ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی دیدگاه علامه معرفت و علامه طباطبایی در منبعیت قرآن و روایات برای تفسیر
«منابع تفسیر» از مباحث پراهمیت در مناهج تفسیری است. این منابع ریشه در وحی و باز تعریف آن یا برگرفته از تلاش عقلانی و تجربه بشر در طول قرون و اعصار دارد. تفاوت مناهج و روش های تفسیری ارتباط با انتخاب مفسر در منابع دارد. مقاله تلاش دارد دیدگاه استاد معرفت را در باره منابع اثری کسب و تمایزهای دیدگاه ایشان را با علامه طباطبایی بررسی کند. این دو مفسر یکی به شدت به منبع قران به قرآن توجه کرد و دیگری بر روایات و اثار تفسیری تمرکز دارد. در مقاله ابتدا دیدگاه تطبیقی استاد و علامه طباطبایی را در باره منابع قرآن، و روایات وحیانی و تاریخی شامل: سنت پیامبر اکرم (ص) سنت اهل بیت (ع)، بررسی کرده است. تلاش شده دلیل حجیت واعتبار هر یک از منابع مذکور و مشترکات و امتیازات نظر دو دیدگاه بررسی شود. محصول بررسی آن که ریشه اختلاف نظراین دو مفسر، به در هم آمیختگی علوم ابزاری و علوم منبعی تفسیر، تفاوت در تعریف تفسیر و تفکیک ناشدگی اصطلاحات تفسیر و تبیین قرآن بر می گردد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1171_4a12c5d6fa0f367b3ac9928c89ef79c0.pdf
2018-03-21
7
32
10.22091/ptt.2018.2832.1302
منابع تفسیر
مناهج تفسیری
قرآن به قرآن
تفسیر روایی
معرفت
طباطبایی
حدیث
عبدالکریم
بهجت پور
abp114@yahoo.com
1
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه
LEAD_AUTHOR
محسن
قمرزاده
ghamarzadehm@gmail.com
2
دانش آموخته دکتری دانشاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران
AUTHOR
القرآن الکریم.
1
ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، چاپ: اول بیروت، 1988 م.
2
ابن طاووس، على بن موسى، سعد السعود للنفوس منضود، دار الذخائر ، چاپ: اول ، ایران ، قم ، بى تا.
3
ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم تأویل مختلف الحدیث، المکتب الاسلامی - بیروت، مؤسسة الإشراق، 1419ه.ق.
4
ابن کثیر دمشق، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون، 1419 ه.ق.
5
ابوالفتوح رازی، جمالالدین حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، قدس رضوی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان 1408ه.ق.
6
آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایةالاصول، بی جا، نشر اسلامی، بی تا.
7
استرآبادی ، التاویل الآیات الظاهره فی فضائل العترۀ الطاهره، حوزه علمیه قم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین 1409 ه.ق.
8
بابائی، علی اکبر / مقاله منابع تفسیری و ضرورت شناخت آن. سایت اندیشه قم، http://www.andisheqom.com/
9
بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعث، 1416ه.ق.
10
بغدادی، أحمد بن علی، الکفایة فی علم الروایة، مدینه، المکتبة العلمیة، بیتا.
11
بهجت پور، عبدالکریم، تفسیر تنزیلی مبانی اصول قواعد فوائد، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1392ه.ش.
12
جرجانی، ابوالمحاسن، جِلاءالاذهان و جَلاءُ الاحزان، بی جا، محدث ارموی، ۱۳۳۷-۱۳۴۱ ه.ش.
13
جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء، 1393 ه.ش.
14
حاکم نیشابوری، الحافظ ابو عبد الله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار المعرفه للطباعه و النشر، 1418ه.ق.
15
الحرانی الحنبلی الدمشقی، تقی الدین أبو العباس أحمد بن عبد الحلیم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبی القاسم بن محمد ابن تیمیة، مقدمۀ فی اصول التفسیر، بیروت، لبنان، دار مکتبة الحیاة، 1490 ه.ق.
16
خویى، ابوالقاسم، البیان فى تفسیر القرآن، 1جلد، چاپ: 1، ایران ، قم، موسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1430 ه.ق.
17
ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسرون، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بی تا.
18
زرقانی، محمد بن عبد العظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بی جا، دار احیاء التراث العربى، بی تا.
19
سیوطى، عبدالرحمن بن ابىبکر، الإتقان فی علوم القرآن، 2جلد، چاپ: 2، لبنان، بیروت، دار الکتاب العربی، 1421 ه.ق.
20
شریف الرضى، محمد بن حسین، ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام)، 2جلد، چاپ: پنجم، تهران، مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الإسلام ، 1379 ه.ش.
21
شوکانی، فتح القدیر، دار ابن کثیر، بیروت، دمشق، دار الکلم الطیب، 1414 ه.ق.
22
صفار قمی، ابن فروخ، بصائر الدرجات، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، 1404ه.ق.
23
طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، 20جلد، چاپ: 2، لبنان، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390 ه.ق.
24
طباطبایی، سید محمدحسین، قرآن در اسلام، دار الکتب الاسلامیه، 1379 ه.ش.
25
طبرسی، فضل بن حسن بن فضل ، مجمع البیان، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ه.ش.
26
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412ه.ش.
27
طوسی، محمد بن حسن ، تفسیر التبیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
28
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفۀ الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348 ه.ش.
29
عروسی حویزی، عبد على بن جمع، تفسیر نورالثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1415ه.ق.
30
عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر ( تفسیر العیاشی)، 2جلد، چاپ: 1، ایران، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة ، 1380 ه.ق.
31
فصلنامه پژوهشهای قرآنی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1384ه.ش.
32
قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنة، تهران، عنایت قم پور، 1394ه.ش.
33
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، 8جلد، چاپ: 4، تهران، دار الکتب الإسلامیة ، 1407 ق.
34
کاشانی، منهج الصادقین، تهران، کتابفروشى محمد حسن علم، 1336 ه.ش.
35
کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الامام امیر المؤمنین (ع)، قم، مجمع احیاءالثقافةالاسلامیة، 1412ه.ق.
36
لاریجانی، صادق، کارکربرد حدیث در تفسیر و معارف، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی ـ شماره4 و 5، تابستان و پائیز 1383.
37
مجلسی، محمدباقربن محمد تقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ه.ق.
38
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1404ه.ق.
39
محمد رشید رضا، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1990م.
40
المروزی، محمد بن نصر، السنة المروزیة، بیروت، موسسه الکتب الثقافیه، ۱۴۰۸ه.ق.
41
معرفت ،محمد هادی ، مقاله کاربرد حدیث در تفسیر ، مجلۀ تخصصی دانشگاه علوم انسانی رضوی (سال اول شماره اول پائیز 1380 ص142)
42
معرفت، محمد هادی، صحابه از منظر اهلبیت(ع)، مجله طلوع بهار و تابستان 1384، شماره 13 و 14
43
معرفت، محمدهادى، التفسیر الأثری الجامع، 6جلد، چاپ: 1، ایران ، قم، موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید ،1387 ه.ش.
44
معرفت، محمدهادى، تفسیر و مفسران، 2جلد، چاپ:1، ایران، قم، موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید، 1379 ه.ش.
45
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی حکمت آفرینش شیطان از دیدگاه علامه طباطبایی (ره) و فخر رازی
بنابر آموزه های قرآنی، هدف از خلقت عبودیت و سیر در صراط مستقیم است . با این حال چنین به نظر می رسد که آفرینش شیطان که انسان را از رسیدن به این مقصد باز می دارد و خود نیز در آن قرار نمی گیرد، شر مطلق بوده و خلاف حکمت است . علامه طباطبایی بر آن است که تحقق هدف آفرینش، یعنی عبادت، در گرو وجود نظام احسنی است که بر اساس آن هر موجودی با هر قابلیتی که دارد، نقش خود را در جایگاهی که برای او مقدر گردیده است، ایفا نماید، لذا مطلقا شر نیست. به این ترتیب، کار شیطان این است که با اغواگری، موجبات ابتلاء و آزمایش انسان را فراهم آورد تا این امر موجب صعود او به قله های کمال گردد و اصلا شر مطلق در نظام احسن وجود ندارد. در مقابل فخر رازی هدف از خلقت انسان را معلل به غرضی نمی داند و اینگونه می پندارد که هدف از خلقت انسان حقیقتا استکمال وی بوسیله عبادت نیست زیرا در این صورت خداوند برای افاضه اش به غیر نیاز به واسطه پیدا می کند بلکه خداوند به هرکه بخواهد بدون واسطه افاضه می کند و در افعالش سوال نمی شود بنابراین نمی توان گفت وجود نظام احسن نیز ضرورت دارد. فخر رازی با این نظریه حکمت الهی و حقانیت افعال الهی را کنار می گذارد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1173_013d661e6cb0058ba66126be46d7a841.pdf
2018-03-21
33
52
10.22091/ptt.2018.3035.1340
شیطان
خیر
شر
حکمت
علامه طباطبایی
فخر رازی
محمد علی
اخویان
ma_akhaviyan@yahoo.com
1
دانشیار گروه معارف دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
علی
بادپا
ali.badpa@chmail.com
2
دانشجوی دکترای مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری اسلام دانشگاه قم
AUTHOR
1. آلوسى سید محمود،روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415 چاپ اول
1
2. جوادی آملی عبدالله ، وحی و نبوت، تنظیم مرتضی واعظ جوادی، نشر اسراء، 1388 ه.ش، چاپ اول
2
4. جوادی آملی عبدالله ، رحیق مختوم، نشر اسراء، 1386 ه.ش، چاپ اول
3
5. علامه حلی، کشف المراد،قم، موسسه نشر الاسلامی،1427ه.ق، چاپ یازدهم
4
6. رضا، محمد رشید ، تفسیر المنار، بیروت، دار المعرفة، 1414 ه. ق،چاپ اول
5
7. زمخشرى محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، 1407
6
8.. صالحی مجید، مقاله ماهیت ابلیس، فصلنامه خط اول، سال دوم، شماره7، زمستان1387 ، ص71 تا74
7
9. شیخ صدوق، التوحید للصدوق، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1398 ق 10. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1390 ه. ق5
8
11. فخر رازى، محمد بن عمر،التفسیر الکبیر بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1420 ه. ق، چاپ سوم
9
12.فخر رازی ، اصول فی اربعین، مکتبه کلیات الازهریه،1986، چاپ اول
10
13شیخ کلینى، الکافی، تهران، اسلامیه، 1362 ش،چاپ دوم
11
14. علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت،دار الاحیاء تراث العربی ، بی تا،چاپ اول
12
15. مصطفوى، حسن، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت- قاهره- لندن، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم
13
16. سایت پژوهشکده باقرالعلوم،http://pajoohe.ir/
14
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسه وجوه تفسیری وتحلیل معنا شناختی «تبیان و تفصیل» از نظرفخر رازی وعلامه طباطبایی با تکیه بر تفسیر کبیر و المیزان
قرآن به عنوان کتاب آسمانی مشتمل بر واژگان فراوان است که هر یک متضمن معنایی در جهت تفهیم مرادی خاص نسبت به مخاطب خود می باشند.هدف پژوهش حاضر مقایسه و تطبیق دو تفسیر المیزان و تفسیرکبیر در رویکرد به واژگان؛«تبیان»و«تفصیل» درآیاتی نظیر؛89 نحل و 138 آل عمران در مورد واژه تبیان و آیات111 یوسف،154 انعام و145 اعراف درباره واژه تفصیل است که از نتایج آن می توان به؛اختلاف نظر دربرداشت دلالت لفظى برخی آیات، یا اختلاف نظر درمحدوده معنایی برخی واژگان آنها و در مواردی اشتراک برداشت و همپوشی نظریات در تبیین معانی آیات، و در مواردی دیگر نیز شاهد سکوت و تبین از سوی هریک در تبیین معنای واژگان یک آیه هستیم.ضمن آنکه کاربرد متفاوت این دو واژه در قبال مسلمانان و مؤمنان، چه بسا بیانگر برخورداری مؤمنان از درجه بالای معرفتی و شناختی نسبت به افراد مسلمان باشد. رسالت این تحقیق تبیین موارد پیش گفته با اتکا به منابع دست اول و توجه به منابع جدید با روش تحلیلی است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1168_4d88b9e65161938fab644161ab562d4d.pdf
2018-03-21
53
74
10.22091/ptt.2018.2702.1272
تبیان
تفصیل
هدایت
مسلمان
ایمان
حسن
سعیدی
h-saeidi@sbu.ac.ir
1
دانشیار دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی تهران
AUTHOR
سعید
صفی شلمزاری
safi@art.sku.ac.ir
2
استادیار دانشگاه شهرکرد
AUTHOR
سید مجتبی
جلالی
s.m.jalali@sku.ac.ir
3
دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش قرآن و متون؛دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
فهرست منابع
1
1- قرآن مجید؛ ترجمه حسین انصاریان.
2
2- ابن منظور، محمد بن مکرم،( 1414ق)، لسان العرب، 15جلد،( چاپ سوم)، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
3
3- جوادی آملی،عبدالله،(1388)،تسنیم،محقق:علی اسلامی، قم، بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء.
4
4- ---------،(1389)،همتایی قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)،محقق:سیدمحمود صادقی، قم، بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء.
5
5- راغب اصفهانى، حسین بن محمد،(1412 ق)، المفردات فی غریب القرآن،(چاپ اول)،دمشق بیروت، دارالعلم- الدار الشامیة .
6
6- صفار، محمد بن حسن، (1404 ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم،چاپ دوم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
7
7- طباطبایى سید محمد حسین،(1417 ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ پنجم.
8
8- طبرسى، فضل بن حسن،(1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن،انتشارات ناصر خسرو.
9
9- طریحى، فخر الدین،(1375)، مجمع البحرین، تهران،کتابفروشى مرتضوى.
10
10- فخرالدّین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، (1420 ق)، التفسیر الکبیر، (چاپ سوم)،بیروت، دار احیاء التراث العربى.
11
11- فراهیدى، خلیل بن أحمد، (1409ق)،کتاب العین، 9جلد،(چاپ: دوم)، قم ، نشر هجرت.
12
12- فیض کاشانى، ملا محسن،(1415 ق)، تفسیر الصافى، تهران، انتشارات الصدر.
13
13- کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، 8جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
14
14- مصطفوى، حسن،(1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب .
15
سایر منابع
16
دهخدا،علی اکبر،(۱۳۸۵)، فرهنگ متوسط دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده، ایرج مهرکی، اکرم سلطانی؛ زیرنظر جعفر شهیدی، تهران،موسسه لغتنامه دهخدا.
17
عمید، حسن،(۱۳۵9)، فرهنگ عمید، فرهنگ، تهران، امیرکبیر.
18
قرشى، سید على اکبر، (1371)، قاموس قرآن،( چاپ ششم)،تهران، دار الکتب الإسلامیة .
19
معین، محمد،(1383)، فرهنگ فارسی، تهران ،انتشارات معین.
20
موسوى همدانى، سید محمد باقر،( 1374)، ترجمه تفسیر المیزان،(چاپ پنجم)، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم.
21
مهیار،رضا،(بی تا)، فرهنگ ابجدى عربى-فارسى،بی جا،بی نا.
22
نوری همدانی، حسین؛بهشتی، احمد؛صحت،علی؛ نجفی،ضیاء الدین،...(1360)، ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات فراهانى.
23
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل مناسبتی آیه مباهله با دیگر آیات فضایل اهل بیت (ع)
آیه «مباهله» (آل عمران:61) از مهمترین ادله قرآنی، در خصوص فضیلت و برتری اهل بیت(ع) محسوب میگردد. مفسران و دانشمندان فریقین در طول تاریخ از جهات مختلفی درباره این آیه بحث و گفتگو کردهاند، یکی از جنبههایی که به آن پرداخته نشده است، ارتباط مناسبتی و درون قرانی آیه مباهله با دیگر آیات امامت، ولایت و فضائل اهلبیت (ع) است. این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و با پرداختن به قواعد روابط مناسبتی بین آیات مذکور، به تحلیل ارتباط مناسبتی آیه مباهله با عمده ترین آیات فضایل در زمینه امامت و ولایت اهلبیت (ع) بپردازد. پس از تحلیل و ارزیابی روابط مناسبتی آیه مباهله با دیگر آیات مذکور به این نتیجه دستیافته شد آیه هباهله با عمده ترین آیات فضایل اهل بیت (ع) ارتباط دارد ولی گونههای قواعد ارتباطی آیه مباهله با هر یک از آیات موردبحث از جهت تعداد روابط مناسبتی متفاوت و با یکدیگر مختلف است وبه صورت موردی آیه مباهله مبین مصداق آیه مباهله آیه مودت، آیه ولایت، آیه اولیالامر و آیه عهد می باشد؛ چنانکه آیه عهد بیانگر شرط وجودی آیه مباهله است و نیز آیه مباهله زمینهساز ابلاغ امامت امام علی (ع) در آیه تبلیغ است و سرانجام بین مضمون آیه مباهله و آیه تبلیغ دلالت عقلی برقرار است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1169_e53e2174383df57024f158326481425e.pdf
2018-03-21
75
105
10.22091/ptt.2018.2804.1298
آیه مباهله
اهلبیت (ع)
آیات ولایت
روابط مناسبتی
تفسیر قرآن به قرآن
سید سجاد
غلامی
s.s.gholami1986@gmail.com
1
استادیار گروه الهیات دانشگاه یاسوج
LEAD_AUTHOR
کاوس
روحی برندق
k.roohi@modares.ac.ir
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران
AUTHOR
قرآن کریم
1
آلوسى، سید محمود. روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. تحقیق على عبمفهومبارى عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الاولی، 1415
2
شیرازی، قطب الدین محمود، درّۀ التاج لعزه الدباج، تهران: نشر حکمت، 1365ش.
3
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد ، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1367.
4
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة و القدریة. تحقیق محمد رشاد سالم، ریاض، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة، 1406.
5
ابن جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على. زاد المسیر فى علم التفسیر. بیروت، دار الکتاب العربی، 1422.
6
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی، 1422.
7
ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب. بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثالثة، 1414.
8
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثالثة، 1414ق.
9
بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین. مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران، نهضت زنان اسلام، 1361.
10
بحرانى، سید هاشم. البرهان فى تفسیر القرآن. تهران، بنیاد بعثت، 1416.
11
ترمذی، محمد بن عیسی. الجامع الکبیر. بیروت، بشّار عوّاد معرو، ۱۹۹۸.
12
حائرى تهرانى، میر سید على. مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1377.
13
حسکانى عبید الله بن احمد. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. مکان چاپ، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1411.
14
حسینى استرآبادى سید شرف الدین على. تأویل الآیات الظاهرة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1409.
15
حسینى بهشتى، محمد، روش برداشت از قرآن، تهران: انتشارات سید جمال، بیتا.
16
حسینى شیرازى، سید محمد. تقریب القرآن إلى الأذهان، بیروت، دارالعلوم، چاپ اول، 1424.
17
حلى، حسن بن یوسف بن على بن مطهر (علّامه حلی). نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، 1982.
18
خامه گر، محمد ، ساختار هندسى سوره هاى قرآن، ناشر: سازمان تبلیغات اسلامى، تهران، سال چاپ: 1386.
19
خوانساری، محمّد، منطق صوری، تهران: دیدار، چاپ چهل و هشتم، 1392.
20
رازى، فخرالدین ابوعبداله محمد بن عمر. مفاتیح الغیب. بیروت، دار التراث العربی، 1420.
21
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودى، بیروت، دارالقلم، الطبعة الاولی، 1412.
22
زرکشى، بدر الدین، البرهان فى علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه، چاپ اول، 1410ق.
23
زمخشرى، محمود. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت، دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة، 1407.
24
سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1373ش.
25
سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی. فى ظلال القرآن. قاهرة، دارالشروق، الطبعة السابعة عشر، 1412.
26
سیوطى، جلال الدین عبدالرحمن، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربى، الطبعة الثانیة، 1421ق.
27
شحاته، عبد اللّه محمد، درآمدى بر تحقیق در اهداف و مقاصد سورهها، محمد باقر حجتى، تهران، نشر فرهنگ اسلامى، 1369.
28
شوشتری، قاضی نورالله، إحقاق الحق و ازهاق الباطل، مکان چاپ: قم، مکتب آیت الله مرعشی، چاپ اول، 1409ق.
29
شیخ مفید، محمّد بن نعمان. تفسیر القرآن المجید، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1424.
30
صادقى تهرانى، محمد. الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم، انتشارات فرهنگ اسلامى، 1365.
31
طباطبایی، محمدحسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم، مکتبة النشر الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1417.
32
طبرسى، فضل بن حسن. مجمعالبیان فى تفسیر القرآن. تحقیق محمد جواد بلاغى، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372.
