تحلیل مناسبتی آیه مباهله با دیگر آیات فضایل اهل بیت (ع)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات دانشگاه یاسوج

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

آیه «مباهله» (آل عمران:61) از مهم‌ترین ادله قرآنی، در خصوص فضیلت و برتری اهل بیت(ع) محسوب می‌گردد. مفسران و دانشمندان فریقین در طول تاریخ از جهات مختلفی درباره این آیه بحث و گفتگو کرده‌اند، یکی از جنبه‌هایی که به آن پرداخته نشده است، ارتباط مناسبتی و درون قرانی آیه مباهله با دیگر آیات امامت، ولایت و فضائل اهل‌بیت (ع) است. این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و با پرداختن به قواعد روابط مناسبتی بین آیات مذکور، به تحلیل ارتباط مناسبتی آیه مباهله با عمده ترین آیات فضایل در زمینه امامت و ولایت اهل‌بیت (ع) بپردازد. پس از تحلیل و ارزیابی روابط مناسبتی آیه مباهله با دیگر آیات مذکور به این نتیجه دست‌یافته شد آیه هباهله با عمده ترین آیات فضایل اهل بیت (ع) ارتباط دارد ولی گونه‌های قواعد ارتباطی آیه مباهله با هر یک از آیات موردبحث از جهت تعداد روابط مناسبتی متفاوت و با یکدیگر مختلف است وبه صورت موردی آیه مباهله مبین مصداق آیه مباهله آیه مودت، آیه ولایت، آیه اولی‌الامر و آیه عهد می باشد؛ چنانکه آیه عهد بیانگر شرط وجودی آیه مباهله است و نیز آیه مباهله زمینه‌ساز ابلاغ امامت امام علی (ع) در آیه تبلیغ است و سرانجام بین مضمون آیه مباهله و آیه تبلیغ دلالت عقلی برقرار است.

تازه های تحقیق

نتیجه پژوهش

حاصل پژوهش حاضر در کشف انواع ارتباطات و مناسبات آیه مباهله با عمده ترین آیات فضایل اهل بیت (ع) این است که: آیه هباهله با عمده ترین آیات فضایل اهل بیت (ع) ارتباط دارد ولی گونه­های قواعد ارتباطی آیه مباهله با هر یک از آیات موردبحث از جهت تعداد روابط مناسبتی متفاوت و با یکدیگر مختلف است. به این صورت که:

1)      آیه مباهله با آیه مودت دو نوع رابطه مناسبتی پنهان یا غیرآگاهانه و آگاهانه وجود دارد. آیه مباهله مبین مصداق مشخص «فی القربی» است و بین دو آیه مباهله و مودّت رابطه تساوی حاکم است.

2)      آیه مباهله مبین مصداق مشخص «الذین آمنوا» در آیه ولایت است.

3)      آیه مباهله مبین روشن‌تر مصداق اولی­الامر در آیه اولی­الامر می باشد.

4)      از سویی آیه مباهله مصداق مشخص آیه عهد را روشن کرده است  و از سوی دیگر آیه عهد بیانگر شرط وجودی آیه مباهله است.

5)      آیه مباهله زمینه­ساز ابلاغ امامت امام علی (ع) در آیه تبلیغ است.

6)      بین مضمون آیه مباهله و آیه تبلیغ دلالت عقلی برقرار است؛ عقل با پی بردن به شخصی که در آیه مباهله به‌عنوان نفس و جان پیامبر (ص) معرفی شده است، بدین معنا نایل می­شود که آن شخص در جایگاه و مقام رفیعی از حیث قرب الله است و دارای مقام بلندی است و آن شخص می­تواند به‌عنوان جانشین پیامبر (ص) در میان دیگر صحابه معرفی گردد.

