ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی دیدگاه مفسران در تفسیر آیه « تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ » با تاکید بر جامعیت فطری و تربیتی قرآن
چکیده آیه "تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْء" (نحل:89) یکی از آیات چالش بر انگیز قرآن است. مفسران در تفسیر این آیه دیدگاههای مختلفی را بیان کرده اند که عبارتند از: جامعیت علمی قرآن، جامعیت تشریعی مطلق قرآن، جامعیت تشریعی نسبی قرآن، جامعیت هدایتی قرآن، جامعیت قرآن به همراه سنت، و جامعیت قرآن ویژه معصومین. در این مقاله پس از نقد و بررسی دیدگاههای مختلف درمورد جامعیت قرآن، مشخص شد که کلمه تبیان به معنای نهایت وضوح و روشنی بوده و مراد از عبارت "کل شیء"، معارف فطری است که ریشه در ضمیر انسان دارند و قرآن نیز به عنوان "ذکر" این معارف را یادآوری نموده تا اتمام حجت نماید. برخی روایات تفسیری آیه از باب جری و تطبیق بوده به حقایقی فراتر از الفاظ قرآن اشاره دارد
https://ptt.qom.ac.ir/article_787_27fb26cbe14a4333a1ad5ab44447019d.pdf
2016-05-21
7
34
10.22091/ptt.2016.787
کلید واژه ها
تبیان
جامعیت فطری فطری
جامعیت قرآن
جری و تطبیق
سید رضا
مؤدب
moadab_r113@yahoo.com
1
استاد و مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
AUTHOR
محمد رضا
عزتی فردوئی
1991ezzati@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
صمد
اسمی قیه باشی
esmi1589@gmail.com
3
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
AUTHOR
1.قرآن کریم ترجمه حسین انصاریان
1
2.آلوسی، محمود،روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، (1415 ق.)
2
3.ایازی، سید محمد علی، جامعیت قرآن، رشت، انتشارات کتاب مبین (1380ش)
3
4.اکبری دستک ، فیض اله، جامعیت قرآن کریم از دیدگاه امام خمینی ، پژوهشنامه متین ، تابستان 94ش 67
4
5.إبن عطیة، عبدالحق،المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز ، بیروت، دارالکتب العلیمه،(1422 ق. )
5
6.بابایی ،علی اکبر) ،مکاتب تفسیری ،تهران ،سمت وپژوهشکده حوزه و دانشگاه ،چاپ اول(1381
6
7.بغوی ، حسین بن مسعود ، معالم التنزیل ، بیروت ، دار احیاء التراث،چاپ اول(1420)
7
8.پهلوان ، منصور و عماری اللهی زهرا ، بررسی ادله اعجاز قرآن کریم در نهج البلاغه«پژوهشهای نهج البلاغه »(1390ش)
8
9.ثعالبی ، عبدالرحمن بن محمد ، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن ، بیروت، دار احیاء التراث(بی تا)
9
10.جوادی آملی، عبدالله ، تفسیر موضوعی(فطرت در قرآن ج12قرآن در قرآن ج1) ،قم،موسسه اسراء ،(1387)
10
11.حویزی ، عبدالعلی ، نور الثقلین ، قم ، موسسه اسماعیلیان ،چاپ چهارم(1415)
11
12.خوئی، ابولقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم ، موسسه احیاءآثار الامام خوئی ،(بی تا)
12
13.خمینی ، روح الله ، آداب الصلاه ،تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، چاپ دهم(1380)
13
14.ذهبی ، محمد حسین ،التفسیر و المفسرون ، بیروت ، بی نا (بی تا )
14
15. رضا ، محمد رشید ، تفسیر المنار ،بیروت ، دار المعرفه ، چاپ اول(1414)
15
16.رازی، فخر الدین محمد بن محمد،مفاتیح الغیب ، بیروت، دار احیاء التراث العربی ،(1420 )
16
17.راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن ، بیروت، دارالقلم ،(1412 ق.)
17
18.زمخشری، جار الله محمود، الکشاف ، بیروت، دار الکتاب العربی،( 1407 ق)
18
19.سیوطی، جلال الدین ،الدّر المنثور فی تفسیر المأثور، قم ، کتابخانه ی آیت الله مرعشی،( 1406ق).
19
20.سبحانی، جعفر، مفاهیم القرآن ، قم ، موسسه امام صادق،(بی تا)
20
21.شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق / مصحح: صالح، صبحی، قم، هجرت،( 1414 ق.)
21
22. شفیعی، علی، جامعیت قرآن، پژوهشی پیرامون قلمروی انتظار از قرآن.بی جا ، بی تا
22
23.طباطبایی، سیدمحمدحسین ، المیزان فی تفسیر القرآن ،بیروت، موسسه اعلمی،چاپ دوم ( 1390)
23
24.طباطبایی حکیم ، عذرا، جامعیت قرآن کریم ، دانشنامه موضوعی قرآن کریم (1391)
24
25.طبرسی ،فضل بن حسن ،مجمع البیان ،تهران ،ناصر خسرو،چاپ سوم(1372)
25
26.طبری، محمد بن جریر،،جامع البیان فی تفسیر القرآن ، بیروت، ( 1412 ق. )
26
27.طریحی، فخر الدین ،مجمع البحرین ، تهران، مرتضوی ،(1375 ش.)
27
28.طوسی محمد بن حسن ، التبیان فی تفسیر القرآن ،بیروت ، دارالاحیاءالتراث،چاپ اول
28
29.غزالی ، ابوحامد ، جواهر القرآن ، بیروت ،المرکز العربی للکتاب(بی تا)
29
30.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، (1404 ق).
30
31.مصطفوی، حسن،التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ، بیروت، دار الکتب العلمیة، (1430)
31
32.معرفت ، محمد هادی ، التمهید فی علوم القرآن ، قم موسسه النشر الاسلامی چاپ دوم.(1415)
32
33.ـــــــــــــــــــــعلوم قرآنی ، قم موسسه التمهید ، چاپ چهارم(1381 )،
33
34.ـــــــــــــــــــــ جامعیت قرآن کریم نسبت به علوم و معارف الهی و بشری، نامه مفید (فصلنامه دارالعلم لمفید)، ش 6، سال دوم، ص 5 ، مجله پژوهشهای قرآنی، ش 11-12، ص 210-212
34
35.مفید، محمد بن محمد،الامالی، قم، کنگره شیخ مفید،( 1413 ق. )
35
36.مطهری ، مرتضی ، فلسفه اخلاق ، تهران ، نشر صدرا(1392)
36
37.مکارم شیرازی، ناصر،تفسیر نمونه ، تهران ، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم(1371)
37
38.ــــــــــــــــــــپیام قرآن(معاد در قرآن) تهران ،دار الکتب الاسلامیه(1388)
38
39.ــــــــــــــــــــ جامعیت قرآن و ارزش فهم ما از آن ، مجله معرفت ، تابستان 1372ش5.