33
طبری، محمد بن جریر. جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412.
34
طوسی، خواجه نصیر الدی. اساس الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1381
35
طوسى، محمد بن حسن. التبیان فی تفسیر القرآن, بیروت. دار إحیاء التراث العربی, الطبعة الاولی، بیتا.
36
طوسى، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم: انتشارات المحبین، 1382ش.
37
طیب، سید عبدالمحسین. اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، 1378.
38
عاملی، زین الدین (شهید ثانی). تمهید القواعد الاصولیه و العربیه. قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اولف، 1416.
39
عاملی، زین الدین (شهید ثانی)، تمهید القواعد الاصولیه و العربیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اولف 1416ق.
40
فراهیدی, خلیل بن احمد..کتاب العین، الطبعة الثانیة، قم: نشر هجرت؛1409 ق.
41
فرید جبر، سمیح دغیم، رفیق العجم، جیرار جهامى، موسوعة مصطلحات علم المنطق عند العرب، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون، چاپ اول، 1996م.
42
فیض کاشانی، محسن. تفسیر الصافى. تحقیق حسین اعلمى، تهران، انتشارات الصدر، الطبعة الثانیة، 1415.
43
قرآن کریم ﺗﺮﺟﻤﻪ : گرمارودی، ﺗﻬـﺮان :دار اﻟﻘـﺮآن اﻟﻜـﺮﻳﻢ، ( دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺗﺎرﻳﺦ وﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻰ)، 1415ق
44
قرطبی، محمد بن احمد. الجامع لأحکام القرآن. تهران، انتشارات ناصر خسرو، الطبعة الاولی، 1364.
45
کلینى، محمد بن یعقوب. الکافی. قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1429.
46
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403.
47
مدنى، محمد محمد، المجتمع الاسلامى کما تنظمه سورة النساء، مصر، 1991 م.
48
مصطفوى، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
49
مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتاب الاسلامیه، تهران، 1362.
50
نجارزادگان، بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت اهل بیت(ع) در دیدگاه فریقین، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، 1388ش.
51
52
ب) مقاله ها
53
1. تاج بخش، اسماعیل، «اهل بیت در آیه تطهیر»، مجله سراج المنیر، زمستان 91، شماره 9، (صص 64-77).
54
2. رمضانی، علی، «معنای حق در نگاه اندیشمندان اسلامی»، مجله معرفت حقوقی، سال اول، شماره دوم، زمستان 1390، (صص 89-111).
55
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی نزول آیة لمسجد اسس علی التقوی
از دیر باز در بارة شأن نزول آیه 108 سوره توبه اختلاف نظر بوده که دربارة مسجد قبا یا مسجد پیامبر نازل شده است . درمیان اهل سنت دو دیدگاه و دو دسته روایات وجود دارد . گروهی به استناد روایات و برخی قراین دیگر گفته اند منظور مسجد قباست . این روایات از نظر سند ضعیف و از نظر محتوی قابل تردید است راویان اصلی این روایات کعب الاحبار ، عبدالله بن سلام، وابو هریره بوده اند وتوسط شرحبیل وشهر بن حوشب رواج یافته است . دستة دوم روایاتی که گویند منظور مسجدپیامبر است . این روایات از نظر سند صحیحه می باشند تعدادی از دانشمندان اهل سنت همین دیدگاه را ترجیح داده داند . در کتابهای روایی شیعه نیز چند روایت رسیده که منظور مسجد قباست این روایات نیز از نظر سند ضعیف هستند . مفسران شیعه به استناد این روایات و روایات اهل سنت گفته اند منظور مسجد قباست . براساس روایات صحیحه تردیدی نیست که منظور مسجد پیامبر است وبراساس شواهد وقراینی که وجود دارد قوی به نظر می رسد که منظور از فیه رجال اهل بیت پیامبر باشند .
https://ptt.qom.ac.ir/article_1170_4135d4c58f5da5803a83012e00715d45.pdf
2018-03-21
107
136
10.22091/ptt.2018.2812.1300
مسجد پیامبر
قبا
تطهیر
منافقان
یهودیان
اهل بیت
محمد حسین
واثقی راد
m.h.vatheghyrad@gmail.com
1
استادیار دانشگاه هنر
LEAD_AUTHOR
1. ابنابیشیبه ، المصنف، الطبعة : الأولى، 1409 مکتبة الرشد - الریاض
1
2. ابن الأثیر ، عزالدین أبوالحسن علی بن أبی الکرمأسدالغابة الطبعة الأولى 1415هـ دار الکتب العلمیة
2
3. ابن الأثیرعلی بن أبی الکرم أسدالغابة المحقق:علی محمدوعادل أحمدالطبعةالأولى1415هـ دارالکتب العلمیة
3
4. ابن جندی، أبوسعید المفضل بن محمد فضائل المدینة دار الفکر ،دمشق
4
5. ابن حبان،محمد بن حبان المجروحین المحقق:محمودإبراهیم الطبعة الأولى1396هـ دارالوعی ،حلب
5
6. ابن حجر العسقلانی ،أحمد بن علی بن حجر فتح الباری ، 1379 دار المعرفة ، بیروت،
6
7.ا بن حجر العسقلانی أحمد بن علی الاصابة تحقیق:عادل أحمد وعلى محمد الطبعة الأولى 1415 هـ دارالکتب العلمیة بیروت
7
8. ابن سعد ، الطبقات الکبری الطبعة: الأولى، 1410 هـ - 1990 دار الکتب العلمیة ، بیروت
8
9. ابن عبدالبر ،الاستیعاب فی معرفة الأصحاب الطبعة: الأولى، 1412 هـ دار الجیل، بیروت
9
10. ابن عدیعبدالله بن عدی الکامل فی ضعفا، الرجال، الطبعة الثالثة ، 1409 دار الفکر - بیروت
10
11. ابن عساکر، أبوالقاسم علی تاریخ دمشق المحقق:عمرو بن غرامة 1415 هـ دارالفکربیروت
11
12. ابن کثیر ، أبوالفداء إسماعیل بن عمر البدایه والنهایة ،الطبعة الأولى 1408، هـ إحیاء التراث العربی
12
13. ابن کثیر ، أبوالفداء إسماعیل بن عمرتفسیر الطبعة: الثانیة 1420هـ دارطیبة للنشر والتوزیع
13
14. أبو حیان محمد بن یوسف الأندلسی البحر المحیط الطبعة1420 هـ دار الفکر ، بیروت
14
15. أبوزهرة محمد بن أحمد زهرة التفاسیردار الفکر العربی .
15
16. احمدبنحنبل ، المسند، الطبعة الأولى ، 1419هـ عالم الکتب ، بیروت
16
17. آلوسی ، أبی الفضل شهاب الدین السید محمود روح المعانی إحیاء التراث العربی
17
18. بخاری ، محمد بن إسماعیل الضعفاء الصغیرالطبعة الأولى، 1396 هـ دار الوعی ، حلب
18
19. بغوی، أبومحمد الحسین بن مسعود معالم التنزیل الطبعة الأولى1420 هـ إحیاء التراث ، بیروت
19
20. بقاعی إبراهیم بن عمر نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور .
20
21. ترمذی ، محمد بن عیسى ، أبو عیسى سنة النشر: 1998 مدار الغرب الإسلامی – بیروت
21
22. تُستری أبو محمد سهل بن عبد الطبعة الأولى1423 هـ دارالکتب العلمیة بیروت.
22
23. الثعالبی أبوزید عبد الرحمن ، الجواهر الحسان الطبعة الأولى 1418 هـ إحیاء التراث،بیروت
23
24. جوزجانی،احوالالرجال .
24
25. حاکم النیسابوری محمد بن عبد الله المستدرک الطبعة: الأولى، 1411 - دارالکتب العلمیة، بیروت
25
26. حلبی، علی بن إبراهیم برهان الدین، السیرةالحلبیة الطبعة الثانیة 1427هـ دارالکتب العلمیة بیروت
26
27. حویزى، عبدعلى بن جمعه تفسیر نور الثقلین 1415 ه. ق اسماعیلیان ایران- قم.
27
28. خازن ، علاء الدین علی بن محمد ،لباب التأویل الطبعة: الأولى، 1415 هـ دار الکتب العلمیة ، بیروت
28
29. خطیب البغدادی ، أحمد بن علی تاریخ بغداد،الطبعة الأولى، 1417 هـ دار الکتب العلمیة بیروت
29
30. الدارقطنی ، علی بن عمر ، سنن ، الطبعة: الأولى، 1424 هـ مؤسسة الرسالة، بیروت - لبنان
30
31. ذهبی ، شمس الدین محمد تاریخ الإسلام الطبعة: الثانیة، 1413 هـ دار الکتاب العربی، بیروت
31
32. ذهبی ، میزانالاعتدال الطبعة: الأولى، 1382 هـ دار المعرفة بیروت - لبنان
32
33. رازی عبد الرحمن الجرح والتعدیل الطبعة الأولى، 1271 هـ دار إحیاء التراث العربی ، بیروت
33
34. زمخشری أبو القاسم محمود بن عمر الزمخشری الکشاف دار إحیاء التراث العربی ، بیروت
34
35. سیوطی ، عبد الرحمن بن أبی بکر، جلال الدین السیوطی دار الفکر ، بیروت
35
36. شوکانی محمد بن علی ، فتح القدیر الطبعة الأولى1414 هـ دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب ،دمشق، بیروت
36
37. طباطبایى، محمدحسینالمیزان 1390 ه. ق مؤسسة الأعلمی للمطبوعات .
37
38. طبرانی ، سلیمان بن أحمد المعجمالکبیرالطبعة الأولى، 1415 هـ مکتبة ابن تیمیة ، القاهرة
38
39. طبرانی، سلیمان بن أحمد أبو القاسم الطبرانی المعجم الاوسط دار الحرمین ، القاهرة
39
40. طبرسى، فضل بن حسن مجمع البیان 1372 ه. شناصر خسرو ایران- تهران .
40
41. طبری محمد بن جریر بو جعفر ، جامع البیان الطبعةالأولى، 1420 ه مؤسسة الرسالةتفسیر
41
42. طوسى، محمد بن حسن التبیان دار إحیاء التراث العربی لبنان- بیروت .
42
43. عقیلی أبو جعفر محمد بن عمرو الضعفاء الکبیر الطبعة الأولى، 1404هـ دار المکتبة العلمیة ، بیروت ،
43
44. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى الأصفى 1418 ه. ق دفتر تبلیغات اسلامی ایران- قم .
44
45. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى تفسیر الصافی 1415 ه. ق مکتبة الصدرایران- تهران .
45
46. القرطبی أبوعبد الله محمد الجامع لأحکام القرآن الطبعةالثانیة ، 1384هـ دارالکتب المصریة ،القاهرة
46
47. قمى، على بن ابراهیم تفسیر 1363 ه. ش دار الکتاب ایران- قم .
47
48. کلینی محمد بن یعقوب کا فی دار الأضواء بیرت .
48
49. مراغی أحمد بن تفسیر الطبعة: الأولى، 1365 هـ مکتبة مصطفى البابى بمصر .
49
50. المزی یوسف تهذیب الکمال فی أسماء الرجالالطبعة: الأولى، 1400 مؤسسة الرسالة ، بیروت،
50
51. مسلم ، صحیح،شرحنوویأبوزکریایحیى بن شرف الطبعة الثانیة، 1392إحیاءالتراث العربی ، بیروت
51
52. مقدسی مجیر الدین بن محمد فتح الرحمن الطبعة: الأولى، 1430 هـ دار النوادر
52
53. مقریزی تقی الدین أحمد المحقق : محمد الطبعة: الأولى، 1420 هـ دار الکتب العلمیة - بیروت
53
54. النسایی ، أحمد بن شعیب الضعفاء والمتروکون الطبعة الأولى، 1396هـ دارالوعی ، حلب
54
55. النسایی، أحمد بن شعیب السنن الکبرى الطبعة الأولى ، 1411 دار الکتب العلمیة ، بیروت
55
56. نوری مستدرک الوسایل
56
57. هروی محمد بن عبد الله حدائق الروح والریحان الطبعةالأولى، 1421 هـ دارطوق النجاة، بیروت
57
58. الهیثمی نور الدین علی بن أبی بکرمجمع الزوائد دار الفکر، بیروت
58
ORIGINAL_ARTICLE
شرک ربوبی مشرکان عصر نزول در آیینه تفسیر تطبیقی با تمرکز بر آیه 31 یونس
وهابیان و اسلاف آنان، به شماری از آیات قرآن کریم؛ ازجمله آیة 31 سورة یونس استناد کرده و بر این نکته پای فشردهاند که: مشرکان صدر اسلام به توحید در ربوبیت اعتقاد داشتند و تنها دلیل شرک آنان، شرک در عبادت و واسطه قرار دادن بتها برای تقرب به خدا بوده است. وهابیان با توسعه در مفهوم عبادت و ادعای توحید ربوبی برای مشرکان عصر نزول نتیجه گرفتهاند که مسلمانانی که اولیای الهی را واسطه بین خود و خدا قرار میدهند، همانند مشرکان صدر اسلام به شرک عبادی گرفتار شدهاند. مفسران فریقین با استناد به آیات پرشماری ازجمله آیة «وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللّهِ آلِهَةً لَعَلَّهُمْ یُنْصَرُونَ» (یس: 36 و 74) و نیز گزارشهای تاریخی فراوان که بیانگر استمداد و استعانت مشرکان از بتها میباشد، بر شرک ربوبی مشرکان معاصر بعثت تأکید کردهاند. مفسران شیعه و سنی با بهرهمندی از آیة 31 سورة یونس پاسخهایی را ارائه دادهاند. برخی اعتراف مشرکان به ربوبیت را دروغ و غیرواقعی دانستهاند. برخی گفتهاند اعتراف در این آیه، مشروط به شرط محذوف ـ انصاف و تأمل ـ است. شماری این اعتراف را از سر ناچاری دانستهاند و برخی دیگر گفتهاند: اگرچه مشرکان به ربوبیت خدا اقرار کردهاند ولی با این وجود به توحید در ربوبیت قائل نبوده و به ربوبیت ربالارباب قائل بودند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1176_0ddefbd4018071cd4cbd2f3577c54439.pdf
2018-03-21
137
152
10.22091/ptt.2018.3181.1359
قرآن
وهابیت
شرک عبادی
شرک ربوبی
مشرکان عصر نزول
آیة 31 سوره یونس
تفسیر تطبیقی
علی
خراسانی
khorasani110@gmail.com
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
LEAD_AUTHOR
. قرآن کریم.
1
۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۴۲۲ ق.
2
۳. ابن عجیبه، احمد؛ البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید؛ قاهره: زکی، ۱۴۱۹ ق.
3
۴. ابن عطیه، عبدالحق بن غائب؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۲ ق.
4
۵. ابن هشام ، السیرة النبویه؛ بیروت: المکتبه العلمیه، بی تا.
5
۶. ازرقی، محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه و ما جاء فیها من الاثار؛ مکه: مکتبه الثقافه، ۱۴۱۵ ق.
6
۷. اشکوری، محمد بن علی؛ تفسیر شریف لاهیجی؛ تهران: نشر داد، ۱۳۷۳ ش.
7
۸. بن باز، عبدالعز یز؛ مجموع فتاوی؛ ر یاض، دارالوطن، ۱۴۱۶ ق.
8
۹. بیضاوی، عبدالله بن عمر؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ ق.
9
۱۰ . جوادعلی؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام؛ بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۹۷۶ م.
10
۱۱ . جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ قم: اسراء، ۱۳۸۷ ش.
11
۱۲ . __________؛ تفسیر موضوعی؛ قم: اسراء، ۱۳۸۳ ش.
12
۱۳ . حاکم نیشابوری؛ المستدرک علی الصحیحین؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۶ ق.
13
۱۴ . حسن بن فرحان مالکی؛ داعیه ولیس نبیا؛ عمان: دارالراضی، ۱۴۲۵ ق.
14
۱۵ . __________؛ مبلغ نه پیامبر، ترجمه مرتض وی؛ تهران: نشر ا دیان، ۱۳۹۳ ش.
15
۱۶ . سهیلی، عبدالرحمن؛ الروض الانف؛ بیروت: داراحیاء التراث، ۱۴۱۲ ق.
16
۱۷ . شوکانی، محمد؛ فتح القدیر؛ دمشق: دارابن کثیر، ۱۴۱۴ ق.
17
۱۸ . صدرالمتالهین، تفسیر القرآن الکریم، به کوشش خواج وی، قم، بیدار، ۱۳۶۶ ش.
18
۱۹ . طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۹۱ ق.
19
۲۰ . طبری، محمد بن جر یر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دارالمعرفه، ۱۴۱۲ ق.
20
۲۱ . طوسی، محمدبن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
21
۲۲ . عل وی مالکی، سید محمد؛ تصحیح المفاهیم، ترجمه محمد بانه ای؛ ارومیه: مؤسسه انتشاراتی حسینی اصل، ۱۳۸۹ ق.
22
۲۳ . فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی؛ تفسیر الصافی؛ تهران: مکتبه الصدر، ۱۴۱۵ ق.
23
۲۴ . قرطبی، محمد بن احمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: ناصر خسرو، ۱۳۶۴ ش.
24
۲۵ . ماتر یدی، محمد بن محمد؛ تأویلات اهل السنه؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۶ ق.
25
۲۶ . ماوردی، النکت و العیون؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۲ ق.
26
۲۷ . مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق.
27
۲۸ . محمد بن عبدالوهاب؛ کتاب التوحید؛ مکه: جامعه الامام محمد بن مسعود، بی تا.
28
۲۹ . __________؛ کشف الشبهات؛ ر یاض، ۱۴۱۶ ق.
29
۳۰ . مغینه، محمد جواد؛ التفسیر الکاشف؛ قم: دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۴ ق.
30
۳۱ . مقاتل بن سلیمان؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۳ ق.
31
۳۲ . مکارم شیرازی، ناصر؛ پیام قرآن؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ ش.
32
۳۳ . مهائمی، علی بن احمد؛ تفسیر القرآن المسمی تبصیر الرحمن و تفسیر المنان؛ بیروت: عالم الکتب، ۱۴۰۳ ق.
33
۳۴ . میبدی، احمد بن محمد؛ کشف الاسرار و عده الابرار؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۱ ش
34
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی آیه 124 سوره بقره از نگاه مفسران فریقین
مطالعات تطبیقی در متون اسلامی، به ویژه در آیات قرآن، از جایگاه ویژهای برخوردار است. با توجه به اهمیت آیه 124 سوره بقره، به دلیل به کار رفتن واژههایی مانند «کلمات»، «امام» و «عهد» که باعث شده برخی مفسران دیدگاههای متفاوتی را در این زمینه بیان کنند، پژوهش حاضر به بررسی آراء مفسران فریقین در این زمینه پرداخته است. سه واژۀ «کلمات»، «امام» و «عهد» در آیه پیشگفته نقش تعیینکنندهای برای تبیین این آیه دارند. از رهگذر این جستار، مشخص میشود که واژه «کلمات» با توجه به سیاق آیه یادشده و آیات مشابه، به انجام دادن کارهایی عملی دلالت دارد که حضرت ابراهیم(ع) لازم بود برای رسیدن به امامت، آنها را انجام دهد. درباره تفسیر کلمه «إِمَام»، دیدگاههایی همچون زعامت سیاسی، قدوه، نبوت و... مطرح شده است که برخی از مفسران، سعی دارند با معانی که در نظر گرفتهاند، امامت حضرت ابراهیم(ع) را منکر شوند. اما با توجه به سیاق آیه پیشگفته و تفسیر کلمه «عهد» که بیشتر مفسران فریقین آن را به معنای امام بیان کردهاند، مشخص میشود که حضرت ابراهیم(ع) و فرزندانش به مقام امامت نایل شدند. در این نوشتار، سعی گردیده آیه یادشده، با استفاده از تفاسیر فریقین، آیات مشابه و روایات، تا حد امکان بررسی گردد
https://ptt.qom.ac.ir/article_1172_1eb50d78818b57b0d8bd843f28cdfe53.pdf
2018-03-21
154
179
10.22091/ptt.2018.2885.1309
آیه 124 سوره بقره
کلمات
ابتلی
امام
عهد
اتمّ
تفاسیر فریقین
حسن
رضایی هفتادر
hrezaii@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
AUTHOR
کمال
صحرائی اردکانی
k_sahraei@yahoo.com
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد یزد
AUTHOR
باب اله
محمدی نبی کندی
babbavba@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم، ترجمه فولادوند.
1
آلوسى، محمود(1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
2
ابن عاشور، محمدطاهر(1420ق). تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
3
ابن عطیه اندلسی، عبدالحق(1422ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
4
ابن فارس، احمد(بیتا). معجم مقاییساللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
5
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1419ق). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
6
ابوالفتوح رازى، حسین بن على(1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
7
ابن عباد، ابوالقاسم اسماعیل، (بیتا). المحیط فی اللغه، بیروت: بینا.