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The analysis of the proportion of between the verse of Mobahele with other verses

نویسندگان [English]

  • sayed sajjad ghilami 1
  • kavous roohi 2
1 استادیار دانشگاه یاسوج
2 دانشگاه تربیت مدرس تهران
چکیده [English]

Verse of Mobahele (Āl ʻImrān: 33), one of the most important evidence of the Quran on virtue and infallibility of the Ahlul Bayt (AS) is considered. Commentators and religious scholars of Ahlul Bayt (AS) and Sunnis throughout history in many ways have a discussion about this verse. One of the aspects that have not been addressed, proportion relationship between the verse of Mobahele with the Emamat, Velayat and the virtues of Ahl al-Bayt (AS) verses. This article by using descriptive-analytic method of dealing with the rules of proportion relations between the above verses, has analyzed the most important proportion relationships between the verse of Mobahele with the Emamat, Velayat and the virtues of Ahl al-Bayt (AS) Verses. After the analysis and evaluation of proportion relations between Mobahele verse with the abovementioned verses, it was concluded that the concept of the Ayah that indicates the infallibility of the Ahl al-Bayt (AS) is in other verses in the form of non-appearance or hidden, which are somehow an integral part of these verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mobahele
  • Ahl al-Bayt
  • Emamat
  • proportion ذrelationsā
  • Interpretation of the Qur'an into the Quran