39
40.مراغی ، احمد مصطفی ، تفسیر المراغی،بیروت ، دار الفکر ، چاپ اول، (بی تا)
40
41.مصباح یزدی، محمد تقی ، معارف قرآن ، قم ، موسسه امام خمینی ، چاپ اول(1394)
41
42.ملکی ، ندا ، بررسی کتاب جامعیت قرآن ، مجله کتاب ماه دین ، اسفند 1391شماره 185
42
43.نفیسی ، شادی ،جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی ،قرآن شناخت،شماره 6(1392)
43
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی آیه "استمتاع" در نگاه مفسران فریقین
از جمله اختلافات شیعه و اهل سنت در حوزه احکام ازدواج، مشروعیت ازدواج موقت یا "متعه" است. علما و دانشمندان شیعی در طول تاریخ بر حلیت این ازدواج اقرار و اصرار داشته و در مقابل، دانشمندان اهل سنت قائل به نسخ این حکم الهی و حلیت موقت آن هستند. مهمترین دلیل بر حلیت ازدواج موقت در بین علما و مفسران فریقین، آیه 24 نساء (استمتاع) است. موضع مفسران را در ذیل این آیه میتوان به سه دسته تقسیم نمود: مفسرانی که دلالت آیه بر مشروعیت متعه را به صورت دائم پذیرفتهاند (شیعه)؛ مفسرانی که دلالت آیه بر مشروعیت متعه را به صورت موقت پذیرفتهاند؛ و گروه اندکی از مفسران اهل سنت که دلالت آیه بر ازدواج موقت را نپذیرفته و مشروعیت آن را مستند به سنت میدانند. این گروه نیز قائل به مشروعیت موقت هستند؛ به این معنا که دلالت آیه بر متعه را پذیرفته و بر این باورند که این حلیت مختص به زمانی خاص است و به وسیله آیات و روایات نسخ گردیده است. در این نوشتار با روش توصیف و تحلیل محتوا، به ذکر و بررسی دیدگاه و دلایل هر گروه پرداخته شده است. برآیند تحقیق حاکی از آن است که دلایل مطرح بیشتر بر محور الفاظ آیه و معنای مقصود از آنهاست. واژگان مطرح در آیه مانند "استمتاع" در نظر بیشتر مفسران دلالت لغوی و اصطلاحی بر متعه و ازدواج موقت دارد و عدم پذیرش این معنا مستلزم امری است که با ازدواج دائم تعارض دارد. اتفاق نظر بر حلیت متعه در صدر اسلام وجود دارد و اختلاف در بین اهل سنت در چگونگی تحریم آن است. یعنی نسخ به وسیله کتاب و سنت و یا نهی خلیفه که مشروعیت محدود ازدواج موقت را نتیجه میدهد. نسخ حکم متعه نیز با آیات دیگر و روایات متعارض پذیرفتنی نیست. روایات تفسیری معصومین که به تبیین احکام الهی میپردازند، از کارسازترین قرائن در برداشت حکم متعه برای مفسران شیعی است که متأسفانه دیگر مذاهب به آن توجهی ندارند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_780_0d3cbfb58f7d9c759d5dbf92ffcf9096.pdf
2016-05-21
35
60
10.22091/ptt.2016.780
متعه
ازدواج موقت
استمتاع
آیه 24 نساء
تفسیر تطبیقی
مریم
قوجائی خامنه
m.ghojaei.kh@gmail.com
1
دانشجوی سطح 4 تفسیر تطبیقی مدرسه معصومیه
LEAD_AUTHOR
سید محمود
طیب حسینی
tayebh@rihu.ac.ir
2
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
قرآن کریم
1
آلوسی، سیدمحمود،1415ه.ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت،دارالکتب العلمیه.
2
ابن ابی الحدید،عبد الحمید بن هبه الله،1378ه.ش، شرح نهج البلاغه، بیجا، دار إحیاء الکتب العربیه.
3
ابن بابویه، محمد بن علی،1365م، من لا یحضره الفقیه، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
4
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی،1422ه.ق، زاد المسیرفی علم التفسیر، بیروت، دارالکتاب العربی.
5
ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، 1408ه.ق، فتح الباری، بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
6
ابن حنبل، احمد بن محمد، بی تا، مسندالإمام احمد بن حنبل، بیجا، دارصادر.
7
ابن عاشور، محمد بن طاهر، بیتا، التحریر و التنویر،بیجا، دار سجنون.
8
ابنعباس،بیتا،تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس،بیجا، دارالفکر.
9
ابن عربی، محمد بن عبدالله بن ابوبکر،1407ه.ق،بیتا،دارالفکر.
10
ابن قیم جوزیه،محمد بن ابی بکر،بیتا، زادالمعاد فی هدی خیر العباد،بیجا، دار التراث لإحیاء العربی.
11
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، 1419ه.ق،تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
12
ابنماجه،محمد بن یزید،بیتا،سنن ابنماجه،بیروت،دارالفکر.
13
ابنمنظور،محمد بن مکرم، 1414ه.ق،لسان العرب،بیروت،دارصادر.
14
افضلآبادی،محسن،1390ه.ش،ازدواج موقت از دیدگاه قرآن و سنت؛ برگرفته از دروس تفسیری آیات الأحکام آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی،قم،برگ فردوس.
15
اندلسی،ابوحیان محمد بن یوسف، 1420ه.ق،بیروت،دارالفکر.
16
بخاری، محمد بن اسماعیل، 1422ه.ق، صحیح البخاری، چاپ اول،بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
17
بلاغی نجفی، محمدجواد،1420ه.ق، آلاء الرحمن من تفسیر القرآن، قم، بنیاد بعثت.
18
بلخی،مقاتل بن سلیمان، 1423ه.ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان،چ اول، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
19
بیهقی، احمد بن حسین، 2010م،السنن الکبری،بیجا، دارالفکر، مرکز البحوث و الدراسات.
20
ثعالبی،عبدالرحمن بن محمد،1418ه.ق،جواهر الحسان فی تفسیر القرآن،چاپ اول،بیروت،دارإحیاء التراث العربی.
21
ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم،1422ه.ق، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاءالتراث العربی.
22
جارالله،موسی،1949م، الوشیعۀ فی نقد عقائد الشیعه،بیجا،مطبعۀ الیکلانی.
23
جصاص، احمد بن علی، 1405ه.ق، احکام القرآن جصاص، بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
24
جوادی آملی، عبدالله، 1378ه.ش، تسنیم، قم، إسراء.
25
جوهری،اسماعیل بن حماد،1368ه.ش،الصحاح؛تاج اللغه و صحاح العربیۀ، تهران، انتشارات امیری.
26
حسینی جرجانی،سید امیر ابوالفتوح، 1404 ه.ق، آیات الاحکام، تهران، انتشارات موید.
27
حلی،حسن بن یوسف بن المطهر،1420ه.ق،تحریر الاحکام،قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
28
رازی،فخرالدین ابوعبدالله محمد بن عمر،1420ه.ق، مفاتیح الغیب،بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
29
راغب اصفهانی،حسین بن علی، 1412ه.ق، المفردات فی غریب القرآن، دمشق- بیروت، دارالعلم الشامیه.
