نقد نظر مشهور، مبنی بر مکی بودن سورۀ معارج

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران ، بابلسر،ایران

چکیده

دربارۀ مکی یا مدنی بودن سورۀ معارج دو دیدگاه مشهور و غیر مشهور وجود دارد.طرفداران دیدگاه مشهور معتقدند که کل سورۀ معارج مکی است. در مقابل، طرفداران دیدگاه غیر مشهور، تأکید می‏کنند، کل یا دستِ کم بخشی از این سورۀ مدنی است. هر یک از دو گروه، ادلۀ مختلفی را برای اثبات دیدگاه خود مطرح نموده اند. در این مقاله تلاش شده است، با روش توصیفی و با بررسی تفاسیر مختلفِ شیعه و سنی و نیز بررسی شأن نزول آیات این سورۀ و تبیین ارتباط یا عدم ارتباط آیات با یکدیگر، به ارزیابی مدعا و ادلۀ طرفین پرداخته شود. البته، در این باره، عمدتاً بر منابع اهل سنت تمرکز شده‏است. بررسی‌ها نشان داد، نظر مشهور حجیّت مطلق نداشته و دیدگاه مکی بودنِ کلیّت سورۀ معارج نادرست است و اصرار برخی از طرفداران دیدگاه مشهور بر مکی بودن این سورۀ عمدتاً با تکیه بر انگیزه های کلامی، مذهبی یا فرقه‏ای صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

critique of popular opinion on the Ma'arij for being meccan

نویسنده [English]

  • tahereh karimi mahalli
Sciences of Quran and Hadith, Faculty of Theology, Mazandaran University, Babolsar, Iran
چکیده [English]

There are two different views about whether Surah Ma’arej is Meccan or Medinan, one is popular and the other unpopular. The proponents of popular view believe that the whole Surah is Meccan. On the contrary, the proponents of unpopular view emphasize that the whole surah or at least a part of it is Medinan. Each group provides different arguments to prove their view. The present paper seeks to evaluate the claims and arguments of both groups, using a library-descriptive method, reviewing different Shia and Sunni interpretations, reviewing the occasions of revelation of these verses in the Surah, and elaborating on the relationship between the verses. Of course, in doing so, it mainly focuses on Sunni resources. The reviews reveal that the popular opinion has not decisive and absolute arguments, that it is not true to regard the aforementioned Surah as Meccan, and that insistence on Surah Ma’arej as being Meccan by its proponents is based on theological, religious or sectarian motivations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critique
  • popular opinion
  • Sunni and Shia commentaries
  • Surah Ma’arej
  • Meccan
  • Medinan

نتیجه‌گیری

نتایجی که از پژوهش حاضر به دست می آید، به قراری است که در پی می‌آید:

1-  روایات فراوانی که از قدمای اهل سنت رسیده است، حاکی اند که سه آیۀ نخست سورۀ معارج مدنی است.

2- می‌توان کل این سوره را بر مبنای مکان نزول، مکی به شمار آورد؛ ولی بر مبنای زمان نزول، می توان گفت که سه آیه نخستش مدنی است.

3- سه آیۀ نخست سوره معارج به همراه آیۀ 32 سورۀ انفال به مناسبت غدیر خم نازل شده است.

4- هیچ دلیل قاطعی از سیاق و ظاهر آیات سورۀ معارج وجود ندارد که بر نزول این سوره در مکه نازل شده باشد و بلکه وجود فروعی چون نماز و زکات در این سوره و وحدت سیاقی کل سوره حاکی است که این سوره در مدینه نازل شده است.

 

    1. ابن حبیب، الحسن بن عمر(1416ق). المقتفی من سیری المصطفی. تحقیق مصطفی محمد حسین الذهبی،ط1، القاهره: دار الحدیث.
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق). لسان العرب، چ3، بیروت: دار صادر.
    3. ابن هشام حمیری، عبدالملک(بی تا). سیرة النبویّة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    4. آلوسی، سید محمود(1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق علی عبد الباری عطیّة. چ1، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
    5. بیهقی، ابوالفضل(1414ق). تاریخ بیهقی، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
    6. ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم(1422ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، چ1، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    7. حاکم حسکانی، ابوالقاسم عبیدالله ابن احمد(1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تهران: وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
    8. حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله(م405ق). مستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    9. حکیم، محمدباقر(1378ش). علوم قرآنی، ترجمۀ محمدعلی لسانکی فشارکی، چ1، تهران: تبیان.
    10. دروزة، محمد عزة(1383ق). تفسیر الحدیث، قاهره: احیاء الکتب العربیة.
    11. رامیار، محمود(1390ش). تاریخ قرآن، چ11، تهران: امیر کبیر.
    12. سیوطی، جلال الدین(1360ش). الاتقان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ حائری قزوینی، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، چ6، تهران: امیر کبیر.
    13. سیوطی، جلال الدین(1404ق). الدرالمنتثور فی تفسیر المأثور، قم:کتابخانۀ مرعشی نجفی.
    14. شفیعی شاهرودی، محمد حسن(1433ق). گزیدۀ الغدیر، قم: مؤسسۀ میراث نبوت.
    15. طباطبائی، سید محمد حسین(1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: انتشارات ‌جامعۀ مدرسین.
    16. طباطبائی، سید محمد حسین(بی تا). قرآن در اسلام، بی جا، بنیاد علوم اسلامی.
    17. طبرسی، فضل بن حسن(1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمۀ جواد بلاغی، چ3، تهران: ناصرخسرو.
    18. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر(1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن،؛ چ1، بیروت: دار المعرفة.
    19. کریمی محلی، طاهره(1396ش). «نقد دیدگاه‌ها در تعیین مصداق سائل در آیۀ نخست معارج»، پژوهش‌های قرآنی، پیاپی82.
    20. کلینی، محمدبن یعقوب(1387ش). اصول کافی، ترجمۀ صادق حسن زاده؛ قم: انتشارات قائم آل محمد.
    21. معرفت، محمد هادی(1380ش). علوم قرآنی؛ چ7، قم: مؤسسۀ فرهنگی تمهید.
    22. ملک محمدی، مهدی. «تاریخ‌گذاری سورۀ معارج»
CAPTCHA Image