8
بلاغى، محمدجواد(بیتا). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: وجدانى.
9
بیضاوى، عبدالله بن عمر(1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10
ثعالبى، عبدالرحمن(1418ق).جواهر الحسان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
11
جرجانى، عبدالقاهر(1430ق). درج الدرر فى تفسیر القرآن العظیم، اردن: دارالفکر.
12
جصاص، احمد بن على(1405ق). احکام القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
13
جوادی آملی، عبداله(بیتا). تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
14
حاکم حسکانى، عبیدالله بن عبدالله(1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودى، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
15
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله(بیتا). المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفة.
16
حسینى همدانى، محمدحسین(1401ق). انوار درخشان، تهران: لطفی.
17
خازن، على بن محمد(1415ق). لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
18
خرمدل، مصطفى(1383ش). تفسیر نور (خرم دل)، تهران: احسان.
19
خطیب، عبدالکریم(1424ق). التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت: دار الفکر العربی.
20
دروزه، محمد عزت(1401ق). تاریخ قرآن، ترجمه محمد علی لسانی فشارکی، تهران: مرکز نشر انقلاب.
21
راد، علی و پریسا عطائی(1395ش). «ریختشناسی الگوی قرآنی ابتلای انبیا؛ تحلیل داستان ابراهیم(ع)». پژوهش دینی، ش36.
22
راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
23
زحیلی، وهبة بن مصطفی(1411ق). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة والمنهج، دمشق: دارالفکر.
24
زرکشى، بدرالدین(1421ق). البرهان فى علوم القرآن، بیروت: دار المعرفة.
25
زمخشرى، محمود بن عمر(1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دارالکتاب العربی.
26
سیوطى، جلالالدین(1421ق). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
27
شاهعبدالعظیمى، حسین(1363ش). تفسیر اثنى عشرى، تهران: میقات.
28
شبر، عبدالله(1407ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت:شرکة مکتبة الالفین.
29
شریف لاهیجی، محمد بن على(1373ش). تفسیر شریف لاهیجى، تحقیق جلالالدین محدث، تهران: دفتر نشر داد.
30
صابونى، محمد على(1421ق). صفوة التفاسیر، بیروت: دار الفکر.
31
صادقى تهرانى، محمد(1406ق). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم: فرهنگ اسلامى.
32
صبحی صالح(1979م). مباحث فی علوم القرآن، بیروت: دارالعلم للملایین.
33
صدوق، محمّد بن علی(1373ش). عیون أخبار الرضا(ع)، تهران: نشر صدوق.
34
صدوق، محمّد بن علی (1403ق). معانیالاخبار، قم: انتشارات اسلامى.
35
طباطبایی، محمدحسین(بیتا). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالتعارف.
36
طبرسی، فضل بن حسن(بیتا). مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
37
طبری، محمد بن جریر(1329ق). جامع البیان عن تأویل آی القرآن، قاهره: دار المعرفة.
38
طنطاوى، سیدمحمد(1997م). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره: بینا.
39
طوسى، محمد بن حسن(بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
40
طیب، سید عبد الحسین(1378ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
41
عروسی حویزى، عبدعلى بن جمعه(1415ق). تفسیر نور الثقلین، تحقیق هاشم رسولى محلاتی، قم: اسماعیلیان.
42
عیاشى، محمد بن مسعود(1380ش). تفسیر العیاشی، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
43
فخر رازى، محمد بن عمر(1420ق). التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
44
قرشی، علی اکبر(1377ش). تفسیر احسنالحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
45
قرشی، علی اکبر(1371ش). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
46
قرطبی، محمد بن احمد(1980م). الجامع لأحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
47
قطب راوندی، سعید بن هبة الله(1405ق). فقه القرآن فى شرح آیات الأحکام، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
48
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا(1368ش). کنزالدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
49
کاشانى، ملا فتحالله(بیتا). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشى اسلامیه.
50
کلینى، محمد بن یعقوب(1407ق). الکافی، تحقیق علىاکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
51
ماوردى، على بن محمد(بیتا). النکت و العیون، بیروت: دار الکتب العلمیة.
52
مراغی، احمد بن مصطفى (بیتا). تفسیر المراغی، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
53
مغنیه، محمدجواد(1378ش). تفسیر الکاشف، قم: بوستان کتاب.
54
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران(1374ش). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
55
56. موسوى سبزوارى، عبدالاعلى(1409ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: دفتر سماحه آیت الله العظمى السبزوارى.
56
میبدى، رشیدالدین(1371ش). کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: امیرکبیر.
57
میرمحمدی، ابوالفضل(1400ق). بحوث فی تاریخ القرآن وعلومه، بیروت: دارالتعارف المطبوعات.
58
59. نجارزادگان، فتحاله(1390ش). «بررسی معناشناسی امام در آیه امامت حضرت ابراهیم(ع)». کتاب قیم، ش2.
59
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی هرمنوتیک ملاصدرا و گادامر
هرمنوتیک فلسفی به معنای هستی شناسی فهم، بنیان های هستی شناختی فهم، ارکان و شرایط وجودی آن را مورد تأمل فلسفی قرار می دهد. گادامر یکی از نمایندگان این تفکر است که هرمنوتیک را از حوزه روش شناسی به عرصه هستی شناسی وارد کرد. پژوهش حاضر با عنوان بررسی تطبیقی هرمنوتیک ملاصدرا و گادامر معلوم کرده است بسیاری از ویژگی های هرمنوتیک گادامر از جمله چیستی فهم، هستی شناسی متن و مفسر، تعدد فهم و دخالت پیش فرض های مفسر در نحوه فهم ملاصدرا از قرآن کریم مشهود است؛ البته در هر یک از موارد مذکور تفاوت اساسی با هرمنوتیک گادامر دارد؛ مهمتر آن که صدرالمتألهین با تعیینی دانستن معنای قرآن از سوی شارع مقدس، قائل به نسبی گرائی که پیامد هرمنوتیک گادامر است نبوده؛ بلکه امتزاج افق معنائی مفسر و متن را به نحو تشکیکی و در طول مراد مؤلف و نهایتاً فهم صحیح را با تکیه بر نقش فاعلی مفسر از یک سو و افاضه مؤلف از سوی دیگر دست یافتنی می داند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1167_1e4fd9368de4edcea97282f7393e9ae0.pdf
2018-03-21
181
202
10.22091/ptt.2018.2584.1242
هرمنوتیک
هرمنوتیک فلسفی
هستی شناسی فهم
ملاصدرا
گادامر
حبیب الله
دانش شهرکی
hdaneshshahraki@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه دانشکده الیهیات دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
عبدالحسین
خسروپناه
khosropanahdezfuli@gmail.com
2
استاد موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
AUTHOR
فاطمه
غلام نژاد
f.golamnejad@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه قم
AUTHOR
قرآن کریم
1
پالمر، ریچارد ا، ترجمه محمد سعید حنائی کاشانی، علم هرمنوتیک، چاپ هشتم، تهران: سروش، 1393.