30
رشیدرضا، محمد،1414ه.ق،تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار،بیجا، دارالمعرفه.
31
زمخشری، محمود، 1407 ه.ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی.
32
سیوطی،جلال الدین،1404ه.ق،الدر المنثور فی تفسیر المنثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
33
شرف الدین عاملی، عبدالحسین،1377ه.ش، النص و الاجتهاد، چاپ نهم، مترجم علی دوانی،قم، دفتر انتشارات اسلامی.
34
شوکانی، محمد بن علی، 1414ه.ق، فتح القدیر، دمشق- بیروت،دارابن کثیر-دارالکلم الطیب.
35
شیخ مفید،محمد بن محمد،1424ه.ش، تفسیر القرآن المجید،قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
36
ــــــــــــــــــــــــ ، 1414ه.ق،خلاصۀ الایجاز فی المتعه، چاپ دوم، بیروت، دارالمفید.
37
طباطبایی، سیدمحمدحسین،1353ه.ش، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم؛محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
38
طبرسی، فضل بن حسن،1372ه.ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو.
39
طبری، ابوجعفر بن محمد جریر،1412ه.ق،جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه.
40
طریحی، فخرالدین،1375ه.ش،مجمع البحرین،تهران، کتابفروشی مرتضوی.
41
طوسی، محمد بن حسن، بیتا،التبیان فی تفسیر القرآن،بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
42
عبدالرزاق بن همام،بیتا،المصنف،بیروت،المکتب الإسلامی.
43
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، 1415ه.ق،چ چهارم، قم، اسماعیلیان.
44
علی،جواد، 1380ه.ش، المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، با مشارکت دانشگاه بغداد.
45
فاضل مقداد،مقداد بن عبدالله، 1384ه.ش،کنز العرفان فی فقه القرآن، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی،قم، نوید اسلام.
46
فراهیدی، خلیل بن احمد، 1405 ه.ق، کتاب العین، قم، دار الهجرۀ.
47
فضل الله، سید محمد حسین، 1419ه.ق،تفسیر من وحی القرآن،بیروت، دار الملاک لطباعه و النشر.
48
قرائتی، محسن،1383ه.ش،تفسیر نور، چ یازدهم،تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
49
قرطبی،محمد بن احمد،1364ه.ش، الجامع لاحکام القرآن،تهران، انتشارات ناصرخسرو.
50
قطب الدین راوندی،1405ه.ق،فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام،چ دوم، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
51
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا،1368ه.ق، کنز الدقائق و بحرالغرائب، تهران،سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
52
کاشانی، ملا فتح الله،1366ه.ش،منهج الصادقین فی الزام المخالفین،تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی.
53
کلینی،محمد بن یعقوب،1369ه.ش، اصول کافی، بیجا، دارالتعارف للمطبوعات.
54
مالک بن انس،1377م، المؤطا، بیجا، دارالکتاب العربی.
55
متقی،علی بن حسام الدین،1409ه.ق، کنز العمال فی سنن الاقوال والاعمال، بیجا، موسسه الرساله.
56
مراغی، احمد بن مصطفی، بیتا، تفسیر المراغی، بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
57
مسلم بن حجاج- محمد فؤاد عبدالباقی،بیتا، صحیح مسلم،بیروت،دارإحیاء التراث العربی.
58
مطهری،مرتضی،نظام حقوق زن در اسلام، 1379، چاپ 29، تهران،صدرا.
59
معرفت،محمدهادی،1380ه.ش،علوم قرآنی، قم، موسسه فرهنگی التمهید.
60
مکارم شیرازی، ناصر، 1374ه.ش،تفسیر نمونه،تهران، دارالکتب الاسلامیه.
61
موسوی سبزواری، عبد الاعلی،1409ه.ق،مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، چ دوم، بیروت، موسسه اهل البیت.
62
ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب توریه و دروغ مصلحت آمیز در آیات قصص از منظر مفسران فریقین
چکیده از مهمترین ارزشها، صداقت و آفت اصلی آن دروغگویی است که یکی از رذایل اخلاقی محسوب می شود. دروغ در تمامی شرایع الهی حرام است و تا ضرورت و مصلحت مهمی در میان نباشد، گفتن آن جایز شمرده نمی شود. اگر تحصیل این مصلحت لازم شود، حرمت آن بر طرف گشته و مشمول قاعده "اهم و مهم" و یا به تعبیری "دفع افسد به فاسد" می شود. با این همه، آیات قصص قرآنی نشان دهنده مواردی است که بر اساس ضرورت و برای حفظ مصالح فرد و جامعه، دروغ و به تعبیر دقیقتر "توریه"، جایز شمرده شده است.حضرت یوسف (علیه السلام) بنا به مصالحی، بنیامین را با طرحی وحیانی نزد خود نگه داشت و برادران را به سرقت متهم ساخت. حضرت ابراهیم (علیه السلام) برای عدم شرکت در مراسم عید مشرکان و به منظور شکستن بتها اعلام کرد که بیمار است. وی پس از شکستن بتها نیز هنگامى که از وى در این باره پرسش شد، آن را به بت بزرگ نسبت داد. موارد دیگری نیز در قرآن وجود دارد که مفسران حکم جواز توریه و دروغ مصلحت آمیز را از آنها استنباط نموده اند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_781_b2b2405445a4e4845625dac0cb2fc9ae.pdf
2016-05-21
61
80
10.22091/ptt.2016.781
توریه
دروغ مصلحتی
حیله گفتاری
فقه القرآن
آیات قصص. فریقین
نوشین
رشیدی رنجبر
n.rashidiranjbar@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
محمد تقی
دیاری بیدگلی
mt_diari@yahoo.com
2
استاد گروه علوم قرآن و حدیث دادنشگاه قم
AUTHOR
فاطمه
سروی
sarvifatemeh@yahoo.com
3
مربی عضو هیئت علمی گروه معارف/ دانشگاه آزاد کرج
AUTHOR
1- قران کریم با ترجمه ناصر مکارم شیرازی
1
2- آل سعدی، ، عبدالرحمن بن ناصر، تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان، مکتبه النهضه العربیه، بیروت، 1408ق.
2
3- ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر ابن ابی حاتم، مکتبه نزارمصطفی الباز، عربستان سعودی، 1419ق.
3
4- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر، دارالکتاب العربی، بیروت، 1422ق.
4
5- ابن عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1422ق.
5
6- ابن کثیر، إسماعیل بن عمرو بن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، دار المعرفة، بیروت، 1412 ق.
6
7- ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر ادب الحوزه، تهران، 1405ق.
7
8- اترک، حسین، مقاله" معنای دروغ مصلحت آمیز" نشریه پژوهش های فلسفی، دانشگاه تبریز، ش12، بهار و تابستان 1392ش.
8
9- اردبیلی، احمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1417ق.
9
10- اسلامی، سید حسن، دروغ مصلحت آمیز، بوستان کتاب، قم، 1382ش.
10
11- انصاری، شیخ، المکاسب المحرمه، انتشارات دهقان، تهران، 1376ش.
11
12- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القران، بنیاد بعثت، تهران، 1416ق.
