بررسی تطبیقی روش و قواعد تفسیری علامه بلاغی و بنت الشاطی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن، دانشکده تفسیر و معارف قرآن کریم قم

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن، دانشکده تفسیر و معارف قرآن کریم قم

چکیده

بررسی تطبیقی روش و قواعد تفسیری علامه بلاغی و بنت الشاطی
چکیده
امروزه شاهد تفاسیر فراوان و متعددّ  قرآن کریم هستیم که هر یک حاکی از روش، مبانی، قواعد و پیش‌فرض های مفسر آن است. از این میان، شیخ محمدجواد بلاغی، متکلم و مفسر شیعی، صاحب تفسیر آلاء الرحمن و عایشه بنت الشاطی، محقق و مفسر اهل تسنن، صاحب التفسیر البیانی از مفسران معاصری هستند که بر اساس روش و قواعد ویژه ای به تفسیر بخشی از قرآن کریم پرداخته اند. در این نوشتار با روشی تحلیلی و توصیفی، مقایسه ای تطبیقی میان روش و برخی قواعد تفسیری این دو مفسر در تفاسیر نامبرده انجام گرفته است. از مهمترین دست آورد‌های این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که این دو اندیشمند در پایبندی به روش تفسیری قرآن به قرآن، اشتراک نظر دارند؛ لیکن  در استفاده از روایات، تبیین مفردات قرآنی، استفاده از جریان‌های تاریخی و نوع رویکرد به تفسیر علمی تفاوت‌هایی در روش تفسیری آنها مشاهده می شود. همچنین با وجود تفاوت‌هایی در قواعد تفسیری قرائت، توجه به ترتیب نزول سور و تفسیر موضوعی، در اصالت و معیار قرآن در علوم ادبی، اعتبار عموم لفظ و بهره گیری از سیاق آیات، به هم نزدیک و یا اشتراک نظر دارند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of Methods and rules of interpretation of the Allamah Balaqi and those of Bint Al-Shati

نویسندگان [English]

  • Fatemh Ahmadinajad 1
  • A.R Hosainizadeh 2
چکیده [English]

A Comparative Study of Allamah Balaqi and Bint Al-Shati's Methods and Rules of Interpretation
Fatimah Ahmadinezhad[1]
Abdulrasoul Husseinizadeh[2] 
Abstract
Nowadays, we observe many and different commentaries of the Holy Quran, each indicating its author's method, principles, rules and presumptions. Among them, Sheikh Muhammad Jawad Balaghi, Shia theologian- commentator and the author of Ala' Al-Rahman (Blessings of the All-Merciful) Commentary and Ayesha Bint Al-Shati, Sunny researcher- commentator and the author of  Al-Tafsir Al-Bayani (Demonstrative Commentary) are contemporary commentators who have interpreted some chapters of the Holy Quran according to particular method and rules. Using an analytical-descriptive method, the present paper compares some of their rules and method of interpretation. One of the most important research findings indicates their common commitment to the interpretation of the Holy Quran by itself. There are, however, some differences in their method of interpretation in terms of using traditions, explaining Quranic words and expressions, using historical trends and their approach to scientific commentary. Despite their differences in the interpretive rules of recitation, attention to the order of descent of chapters and thematic interpretation, they have common or similar views about the authenticity and criterion of the Quran in literary sciences, the validity of generality of word and using the context of Quranic verses.
  

[1] PhD student of University of the sciences of the Holy Quran, fahmadi6865@gmail.com



[2] Assistant professor of University of the sciences of the Holy Quran, hosseiny43@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Quran
  • comparative commentary
  • methodology of commentary
  • rules of interpretation
  • Ala' Al-Rahman
  • Al-Tafsir Al-Bayani
  • Allamah Balaghi
  • Bint Al-Shati