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. آلوسى، سید محمود. روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏. تحقیق على عبمفهومبارى عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الاولی، 1415
    2. ‏ شیرازی، قطب الدین محمود، درّۀ التاج لعزه الدباج، تهران: نشر حکمت، 1365ش.
    3. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد ، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1367.
    4. ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة و القدریة. تحقیق محمد رشاد سالم، ریاض، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة، 1406.
    5. ابن جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على. زاد المسیر فى علم التفسیر. بیروت، دار الکتاب العربی، 1422.
    6. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمس الدین‏، بیروت، ‏دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی، 1422.
    7. ابن منظور، محمد بن مکرم‏. لسان العرب‏. بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثالثة، 1414.
    8. ابن منظور، محمد بن مکرم‏، لسان العرب‏، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثالثة، 1414ق.
      1. بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین. مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران، نهضت زنان اسلام، 1361.
      2. بحرانى، سید هاشم. البرهان فى تفسیر القرآن. تهران، بنیاد بعثت، 1416.
      3. ترمذی، محمد بن عیسی. الجامع الکبیر. بیروت، بشّار عوّاد معرو، ۱۹۹۸.
      4. حائرى تهرانى، میر سید على. مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1377.
      5. حسکانى عبید الله بن احمد. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. مکان چاپ، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1411.
      6. حسینى استرآبادى سید شرف الدین على. تأویل الآیات الظاهرة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1409.
      7. حسینى بهشتى، محمد، روش برداشت از قرآن، تهران: انتشارات سید جمال، بی­تا.
      8. حسینى شیرازى، سید محمد. تقریب القرآن إلى الأذهان، بیروت، دارالعلوم، چاپ اول، 1424.
      9. حلى‏، حسن بن یوسف بن على بن مطهر (علّامه حلی). نهج الحق و کشف الصدق‏، بیروت، دار الکتاب اللبنانی‏، 1982.
      10. خامه گر، محمد ، ساختار هندسى سوره هاى قرآن، ناشر: سازمان تبلیغات اسلامى‏، تهران‏، سال چاپ: 1386.
      11. خوانساری، محمّد، منطق صوری، تهران: دیدار، چاپ چهل و هشتم، 1392.
      12. رازى، فخرالدین ابوعبداله محمد بن عمر. مفاتیح الغیب. بیروت، دار التراث العربی، 1420.
      13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. مفردات ألفاظ القرآن‏، تحقیق صفوان عدنان ‏داوودى، بیروت، دارالقلم، الطبعة الاولی، 1412.
      14. زرکشى، بدر الدین، البرهان فى علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه، چاپ اول، 1410ق.
      15. زمخشرى، محمود. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت، دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة، 1407.
      16. سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1373ش.
      17. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی. فى ظلال القرآن‏. قاهرة، دارالشروق‏، الطبعة السابعة عشر، 1412.
      18. سیوطى،‏ جلال الدین عبدالرحمن، الإتقان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار الکتاب العربى‏، الطبعة الثانیة، 1421ق.
      19. شحاته، عبد اللّه محمد، درآمدى بر تحقیق در اهداف و مقاصد سوره‏ها، محمد باقر حجتى، تهران، نشر فرهنگ اسلامى، 1369.
      20. شوشتری، قاضی نورالله، إحقاق الحق و ازهاق الباطل، مکان چاپ: قم، مکتب آیت الله مرعشی، چاپ اول، 1409ق.
        1. شیخ مفید، محمّد بن نعمان. تفسیر القرآن المجید، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1424.
        2. صادقى تهرانى، محمد. الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم، انتشارات فرهنگ اسلامى، 1365.
        3. طباطبایی، محمدحسین. المیزان فی تفسیر القرآن‏. قم، مکتبة النشر الإسلامی‏، الطبعة الخامسة، 1417.
        4. طبرسى، فضل بن حسن. ‏مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن‏. تحقیق محمد جواد بلاغى‏، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم‏، 1372.
        5. طبری، محمد بن جریر. جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412.
        6. طوسی، خواجه نصیر الدی. اساس الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1381
        7. طوسى، محمد بن حسن. التبیان فی تفسیر القرآن‏, بیروت. دار إحیاء التراث العربی‏, الطبعة الاولی، بی­تا.
        8. طوسى، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم: انتشارات المحبین، 1382ش.
          1. طیب، سید عبدالمحسین. اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران، انتشارات اسلام‏، چاپ دوم، 1378.
          2. عاملی، زین الدین (شهید ثانی). تمهید القواعد الاصولیه و العربیه. قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اولف، 1416.
          3. عاملی، زین الدین (شهید ثانی)، تمهید القواعد الاصولیه و العربیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اولف 1416ق.
          4. فراهیدی, خلیل بن احمد..کتاب العین‏، الطبعة الثانیة، قم: نشر هجرت؛1409 ق.
            1. فرید جبر، سمیح دغیم، رفیق العجم، جیرار جهامى‏، موسوعة مصطلحات علم المنطق عند العرب‏، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون، چاپ اول، 1996م.
            2. فیض کاشانی، محسن. ‏تفسیر الصافى‏. تحقیق حسین اعلمى‏، تهران، انتشارات الصدر، الطبعة الثانیة، 1415.
            3. قرآن کریم ﺗﺮﺟﻤﻪ : گرمارودی، ﺗﻬـﺮان :دار اﻟﻘـﺮآن اﻟﻜـﺮﻳﻢ، ( دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺗﺎرﻳﺦ وﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻰ)، 1415ق
            4. قرطبی، محمد بن احمد. الجامع لأحکام القرآن. تهران، انتشارات ناصر خسرو، الطبعة الاولی، 1364.
            5. کلینى، محمد بن یعقوب‏. الکافی. قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1429.
            6. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403.
            7. مدنى، محمد محمد، المجتمع الاسلامى کما تنظمه سورة النساء، مصر، 1991 م.
            8. مصطفوى، حسن‏. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران‏، بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏، 1360.
            9. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتاب الاسلامیه، تهران، 1362.
            10. نجارزادگان، بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت اهل بیت(ع) در دیدگاه فریقین، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، 1388ش.

      

    ب) مقاله­ ها

    1.   تاج بخش، اسماعیل، «اهل بیت در آیه تطهیر»، مجله سراج المنیر، زمستان 91، شماره 9، (صص 64-77).

    2.   رمضانی، علی، «معنای حق در نگاه اندیشمندان اسلامی»، مجله معرفت حقوقی، سال اول، شماره دوم، زمستان 1390، (صص 89-111). 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش های تفسیر تطبیقی
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 7
فروردین 1397
صفحه 75-105

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار