شرک ربوبی مشرکان عصر نزول در آیینه تفسیر تطبیقی با تمرکز بر آیه 31 یونس

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

وهابیان و اسلاف آنان، به شماری از آیات قرآن کریم؛ ازجمله آیة 31 سورة یونس استناد کرده و بر این نکته پای فشرده‌اند که: مشرکان صدر اسلام به توحید در ربوبیت اعتقاد داشتند و تنها دلیل شرک آنان، شرک در عبادت و واسطه قرار دادن بت‌ها برای تقرب به خدا بوده است. وهابیان با توسعه در مفهوم عبادت و ادعای توحید ربوبی برای مشرکان عصر نزول نتیجه گرفته‌اند که مسلمانانی که اولیای الهی را واسطه بین خود و خدا قرار می‌دهند، همانند مشرکان صدر اسلام به شرک عبادی گرفتار شده‌اند.
مفسران فریقین با استناد به آیات پرشماری ازجمله آیة «وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللّهِ آلِهَةً لَعَلَّهُمْ یُنْصَرُونَ» (یس: 36 و 74) و نیز گزارش‌های تاریخی فراوان که بیانگر استمداد و استعانت مشرکان از بت‌ها می‌باشد، بر شرک ربوبی مشرکان معاصر بعثت تأکید کرده‌اند. مفسران شیعه و سنی با بهره‌مندی از آیة 31 سورة یونس پاسخ‌هایی را ارائه داده‌اند. برخی اعتراف مشرکان به ربوبیت را دروغ و غیرواقعی دانسته‌اند. برخی گفته‌اند اعتراف در این آیه، مشروط به شرط محذوف ـ انصاف و تأمل ـ است. شماری این اعتراف را از سر ناچاری دانسته‌اند و برخی دیگر گفته‌اند: اگرچه مشرکان به ربوبیت خدا اقرار کرده‌اند ولی با این وجود به توحید در ربوبیت قائل نبوده‌ و به ربوبیت رب‌الارباب قائل بودند.
 

تازه های تحقیق

نتیجه گیری
از آیات قرآن کریم و تفاسیر فریقین به روشنی استفاده می شود که مشرکان معاصرنزول قرآن، افزون بر شرک در عبادت گرفتار شرک در ربوب ی ت نی ز بوده اند ؛ حت ی از رهگذر شرک در ربوبیت و باور به تدبیر برخی از امور عالم ازسو ی غی ر خدا ، به شرک عبادی می گراییدند و موجودی را که به گمان خود در شئون مختلف هستی موثر می پنداشتند، به امید کسب سود و یا دفع ضرر عبادت می کردند. شرک عباد ی آنها ر یشه در شرک ربوبی داشت. ازهمین رو، در آیات بسیاری ضمن تأکید بر اینکه غیرخداهیچ گونه نقش مستقلی در تدبیر عالم ندارد، اقتضائات ربوبیت مانند رزق و روزی، هدا یت و ضلالت، نفع و ضرر رساندن، زندگی و مرگ، سلامتی و مرض، از معبودهای غیر حقیقی نفی شده است تا در نتیجه صلاحیت آنها برای عبادت منتفی باشد. بنابراین، باتوجه به قرائن و شواهد فراوان اقرار مشرکان به ربوب ی ت خدا در آ ی ة ٣١ سورة یونس، بیانگر توحید ربوبی آنان نیست و برداشت وهاب ی ان و ادعا ی آنان نسبت به اینکه مشرکان عصر نزول فقط شرک در عبادت داشتند، بی پایه و مردود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The idolatrous shrines

نویسنده [English]

  • ali khorasani
Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

Shirk-e Robubi of Mushrikan in the Revelation Age in the Mirror of Comparative Exegesis Relying on Surah Yunus (Verse 31)
Ali Khorasani [1]
(Received: 12/08/2017; Accepted: 26/12/2017)
Abstract
The Wahhabis and their predecessors make a reference to a number of verses in the Noble Quran such as Surah Yunus (Verse 31) to emphasize that Mushrikan in early Islam believed in Tawhid (monotheism) in Robubiah (lordship) and the only reason for their idolatry is Shirk in worship and asking idols to intercede with God. By spreading the concept of worship and claiming Tawhid-e Robubi for Mushrikan in the revelation age, Wahhabis concluded that Muslims who ask God’s Companions for intersession, are trapped in polytheism and Shirk-e ‘Ebadi as Mushrikan in early Islam were.
With reference to many verses in the Quran such as “And yet they have taken gods, other than Allah, so that they might helped” (Surah Yunus: Verse 74) and also numerous historical reports which represent Mushrikan seeking assistance from idols, Sunni and Shi’ite commentators have emphasized on Shirk-e Robubi of Mushrikan living in revelation age. Shi’ite and Sunni commentators have responded with reference to Surah Yunus (Verse 31). Some have regarded the confession of Mushrikan in the lordship of God as fake and unrealistic. Some have cited that the confession in this verse is conditioned to an omitted condition that is fairness and contemplation. Some commentators argue that this confession is out of desperation and some others stated: Although Mushrikan confessed in God’s lordship, they did not believe in Tawhid in Robubiah and lordship of the Lord of Lords.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Quran
  • Wahhabism
  • Shirk-e ‘Ebadi
  • Shirk-e Robubi
  • Mushrikan in the revelation age
  • Surah Yunus (verse 31)
  • comparative exegesis
. قرآن کریم.
۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۴۲۲ ق.
۳. ابن عجیبه، احمد؛ البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید؛ قاهره: زکی، ۱۴۱۹ ق.
۴. ابن عطیه، عبدالحق بن غائب؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۲ ق.
۵. ابن هشام ، السیرة النبویه؛ بیروت: المکتبه العلمیه، بی تا.
۶. ازرقی، محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه و ما جاء فیها من الاثار؛ مکه: مکتبه الثقافه، ۱۴۱۵ ق.
۷. اشکوری، محمد بن علی؛ تفسیر شریف لاهیجی؛ تهران: نشر داد، ۱۳۷۳ ش.
۸. بن باز، عبدالعز یز؛ مجموع فتاوی؛ ر یاض، دارالوطن، ۱۴۱۶ ق.
۹. بیضاوی، عبدالله بن عمر؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ ق.
۱۰ . جوادعلی؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام؛ بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۹۷۶ م.
۱۱ . جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ قم: اسراء، ۱۳۸۷ ش.
۱۲ . __________؛ تفسیر موضوعی؛ قم: اسراء، ۱۳۸۳ ش.
۱۳ . حاکم نیشابوری؛ المستدرک علی الصحیحین؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۶ ق.
۱۴ . حسن بن فرحان مالکی؛ داعیه ولیس نبیا؛ عمان: دارالراضی، ۱۴۲۵ ق.
۱۵ . __________؛ مبلغ نه پیامبر، ترجمه مرتض وی؛ تهران: نشر ا دیان، ۱۳۹۳ ش.
۱۶ . سهیلی، عبدالرحمن؛ الروض الانف؛ بیروت: داراحیاء التراث، ۱۴۱۲ ق.
۱۷ . شوکانی، محمد؛ فتح القدیر؛ دمشق: دارابن کثیر، ۱۴۱۴ ق.
۱۸ . صدرالمتالهین، تفسیر القرآن الکریم، به کوشش خواج وی، قم، بیدار، ۱۳۶۶ ش.
۱۹ . طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۹۱ ق.
۲۰ . طبری، محمد بن جر یر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دارالمعرفه، ۱۴۱۲ ق.
۲۱ . طوسی، محمدبن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
۲۲ . عل وی مالکی، سید محمد؛ تصحیح المفاهیم، ترجمه محمد بانه ای؛ ارومیه: مؤسسه انتشاراتی حسینی اصل، ۱۳۸۹ ق.
۲۳ . فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی؛ تفسیر الصافی؛ تهران: مکتبه الصدر، ۱۴۱۵ ق.
۲۴ . قرطبی، محمد بن احمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: ناصر خسرو، ۱۳۶۴ ش.
۲۵ . ماتر یدی، محمد بن محمد؛ تأویلات اهل السنه؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۶ ق.
۲۶ . ماوردی، النکت و العیون؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۲ ق.
۲۷ . مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق.
۲۸ . محمد بن عبدالوهاب؛ کتاب التوحید؛ مکه: جامعه الامام محمد بن مسعود، بی تا.
۲۹ . __________؛ کشف الشبهات؛ ر یاض، ۱۴۱۶ ق.
۳۰ . مغینه، محمد جواد؛ التفسیر الکاشف؛ قم: دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۴ ق.
۳۱ . مقاتل بن سلیمان؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۳ ق.
۳۲ . مکارم شیرازی، ناصر؛ پیام قرآن؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ ش.
۳۳ . مهائمی، علی بن احمد؛ تفسیر القرآن المسمی تبصیر الرحمن و تفسیر المنان؛ بیروت: عالم الکتب، ۱۴۰۳ ق.
۳۴ . میبدی، احمد بن محمد؛ کشف الاسرار و عده الابرار؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۱ ش
CAPTCHA Image