12
13- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، مطبعه نجف، نجف، 1386ق.
13
14- بروجردی، سید محمد ابراهیم، تفسیر جامع، انتشارات صدر، تهران، 1366ش.
14
15- بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق
15
16- ثعلبی، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف والبیان، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1422ق.
16
17- جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1405ق.
17
18- جوهری، اسماعیل بن حمار، الصحاح، دارالعلم للملایین، بیروت، 1407ق.
18
19- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، بی تا.
19
20- حویزی، عبد علی بن جمعه،تفسیر نورالثقلین، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1412ق.
20
21- رازی شافعی، فخر الدین محمد بن عمر، التفسیرالکبیر یا مفاتیح الغیب، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق.
21
22- راغب اصفهانی،حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن الکریم، المکتبه المرتضویه، تهران، 1392ق.
22
23- زمخشری، جارالله محمد بن عمر، الکشاف، دارالکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
23
24- سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر بحرالعلوم، دارالفکر، بیروت، 1416ق.
24
25- سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، دار المعرفة، بیروت، 1365ق.
25
26- شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، دفتر نشر داد، تهران، 1373ش.
26
27- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق.
27
28- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان،انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
28
29- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، دارالمعرفه، بیروت، 1412ق.
29
30- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، مکتبه مرتضویه، تهران، 1375ق.
30
31- طوسی، محمد بن حسن، التبیان، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1409ق.
31
32- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، مکتبه مرتضویه، تهران، 1387ق.
32
33- عیاشی،محمد بن مسعود ، کتاب التفسیر، چاپخانه علمیه، تهران، 1380ق.
33
34- فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر الصافی، انتشارات صدر، تهران، 1415ق.
34
35- فیض کاشانى، ملا محسن، الوافی، کتابخانه امام امیر المؤمنین علی (ع)، اصفهان، 1406ق
35
36- فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ماده وری، انتشارات هجرت،تهران، 1405ق.
36
37- قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، تهران،1371ش.
37
38- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت، 1405ق.
38
39- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، دار الکتاب، قم، 1367ش.
39
40- کاشانی، ملا فتح الله، زبده التفاسیر، بنیاد معارف اسلامی، قم، 1423ق.
40
41- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، انتشارات ا سلامیه، تهران، 1362ش.
41
42- کیاهراسی، ابوالحسن علی بن محمد، احکام القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1405ق.
42
43- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء بیروت، 1403ق.
43
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه رحمت الهی در تفاسیر فریقین
رحمت دو جریان دائمی دارد که همواره بر همه ی هستی روان است : رحمت رحمانی و رحمت رحیمی . با رحمت رحمانی خلقت شکل گرفته است و با رحمت رحیمیه هستی به نهایت رشد خویش دست می یابد . خداوند انسان را آفرید تا رشد کند و او را از رحمت رحمانیه خود به رحمت رحیمیه برساند. رحیمیت خداوند بازگشت به ربوبیت او دارد. عالم پرورشگاه است. او رب همه موجودات است که زمینه رشد وشکوفائی استعدادها و به فعلیت رساندن آن استعدادها را فراهم می کند و انسان است که باید برای رسیدن به رحمت الهی در خود ظرفیت ایجاد کند تا مشمول رحمت رحمانیه و رحیمیه خداوند در دنیا و آخرت شود. آنچه این مقاله بدان اهتمام می ورزد بررسی تطبیقی رحمت الهی از دیدگاه مفسران شیعه و سنی است . نگارنده در ابتدا به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی رحمت پرداخته، سپس جایگاه رحمت الهی را در قرآن و روایات با توجه به نظر فریقین بررسی نموده است. در ادامه به بیان تفاوت میان رحمت رحیمیه و رحمانیه پرداخته شده و مشخص شد که لعنت که مقابل رحمت می باشد از مقوله گفتار نیست و به معنای دوری از رحمت است. و در رحمت الهی تبعیضی نیست بلکه هر کس بر اساس قابلیتی که کسب می کند میتواند از رحمت خداوند بهره مند گردد .
https://ptt.qom.ac.ir/article_786_8f28e6bb6669384ee673116f351e6772.pdf
2016-05-21
85
104
10.22091/ptt.2016.786
پرورش
رحمن. رحیم
غضب
فریقین
ابراهیم
ابراهیمی
ebrahimi978@atu.ac.ir
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
1) قرآن کریم
1
2) نهج البلاغه
2
3) ابن عربی، ابوعبدالله محیی الدین محمد، تفسیر ابن عربی، دار الإحیاء التراث العربی، بیروت، 1422
3
4) ابنعربى، محمد بن على، رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، 4جلد، مطبعة نضر - سوریه - دمشق، چاپ: 1، 1410 ه.ق.
4
5)ابن طاووس. علی بن موسی .الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة) دفتر تبلیغات اسلامی .قم.1376
5
6) ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم( ابن کثیر)،شمسالدین، محمد حسین،دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون،لبنان- بیروت،1419 ه. ق
6
7) ابن منظومه، محمدبن مکرم، لسان العرب، ناشر دارصادر، بیروت، 1414ق
7
8) بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیرالقرآن، ناشربنیاد بعثت، 1416 ق
8
9) بغوى، حسین بن مسعود، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، 5جلد، دار إحیاء التراث العربی - لبنان - بیروت، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
9
10) بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، 5جلد، دار إحیاء التراث العربی - لبنان - بیروت، چاپ: 1، 1418 ه.ق.
10
11) جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، 1381 ه.ش
11
12) جوادی آملی، شمیم ولایت، قم، اسراء، 1388
12
13) جوهری، ابونصراسماعیل بن حماد، صحاح اللغه (یا) تاج اللغه و صحاح العربیه، بی جا،بی تا
13
14) حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، انتشارات اسماعیلیان، قم، 1415 ق
14
15) حسن بن علی، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (علیه السلام)، مدرسة الإمام المهدی( علیه السلام)، ایران- قم ،1409 ه. ق1361
15
16) خویی، سید ابولقاسم؛ «البیان فی تفسیر القرآن»، مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی;، قم، بی تا
16
17) رشید رضا، محمد ، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار،دار المعرفة،لبنان- بیروت،1414ه. ق
17
18) راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، 1404 ق
18
19) زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت، 1407ق
19
20) صدوق، علی بن بابویه قمی، توحید، تحقیق سید هاشم حسین طهرانی، منشورات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، بی تا
20
21) طبرى، محمد بن جریر ،جامع البیان فى تفسیر القرآن( تفسیر الطبرى)،دار المعرفة،لبنان- بیروت،،1412 ه. ق
21
22) طبرسی، ابو علی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران، 1372 ه.ش
22
23) طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، 27جلد، فراهانى - ایران - تهران، چاپ: 1.
