنیوی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Ma'refat and Ibn 'Ashour's Exegetic Views about the Verse of Imamate

نویسندگان [English]

  • reza moadab 1
  • kazem rahman setayesh 2
  • negin alizadeh 3
1 Professor of department of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Qom,
2 Assistant professor of department of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Qom,
3 Corresponding author, PhD student of comparative exegesis, University of Qom,
چکیده [English]

The present paper compares and analyzes Ayatollah Ma'refat and Ibn 'Ashour's exegetic views about the verse of Imamate (2:124). Ayatollah Ma'refat believes that "Imam" is an infallible guide who is superior to a prophet and messenger and must be obeyed in religious and worldly affairs. Ibn 'Ashour, however, believes that a messenger may commit minor sins. Prophet Ibrahim (peace be upon him) was seemingly a messenger before experiencing his trails, and his position as an Imam was different from that of a messenger, because hadiths define "messenger" as a person who communicated with descending angels when he was awake. Thus angels descended and brought good news about having a baby to Prophet Ibrahim when he was awake, indicating that he was a messenger before the trails. Moreover, it is contrary to the outward meaning of the verse to predicate the term "Imam" upon the meaning of "messenger", which lacks valid intellectual and transmitted frame of references and is a personal opinion. The generalization and application of the term "tyrants" cannot be limited to capital sins and idolatry without any valid frame of references and minor sins cannot be excluded from it. Accordingly, the verse means infallibility upon any tyranny and sin. Intellectually speaking, the belief that Imam or messenger may commit minor sins leads to people's distrust in them and violation of the aim of prophets' mission.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the verse 24 of the Surah Baqarah (The Cow)
  • Imamate
  • Infallibility
  • tyrants
  • Ayatollah Ma'refat
  • Ibn 'Ashour
  1.  

    1. قرآن کریم
    2. ابن ابى حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419)، تفسیر القرآن العظیم،‏ ریاض‏: مکتبة نزار مصطفی الباز.
    3. ابن عاشور، محمد بن طاهر(1384)، التحریر و التنویر، بیروت‏: مؤسسة التاریخ‏.
    4. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1419)، تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    5. انصا‌ری، مرتضی‌(1332)، فرائد الاصول‌، تبریز: چا‌پخا‌نۀ‌ با‌ستا‌ن‌.
    6. تفتازانی، سعد الدین(1394)، شرح العقائد النسفیّة، تهران: حریم دانش.
    7. جوادی آملی، عبد الله(1379)، تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
    8. راغب‌ اصفها‌نی‌، حسین ‌بن‌ محمد(1404)، مفردات ‌فی‌ غریب‌ القرآن‌، تهران: دفتر نشرالکتا‌ب.‌
    9. سبحانی، جعفر(1401)، منشور جاوید، تهران: نشر مکتب الامام امیرالمؤمنین علی(ع).
    10. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر(1404)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانۀ آیة الله مرعشى.
    11. کردنژاد، نسرین و دیگران(1395)، «تفسیر تطبیقی و تحلیلی آیۀ امامت در تفاسیر فریقین»، مطالعات تفسیری، شمارۀ 25.
    12. طباطبایی، محمد حسین(1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    13. طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر(1412)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.‏
    14. طوسى، محمد بن حسن(1383)، التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏‏.
    15. طیب، سید عبد الحسین(1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن،‏ تهران: اسلام‏‏.
    16. غلامی، اصغر(1393)، «ارزﻳﺎبی دو ﻧﻈﺮﻳﻪ در ﻣﻔﻬﻮم اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ آﻳﺎت و روایات»، فصلنامۀ تحقیقات کلامی انجمن کلام اسلامی حوزۀ علمیه، شمارۀ7.
    17. فخر رازى، محمد بن عمر(1420)، مفاتیح الغیب‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
    18. فراهیدى، خلیل بن أحمد(1409)، کتاب العین‏، قم‏: نشر هجرت‏.
    19. کلینى، محمد بن یعقوب(1429)‏، کافی، قم‏: دار الحدیث‏.
    20. مجلسى، محمد باقر(1403)‏، بحار الأنوار، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی‏.
    21. مجموعه مقالات(1418)، قم: کنگرۀ بزرگداشت آیت الله سید عبدالحسین لاری، هیئت علمی بنیاد معارف اسلامی.
    22. معرفت، محمدهادى(1429)، ‏التفسیر الأثرى الجامع‏، قم: موسسۀ فرهنگى انتشاراتى التمهید.‏
    23. ____________، (1389)، تنزیه انبیاء (از آدم تا خاتم)، قم: انتشارات ائمه(ع).
    24. ‏مکارم شیرازی، ناصر(1385)، تفسیر به رأى، گنجینۀ معارف حوزه.
CAPTCHA Image