جمع بندی و نتیجه گیری

با توجه به مطالب گفته شده، مشخص می شود که دو مفسر بزرگ جهان اسلام، دارای روش ویژه ای در تفسیر قرآن کریم بوده اند؛ روش علامه بلاغی، اجتهادی بوده، که از انواع منابع تفسیری، همچون قرآن، روایات، لغت، تاریخ و علوم طبیعی به بهترین وجه، در کشف مراد خداوند بهره برده است. روش بنت الشاطی، ادبی بیانی است؛ که برای تفسیر آیات، تأکید بیشتری بر لغت و ادبیات عربی داشته؛ از روش قرآن به قرآن، در برداشت های لغوی و تفسیر مفردات قرآنی استفاده کرده؛ از میان روایات، تنها به روایات سبب نزول بسنده کرده؛ و از نظر خود، به امور جزئی و کم اهمیت در تفسیر، مانند جزئیات وقایع تاریخی و علوم طبیعی نپرداخته است. همچنین مطالعه تطبیقی برخی از قواعد تفسیری آنها، نشان می دهد که در برخی از موارد، همچون اصالت قرآن در علوم ادبی، اعتبار عموم لفظ، بهره گیری از سیاق آیات در تفسیر اشتراک نظر دارند؛ و در مواردی مانند قرائت، توجه به ترتیب نزول سوره ها و تفسیر موضوعی اختلافاتی وجود دارد.

  1.  قرآن کریم.

    1. استادی، رضا، 1361ش، «گوشه هایی از زندگی مرحوم شیخ جواد بلاغی»، مشکات، شماره1، صفحات 133-109
    2. اشرفی، امیررضا،1380، «گذری بر مبانی، قواعد و روش تفسیری علامه بلاغی»،معرفت، شماره48، صفحات 47-35
    3. امین، محسن، 1420ق/2000م، اعیان الشیعه، محقق: سید حسن الامین، ج6، پنجم، بیروت: دارالتعارف.
    4. بابایی، علی اکبر و همکاران، 1388ش، روش شناسی تفسیر قرآن، چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    5. بلاغی، محمدجواد، 1420ق، آلاء الرحمن فی التفسیر القرآن، ج1و2، اول، قم: بنیاد بعثت.
    6. بهجت پور، عبدالکریم، 1391ش، تفسیر فریقین، اول، قم: آثار نفیس.
    7. حرعاملی، محمد بن حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، اول، قم: مؤسسه آل البیت.
    8. خولی، امین، 1995/1392، مناهج تجدید فی النحو و البلاغه و التفسیر و الادب، بی نا.

    10. خویی، ابوالقاسم، بی تا، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه احیاء آثار امام خویی.

    11. رومی، فهد بن عبدالرحمن،1418، اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر، ج 3، سوم، سعودی: مؤسسه الرساله.

    12. سبت، خالدبن عثمان، 1417ق، قواعد التفسیر جمعا و دراسه، ج1، اول، سعودی: دارابن عفان.

    13. شاکر، محمدکاظم، 1382ش، مبانی و روش های تفسیری، اول، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.

    14. طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، سوم، تهران: ناصر خسرو.

    15. طیب حسینی، محمود، 1387ش، «با بنت الشاطی در التفسیر البیانی»، آینه پژوهش، شماره113، صفحات 25-16

    16. عبدالرحمن، عایشه بنت الشاطی، 1962(جلد اول، چاپ هفتم) و 1968(جلد دوم، چاپ پنجم) التفسیر البیانی، قاهره: دارالمعارف.

    17. .......................، 1404ق، اعجاز البیانی للقرآن، دوم، قاهره: دارالمعارف.

    18. عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، 1387ش، طبقات مفسران شیعه، چهارم، قم: نوید اسلام.

    19. عیاشی، محمدبن مسعود، 1380ق، کتاب التفسیر، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، بی نا، تهران: چاپخانه علمیه.

    20. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، 1407ق، الکافی، چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    21. مؤدب، رضا، 1388ش، مبانی تفسیر قرآن، اول، قم: دانشگاه قم.

    22. نوری، حسین بن محمدتقی، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، اول، قم: مؤسسه آل البیت.

    23. سایت همشهری آنلاین، خبرگزاری قرآنی ایران 

CAPTCHA Image