23
24) طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مترجم: عبدالحمیدى، على،آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى- مشهد،1375 ه. ش
24
25) طباطبایی،محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، 1417
25
26) على بن الحسین، (امام چهارم علیه السلام)، الصحیفة السجادیة، دفتر نشر الهادى : قم 1376 ش
26
27) قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی،موسوى جزایرى، طیب، دار الکتاب،ایران- قم،1363 ه. ش
27
28) قمى، عباس، سفینة البحار، اسوه، قم1414 ق
28
29) قرطبی، محمدبن احمد، الجامع الأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364
29
30) کلینی رازی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دار الکتب اسلامیه، چ.4 ، تهران،1365
30
31) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تحقیق یحیی عابدی، دار الإحیاء التراث العربیه، بیروت، 1403
31
32) موسوی همدانی، سیدمحمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، انتشارات دفتر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374
32
33) مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، تهران، 1374
33
34) مصطفوی، حسن، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360
34
35) مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، 1378
35
36) مغنیه، محمد جواد، تفسیر کاشف، دار الکتب اسلامیه، تهران، 1424
36
37) نمازی شاهرودی، شیخ علی، مستدرک سفینه البحار، تحقیق شیخ حسن بن علی نمازی، موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1419
37
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مبنای هدایت و ضلالت از دیدگاه سید مرتضی علم الهدی (ره) و فخر رازی
چکیده در تدبر و بررسی آیات قرآن مجید به دو واژه هدایت و ضلالت می رسیم که به خداوند متعال نسبت داده شده اند؛ از همین رو، دیدگاه های متفاوتی درمیان دانشمندان مسلمان به وجود آمده است. مقاله پیش رو به بررسی مبنای هدایت و ضلالت از دیدگاه سید مرتضی علم الهدی (ره) از متفکران برجسته امامیه و فخر رازی از دانشمندان اهل تسنن می پردازد. بررسی این مبنا از این جهت که این دو اندیشمند در تفسیر و کلام اسلامی صاحب نظر هستند، حائز اهمیت است. این دو اندیشمند در مبنای هدایت و ضلالت، که در نظر هر دو توحید افعالی است، معنایی ارائه می دهند که حاکی از تفاوت نظرشان است. در این پژوهش که با روش توصیف و تحلیل محتوا به بررسی دلایل دیدگاه این دو اندیشمند پرداخته ایم، مقبولیت دیدگاه سید مرتضی به دلایلی چند محرز شد، زیرا در دیدگاه وی، مجموع اسباب و مسببات عالم وابسته به اراده خداوند است؛ مؤثر اصلی خداوند است و امور دیگرتاثیرگذاری تبعی دارند. تأثیرات تبعی با توحید افعالی هماهنگ است. هدایت و ضلالتی هم که به خدا نسبت داده می شود، مکمل راهی است که انسانها از روی اراده و اختیار انتخاب کردهاند. علاوه بر اشکالات نقلی و عقلی که به فخر رازی وارد است، می توان گفت که از این جهت نیز که برخی از آیات قرآن را بدون ارتباط با آیات دیگر ملاحظه کرده و به معنای هدایت و ضلالت اجباری حمل کرده، مرتکب غفلتی آشکار شده است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_756_23d7088a05e2f67a4c788e76e87e3505.pdf
2016-05-21
105
128
10.22091/ptt.2016.756
هدایت
ضلالت
اضلال ابتدایی و کیفری
هدایت ابتدایی
سید مرتضی علم الهدی
فخر رازی
سید احمدرضا
شاهرخی
s.ahmadreza.shahrokhi@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
تقی
ایزدجو
ts.ahmadreza.shahrokhi@gmail.com
2
دانش آموخته فلسفه و کلام دانشگاه قم
AUTHOR
قران کریم
1
1- ابراهیم انیس و عبد الحلیم منتصر(1408). المعجم الوسیط،قاهره،نشرالثقافة الاسلامیة،چاپ سوم،ج2
2
2- ابن فارس ابوالحسن احمد(1410ق).مقاییس اللغة، تحقیق عبد السلام محمد هارون، لبنان، ج2 و 6
3
3- جوهری اسماعیل بن حماد(1399 ق). صحاح اللغة، تحقیق احمد عبد الغفور،عطار، نشر دار العلم للملایین، چاپ اول
4
4- راغب اصفهانی ابو القاسم حسین بن محمد(1373ق)، المفردات فی غریب القرآن،قم،نشرالمصطفی
5
5- سقری قیومی احمد بن محمد بن علی(1405 ق)، المصباح المنیر، قم؛ دار الهجرة، چاپ اول
6
6- طباطبایی سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان( 1403 ق)؛ بیروت مؤسسه اعلمی، چاپ پنجم، ج 5
7
7- الطبرسی ابو علی الفضل (ق1379-ش1339)، مجمع البیان، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 7
8
8- طوسی خواجه نصیر الدین(1399 ه -1979 م) کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، شرح علامه حلّی ، بیروت مؤسسه اعلمی، چاپ اول
9
9- فخر رازی عمر بن محمد(1407 ق)، المطالب العالیه، تحقیق دکتر احمد حجازی سقا، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ اول، ج 3 و 7
10
10- --------- (1422ق)،تفسیرکبیر،بیروت،دارالاحیاءالترات العربی،چاپ اول،ج 2و20و22
11
11- ---------(1429 ق). المباحث المشرقیه، تحقیق و تعلیق محمد معتصم بالله بغدادی ، قم، منشورات ذوی القربی چاپ دوم، ج 2
12
12- قرشی علی اکبر(1352 ش)، قاموس القرآن ، دار الکتب الاسلامیة
13
13- علم الهدی سید مرتضی(1431ق) تفسیر الشریف المرتضی، بیروت شرکة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ج 1 و 2
14
14- ---------(1425 ق) انقاذ البشر من الجبر و القدر، با اشراف احمد حسینی، قم نشر مجمع اسلامی
15
15- ---------- الرسائل الف(بی تا)، بیروت، موسسه الثور للمطبوعات
16
16- مجلسی محمد باقر(1403 ق)، بحار الانوار، مؤسسه وفا ،چاپ هفتم، ج 5
17
17- مفید محمد بن نعمان، (1130 ش). شرح عقاید صدوق، تبریز، مکتبة الحقیقه، چاپ دوم
18
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی تنبیه بدنی زن در تفاسیر فریقین با توجه به ایه 34 سوره نساء
از جمله اموری که در نظام خانواده اتفاق میافتد، نافرمانی و سرکشی زن نسبت به شوهر است که در اصطلاح قرآن به آن نشوز میگویند. انگیزه های مختلفی از قبیل تحت فشار قرار دادن شوهر برای ارضای خواسته های تجمل گرایانه، امتیازات اقتصادی، میل به معاشرت با دیگران و ... میتواند سبب نشوز زن شود. در قرآن برای جلوگیری از نشوز زن از تنبیه بدنی سخن به میان آمده است. حال یکی از سؤالهای اساسی این است که تنبیه بدنی چگونه با کرامت انسانی زن سازگاری دارد و چگونه خداوند به آن دستور داده است. در این مقاله با توجه به آیه 34 سورۀ نساء از دیدگاه مفسران فریقین به نقد و بررسی این مسئله می پردازیم. روش تحقیق در این نوشتار از جهت نگرش مسئله محور، و از جهت راهبرد توصیفی و تحلیلی است . برآیند تحقیق حاکی از آن است که طبق دیدگاه مفسران فریقین در صورتی که زن حقوق شوهر را نادیده بگیرد، قرآن برای باز پسگیری این حق، شوهر را ابتدا ملزم به پند و اندرز دهی می کند و در صورت بی ثمر بودن این روش، دوری از بستر را توصیه می کند . تنبیه بدنی آن هم با شرایطی خاص زمانی مجاز شمرده می شود که دوری از بستر پاسخ ندهد. بنابراین، حکم تنبیه بدنی تنها یک تجویز ضروری برای مقاطعی کاملا خاص (نشوز زن) است. این حکم نه تنها در موارد دیگر غیر مجاز و نادرست محسوب می شود، بلکه، در روایات زیادی مطلقا ممنوع شمرده شده است. در نتیجه، تنبیه بدنی در موارد خاص هیچ منافاتی با کرامت انسانی زن ندارد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_755_2f940745c8d5cdfb4138777d8bf9aba7.pdf
2016-05-21
129
146
10.22091/ptt.2016.755
قرآن
تفاسیر
نشوز
زن
تنبیه بدنی
کرامت انسانی
فریقین
رضا
باقی زاده پلامی
reza.baghizadeh@gmail.com
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی آشتیان
LEAD_AUTHOR
1) قرآن کریم
1
2) نهج البلاغه
2
3) ابن عربی، ابوعبدالله محیی الدین محمد، تفسیر ابن عربی، دار الإحیاء التراث العربی، بیروت، 1422
3
4) ابنعربى، محمد بن على، رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، 4جلد، مطبعة نضر - سوریه - دمشق، چاپ: 1، 1410 ه.ق.
4
5)ابن طاووس. علی بن موسی .الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة) دفتر تبلیغات اسلامی .قم.1376
5
6) ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم( ابن کثیر)،شمسالدین، محمد حسین،دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون،لبنان- بیروت،1419 ه. ق
6
7) ابن منظومه، محمدبن مکرم، لسان العرب، ناشر دارصادر، بیروت، 1414ق
7
8) بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیرالقرآن، ناشربنیاد بعثت، 1416 ق
8
9) بغوى، حسین بن مسعود، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، 5جلد، دار إحیاء التراث العربی - لبنان - بیروت، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
9
10) بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، 5جلد، دار إحیاء التراث العربی - لبنان - بیروت، چاپ: 1، 1418 ه.ق.
10
11) جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، 1381 ه.ش
11
12) جوادی آملی، شمیم ولایت، قم، اسراء، 1388
12
13) جوهری، ابونصراسماعیل بن حماد، صحاح اللغه (یا) تاج اللغه و صحاح العربیه، بی جا،بی تا
13
14) حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، انتشارات اسماعیلیان، قم، 1415 ق
14
15) حسن بن علی، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (علیه السلام)، مدرسة الإمام المهدی( علیه السلام)، ایران- قم ،1409 ه. ق1361
15
16) خویی، سید ابولقاسم؛ «البیان فی تفسیر القرآن»، مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی;، قم، بی تا
16
17) رشید رضا، محمد ، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار،دار المعرفة،لبنان- بیروت،1414ه. ق
17
18) راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، 1404 ق
18
19) زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت، 1407ق
19
20) صدوق، علی بن بابویه قمی، توحید، تحقیق سید هاشم حسین طهرانی، منشورات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، بی تا
20
21) طبرى، محمد بن جریر ،جامع البیان فى تفسیر القرآن( تفسیر الطبرى)،دار المعرفة،لبنان- بیروت،،1412 ه. ق
21
22) طبرسی، ابو علی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران، 1372 ه.ش
22
23) طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، 27جلد، فراهانى - ایران - تهران، چاپ: 1.
23
24) طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مترجم: عبدالحمیدى، على،آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى- مشهد،1375 ه. ش
24
25) طباطبایی،محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، 1417
25
26) على بن الحسین، (امام چهارم علیه السلام)، الصحیفة السجادیة، دفتر نشر الهادى : قم 1376 ش
26
27) قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی،موسوى جزایرى، طیب، دار الکتاب،ایران- قم،1363 ه. ش
27
28) قمى، عباس، سفینة البحار، اسوه، قم1414 ق
28
29) قرطبی، محمدبن احمد، الجامع الأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364
29
30) کلینی رازی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دار الکتب اسلامیه، چ.4 ، تهران،1365
30
31) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تحقیق یحیی عابدی، دار الإحیاء التراث العربیه، بیروت، 1403
31
32) موسوی همدانی، سیدمحمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، انتشارات دفتر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374
32
33) مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، تهران، 1374
33
34) مصطفوی، حسن، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360
34
35) مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، 1378
35
36) مغنیه، محمد جواد، تفسیر کاشف، دار الکتب اسلامیه، تهران، 1424
36
37) نمازی شاهرودی، شیخ علی، مستدرک سفینه البحار، تحقیق شیخ حسن بن علی نمازی، موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1419
37
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تفسیری آیات ارتداد
گستره مفهومی واژه ارتداد در قرآن کریم عامتر از مفهوم ارتداد فقهی است و از حیث سیاق و ترکیب عبارات با ذکر قیود شرطی در پارهای از آیات نیز جنبه حکمی مییابد. از این رو، برخی از مفسران فریقین با استناد به اطلاقات ادله توبه بر این باورند که توبه مرتد مطلقاً مجاز و اقتضاء دارد که مورد پذیرش واقع شود و این اطلاق اعم از آن است که مرتد به معنای فطری باشد یا ملی و یا ارتداد از جانب مذکر باشد یا مؤنث و یا آنکه کفر وی با نیت یا با گفتارى کفرآمیز و یا با کارى کفرآور محقق شود. لکن گروهی دیگر از مفسران فریقین قائل به تفصیل شدهاند. از آنجا که منشأ اصلی اختلاف در صدور احکام ارتداد که مترتب بر مجازاتهای دنیوی و اخروی است، هم میتواند ناشی از اختلاف مبنایی باشد و هم ریشه در شیوه استنباط از آیات مربوطه داشته باشد، این پژوهش با روش توصیف و تحلیل محتوا، در صدد است ضمن بررسی اهم آرای تفسیری فریقین، راه حل مناسبی در برون رفت این تعارض نیز ارائه نماید.
https://ptt.qom.ac.ir/article_804_766d73c792b1c75532eed0b868dcb000.pdf
2016-05-21
147
158
10.22091/ptt.2016.804
ارتداد
مرتد
مفسران اهل سنت
مفسران شیعه
علی احمد
ناصح
aliahmadnaseh@yahoo.com
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
طیبه
زارعی
t_zareie_maaref@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
AUTHOR
قرآن کریم
1
ابن عاشور محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، نشر موسسه التاریخ، چاپ اول، بیروت، بیتا.
2
ابن عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق:عبدالسلام ، بیروت: دارالکتب العلمیه ۱۴۲۲ ق.
3
ثقفى تهرانى محمد، تفسیر روان جاوید، تهران: انتشارات برهان، 1398ق.
4
حسینى شاه عبدالعظیمى حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، تهران: انتشارات میقات، 1363ش.
5
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فى غریب القرآن، قم، جامعه مدرسین، 1365ش.
6
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
7
طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه : مترجمان، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377ش.
8
طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ترجمه: مترجمان، انتشارات فراهانی، 1360ش.
9
طیب سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، چاپ دوم، تهران، 1378 ش.
10
10. عبد الباقی، فؤاد، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، تهران: انتشارات اسلامی، 1372ش.
11
11. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربى، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
12
12. فضل الله، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک، چاپ دوم، 1419ق.
13
13. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۷۷ ش، چاپ سوم،
14
14. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دارالکتاب العربی، 1378ق.
15
15. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب، ۱۳۸۰ش.
16
16. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1374ش.
17
17. میرزا خسروانى على رضا، تفسیر خسروی، تهران: انتشارات اسلامی، 1390ش.
18
18. ناصح، علی احمد، بررسی آیات ارتداد در بستر نزول قرآن، مجله: پژوهش نامه قرآن و حدیث، زمستان 1386ش، شماره 3، صفحات 103 تا 118
19
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی روش و قواعد تفسیری علامه بلاغی و بنت الشاطی
بررسی تطبیقی روش و قواعد تفسیری علامه بلاغی و بنت الشاطی چکیده امروزه شاهد تفاسیر فراوان و متعددّ قرآن کریم هستیم که هر یک حاکی از روش، مبانی، قواعد و پیشفرض های مفسر آن است. از این میان، شیخ محمدجواد بلاغی، متکلم و مفسر شیعی، صاحب تفسیر آلاء الرحمن و عایشه بنت الشاطی، محقق و مفسر اهل تسنن، صاحب التفسیر البیانی از مفسران معاصری هستند که بر اساس روش و قواعد ویژه ای به تفسیر بخشی از قرآن کریم پرداخته اند. در این نوشتار با روشی تحلیلی و توصیفی، مقایسه ای تطبیقی میان روش و برخی قواعد تفسیری این دو مفسر در تفاسیر نامبرده انجام گرفته است. از مهمترین دست آوردهای این پژوهش میتوان به این نکته اشاره کرد که این دو اندیشمند در پایبندی به روش تفسیری قرآن به قرآن، اشتراک نظر دارند؛ لیکن در استفاده از روایات، تبیین مفردات قرآنی، استفاده از جریانهای تاریخی و نوع رویکرد به تفسیر علمی تفاوتهایی در روش تفسیری آنها مشاهده می شود. همچنین با وجود تفاوتهایی در قواعد تفسیری قرائت، توجه به ترتیب نزول سور و تفسیر موضوعی، در اصالت و معیار قرآن در علوم ادبی، اعتبار عموم لفظ و بهره گیری از سیاق آیات، به هم نزدیک و یا اشتراک نظر دارند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_757_be2ab05a9ce05ea369cf169ffa2d5aa5.pdf
2016-05-21
1
20
10.22091/ptt.2016.757
قرآن
تفسیر تطبیقی
روش شناسی تفسیر
قواعد تفسیری
آلاء الرحمن
التفسیرالبیانی
علامه بلاغی
بنت الشاطی
فاطمه
احمدی نژاد
fahmadi6865@gmail.com
1
دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن، دانشکده تفسیر و معارف قرآن کریم قم
LEAD_AUTHOR
سید عبدالرسول
حسینی زاده
hosseiny43@yahoo.com
2
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن، دانشکده تفسیر و معارف قرآن کریم قم
AUTHOR
قرآن کریم.
1
استادی، رضا، 1361ش، «گوشه هایی از زندگی مرحوم شیخ جواد بلاغی»، مشکات، شماره1، صفحات 133-109
2
اشرفی، امیررضا،1380، «گذری بر مبانی، قواعد و روش تفسیری علامه بلاغی»،معرفت، شماره48، صفحات 47-35
3
امین، محسن، 1420ق/2000م، اعیان الشیعه، محقق: سید حسن الامین، ج6، پنجم، بیروت: دارالتعارف.
4
بابایی، علی اکبر و همکاران، 1388ش، روش شناسی تفسیر قرآن، چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5
بلاغی، محمدجواد، 1420ق، آلاء الرحمن فی التفسیر القرآن، ج1و2، اول، قم: بنیاد بعثت.
6
بهجت پور، عبدالکریم، 1391ش، تفسیر فریقین، اول، قم: آثار نفیس.
7
حرعاملی، محمد بن حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، اول، قم: مؤسسه آل البیت.
8
خولی، امین، 1995/1392، مناهج تجدید فی النحو و البلاغه و التفسیر و الادب، بی نا.
9
10. خویی، ابوالقاسم، بی تا، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه احیاء آثار امام خویی.
10
11. رومی، فهد بن عبدالرحمن،1418، اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر، ج 3، سوم، سعودی: مؤسسه الرساله.
11
12. سبت، خالدبن عثمان، 1417ق، قواعد التفسیر جمعا و دراسه، ج1، اول، سعودی: دارابن عفان.
12
13. شاکر، محمدکاظم، 1382ش، مبانی و روش های تفسیری، اول، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
13
14. طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، سوم، تهران: ناصر خسرو.
14
15. طیب حسینی، محمود، 1387ش، «با بنت الشاطی در التفسیر البیانی»، آینه پژوهش، شماره113، صفحات 25-16
15
16. عبدالرحمن، عایشه بنت الشاطی، 1962(جلد اول، چاپ هفتم) و 1968(جلد دوم، چاپ پنجم) التفسیر البیانی، قاهره: دارالمعارف.
16
17. .......................، 1404ق، اعجاز البیانی للقرآن، دوم، قاهره: دارالمعارف.
17
18. عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، 1387ش، طبقات مفسران شیعه، چهارم، قم: نوید اسلام.
18
19. عیاشی، محمدبن مسعود، 1380ق، کتاب التفسیر، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، بی نا، تهران: چاپخانه علمیه.
19
20. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، 1407ق، الکافی، چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
20
21. مؤدب، رضا، 1388ش، مبانی تفسیر قرآن، اول، قم: دانشگاه قم.
21
22. نوری، حسین بن محمدتقی، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، اول، قم: مؤسسه آل البیت.
22
23. سایت همشهری آنلاین، خبرگزاری قرآنی ایران
23
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی تفسیر خطاب های "یا أَیُّهَا النَّبِی" و "یا أَیُّهَا الرَّسول" در قرآن کریم
پیامبر اعظم (ص) در قرآن کریم به صورتهای مختلفی مورد خطاب قرار گرفته که از جمله آنها می توان به دو خطاب "یا ایها النبی" و "یا ایها الرسول" اشاره کرد. مفسران در اینکه مراد از این دو خطاب چیست، اختلاف نظر دارند و پنج نظر درباره آن ارائه کردهاند. براساس اصل عدم ترادف، مسلم است که خدای متعال از ذکر این دو خطاب، معنای خاصی را مورد نظر داشته و معنایی که برای هر خطاب در نظر است با خطاب دیگر متفاوت است. در این مقاله با مطالعه روشمند و بررسی تطبیقی تفسیر دو مفسر از مفسران فریقین از این دو خطاب و نقد فنی آنها، روشن شده که هرگاه در قرآن کریم رسول خدا (ص) با عنوان ﴿یا أَیُّهَا النَّبِیُّ﴾ مورد خطاب قرار گرفته،"اشراف و برتری علمی" آن حضرت (ص) که وابسته به وحی است، مورد توجه بوده و هر جا خطاب به صورت ﴿یا ایها الرسول﴾ آمده، "حیثیت تبلیغی" آن حضرت مورد نظر بوده است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_782_cb5eb795f0d037c371ce78b9a618b7f5.pdf
2016-05-21
181
196
10.22091/ptt.2016.782
قرآن کریم
خطاب
نبی
رسول
اشراف علمی
تبلیغ
محمدعلی
راغبی
ma.raghebi@gmail.com
1
استادیار رشته قرآن و حدیث دانشگاه قم
AUTHOR
محسن
دلیر
deleer.mohsen@gmail.com
2
دانشجوی دکترای گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن سراج، محمد بن السری(بیتا). الاصول فی النحو، محقق عبدالحسین الفتلی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
2
ابن عاشور، محمد بن طاهر تونسی(1984 م). التحریر و التنویر، تونس: الدار التونسیۀ للنشر.
3
ابن منظور، ابو الفضل جمال الدین محمد بن مکرم(1414 هـ). لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
4
ابن یعیش، یعیش بن علی(1422 هـ). شرح المفصل للزمخشری، بیروت: دارالکتب العلمیة.
5
ارفع، سید کاظم (1381 ش). ترجمه قرآن، تهران: مؤسسه تحقیقاتى و انتشاراتى فیض کاشانى.
6
اشرفى تبریزى، محمود (1380 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات جاویدان.
7
انصارى خوشابر، مسعود (1377 ش). ترجمه قرآن، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
8
انصاریان، حسین (1383 ش). ترجمه قرآن، قم: انتشارات اسوه.
9
آیتى، عبد المحمد (1374 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات سروش.
10
برزى، اصغر (1382 ش). ترجمه قرآن، تهران: بنیاد قرآن.
11
بروجردى، سید محمد ابراهیم (1366 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات صدر.
12
بقاعی، ابراهیم بن عمر بن حسن الرباط(بیتا). نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، قاهره: دار الکتاب الإسلامی.
13
بنت الشاطی، عائشه عبدالرحمن(1376 ش). اعجاز بیانی قرآن، ترجمه حسین صابری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
14
پورجوادى، کاظم (1414 ق). ترجمه قرآن، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامى.
15
حریرى، محمد یوسف(1384 ش). فرهنگ اصطلاحات قرآنى، قم: هجرت.
16
الحفنى، عبد المنعم(2004 م)، موسوعة القرآن العظیم، قاهره: مکتبة مدبولى.
17
حلبى، على اصغر (1380 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات اساطیر.
18
حلّى، جمال الدین احمد بن محمد اسدى(1410هـ). المقتصر من شرح المختصر، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
19
خالصی، محمدباقر(1381 ش). سیری در معارف اسلامی، قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.
20
خواجوى، محمد (1410 ق). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات مولى.
21
زرکشی، محمد بن عبد الله(1410 هـ). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفة.
22
زرکشی، محمد بن عبد الله(1414هـ). البحر المحیط فی اصول الفقه، بیجا: دارالکتبی.
23
سیوطى، جلال الدین(1421 هـ). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربى.
24
25. شرف الدین، جعفر(1420 هـ). الموسوعة القرآنیة، خصائص السور، بیروت: دار التقریب بین المذاهب الإسلامیة.
25
شریفی، مهین(پاییز 1387ش). "پژوهشی در خطابهای خداوند به پیامبر در قرآن"، بینات، سال پانزدهم، شماره 3.
26
شعرانى، ابو الحسن (1374 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات اسلامیة.
27
طاهرى قزوینى، على اکبر (1380 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات قلم.
28
طباطبایى، سید محمد حسین(1417 هـ). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین.
29
طبرسی، فضل بن حسن(1360 ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، گروه مترجمان، تهران: انتشارات فراهانى.
30
طنطاوى، محمد سید(1998 م). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره: دار نهضۀ مصر للطباعۀ و النشر و التوزیع.
31
طیب، سید عبدالحسین(1352 ش). کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
32
عسگری، انسیه و شاکر، محمدکاظم(پاییز و زمستان 1394). "تفسیر تطبیقی؛ معنایابی و گونه شناسی"، دوفصلنامه پژوهشهای تفسیر تطبیقی، سال یکم، شماره دوم، شماره پیاپی 2، صص 32-9.
33
فارسى، جلال الدین (1369 ش). ترجمه قرآن، تهران: انجام کتاب.
34
فرحات، احمد حسن(1421 ق). فی علوم القرآن، عمان: دار عمان.
35
فولادوند، محمد مهدى (1415 ق). ترجمه قرآن، تهران: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى).
36
فیض الاسلام، سید على نقى (1378 ش). ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران: انتشارات فقیه.
37
قاسمى، محمد جمال الدین(1418 هـ). محاسن التاویل معروف به تفسیر قاسمی، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
38
قرشى، سید على اکبر(1412 هـ). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
39
کلینی، محمد بن یعقوب(1365 ش). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیۀ.
40
کاویانپور، احمد (1378 ش). ترجمه قرآن، تهران: سازمان چاپ وانتشارات اقبال.
41
گرمارودى (1384 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات قدیانى.
42
مجتبوى، سید جلال الدین (1371 ش). ترجمه قرآن، تهران: انتشارات حکمت.
43
مجلسی، محمد باقر(1404 هـ/الف). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
44
مجلسی، محمدباقر(1404 هـ/ب). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
45
محسنی رکاوندی، هادی(تابستان و پاییز 1386 ش). "بررسی نوع خطابهای خداوند به انبیاء (ع)"، نشریه بلاغ مبین، شماره 11 و 12.
46
مشکینى، على (1381 ش). ترجمه قرآن، قم: الهادى.
47
مصباح زاده، عباس (1380 ش). ترجمه قرآن، تهران: سازمان انتشارات بدرقه جاویدان.
48
مطهری، مرتضی(1359 ش). آشنایى باقرآن، قم: انتشارات صدرا.
49
معزى، محمد کاظم (1372 ش). ترجمه قرآن، قم: انتشارات اسوه.
50
مکارم شیرازى، ناصر (1373 ش). ترجمه قرآن، قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى).
51
میرزا خسروانى، على رضا (1390 ق). تفسیر خسروى، تهران: انتشارات اسلامیه.
52
نجار، علی(1381 ش). اصول و مبانی ترجمه قرآن، رشت: کتاب مبین.
53
الهى قمشهاى، مهدى (1380 ش). ترجمه قرآن، قم: انتشارات فاطمة الزهراء.
54