2
حسن زاده آملی، حسن، قرآن، عرفان و برهان از هم جدائی ندارند، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ اول، 1370.
3
ـــــــــــــــــــ ، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، قم: دلیل ما، 1386.
4
حسنی، سیده معصومه، زبان دین از دیدگاه ملاصدرا و قاضی سعید قمی، اندیشه دینی: بهار 1390، پیاپی 38، 23- 48.
5
خامنه ای، سید محمد، ملاصدرا، هرمنوتیک و فهم کلام الهی، تهران: بنیاد حکمت صدرا، 1385.
6
خسروپناه، عبدالحسین، نظریه تأویل و رویکردهای آن، کتاب نقد: سال دوم، شماره پنجم و ششم، صص 87- 116.
7
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، مصحح داوودی، صفوان عدنان، لبنان: بیروت: دارالشامیه، بی تا،
8
ریخته گران، محمد رضا، منطق و مبحث علم هرمنوتیک (اصول و مبانی علم تفسیر) ، تهران: نشر کنگره، بهار 1378.
9
شایگان_ هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمه باقر پرهام، تهران: فرزان چاپ چهارم، 1385.
10
شریف، میان محمد، تاریخ فلسفه در اسلام، گرد آوریِ ترجمه نصرالله پور جوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ج 2، چاپ دوم، 1389.
11
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم،ج1، 2، 3، 4، 6، 7، قم: بیدار، چاپ دوم، 1366 ه.ش.
12
ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (با حاشیه علامه طباطبائى)، ج1، 3، 7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1981 م.
13
ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، سه رساله فلسفى: متشابهات القرآن - المسائل القدسیة - اجوبة المسائل، 1جلد، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم - قم، چاپ: سوم، 1387 ه.ش.
14
ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، شرح اصول کافی، تصحیح خواجوی، تحقیق علی عابدی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی ج 1، 2، 1367.
15
ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، 1جلد، مرکز نشر دانشگاهى، چاپ: دوم، 1360 ه.ش، 1368.
16
ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنى، تهران: مولى،1361.
17
ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، المبدا و المعاد، 1جلد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول، 1354 ه.ش، ص 496.
18
ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، مفاتیح الغیب، 1جلد، وزارت فرهنگ و آموزش عالى، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، تهران: چاپ اول، 1363 ه.ش.
19
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن الکریم، 30 جلد، ج 1، بیروت: دراالمعرفه، بی تا.
20
عابدی شاهرودی، علی، مقدمه بر ترجمه مفاتیح الغیب، محمدخواجوی، تهران: انتشارات مولی، 1384.
21
مجتهد شبستری، محمد، تأویل و تفسیر در اسلام، کیهان فرهنگی: آذر 1372، شماره 104، صص 12-13.
22
مؤدب، سید رضا، الف. روشهای تفسیر قرآن، تهران: سمت و دانشگاه قم، 1393.
23
ـــــــــــــــ ، ب. مبانی تفسیر قرآن، چاپ سوم، قم: دانشگاه قم، 1393.
24
نصر، سید حسین، تفاسیرملاصدرابرقرآن، مترجم لاهوتی،حسن، بخارا: مرداد، 1377، شماره 1، صص 22-34.
25
نصیری، علی، زبان دین در تفکر فلسفی ملاصدرا، معرفت: سال شانزدهم، 1386، شماره 113.
26
26.واعظی، احمد، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386.
27
A Dictionary of Philosophy, A. R. Lacey, Department of Philosophy, King’s College, University of London, Third Edition by Rutledge, 1996.
28
Gadamer, Hans – Georg, Truth and Method, Edited by Garrett Barden and John Cumming, Shied and Ward Ltd. 1975.
29
Cf. Richard E. Palmer, Hermeneutics, Northwestern University Press, 1969.
30
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی مواجهه مفسران با فرآیند هم معنایی ( با تکیه بر نقدهای علامه طباطبایی بر سایر مفسران)
هم معنایی یا ترادف از جمله روشهای مفسران در فهم و تفسیر واژگان قرآن و مجالی پر از اختلاف نظر و تکثر اصطلاحات است. این پژوهش در صدد بررسی روش کاربست هم معنایی یا ترادف در تفسیر المیزان و تحلیل تطبیقی نقدهای علامه طباطبایی بر روش برخی مفسران با هدف فهم دقیق و موشکافانه معنای واژگان است. نتایج حاصل، حاکی از آن است که وجه تشابه روشهای به کار رفته در ترادف، عدم تطابق کامل واژگان است. نقدهای علامه شامل بافت زبانی و غیر زبانی است. زیرا آنچه از نگاه مفسرانی چون راغب، زمخشری، فخررازی و مولف تفسیر المنار مغفول مانده است عدم توجه به عوامل درون متنی مثل مقابلها، همنشینها و مقام و نوع خطاب آیه در کنار عوامل برون متنی مثل روایت، باورهای کلامی، تاریخ مکانی و زمانی نزول آیه است. مجموع این عوامل مفسر را به معنایی مشخص از واژه و کشف فرایند هممعنایی و نیز سایر روابط معنایی رهنمون میشود که علامه طباطبایی آن را کالمترادف یا شبه ترادف مینامند. نمونههایی از نوآوری علامه در جامعنگری به قرائن در روش کاربست ترادف نسبت به سایر مفسران مورد انتقاد در تفسیر المیزان، در بخش تحلیل تطبیقی ذکر شده است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1174_b3f9a662f51cdf626d0e330b6a0cbe4f.pdf
2018-03-21
203
221
10.22091/ptt.2018.3563.1417
هم معنایی
تحلیل تطبیقی
تفسیرالمیزان
علامه طباطبایی
نقد مفسران
ابراهیم
ابراهیمی
ebrahimi978@atu.ac.ir
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
فاطمه
دست رنج
f-dastranj@araku.ac.ir
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
AUTHOR
علیرضا
طبیبی
a-tabibi@araku.ac.ir
3
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
AUTHOR
ملیحه
رمضانی
malihe.ramezani@gmail.com
4
دانشجوی دکتری علوم قران و حدیث دانشگاه اراک
AUTHOR
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق عبدالباری عطیه،بیروت، دارالکتب العلمیه،1415.
1
ابن فارس،ابوالحسن احمد،معجم مقاییس اللغه ، تحقیق عبدالسلام هارون ، قم مکتب الاعلام الاسلامی، 1404.
2
ابن منظور،محمد بن مکرم؛لسان العرب؛ بیروت:دار صادر ،1414ق.
3
البرزی،پرویز؛مبانی زبانشناسی متن؛تهران:موسسه انتشارات امیرکبیر، 1386.
4
المنجد، محمد نور الدین؛ترادف در قرآن هممعنایی واژگان ؛ترجمه محمدرضاعطایی، مشهد:بنیادپژوهشهای اسلامی،1392.
5
اوسى، على رمضان؛ روش علامه طباطبایى در تفسیر المیزان؛ تهران:سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل،1381.
6
الهیان، لیلا؛«بررسی اهمیت بافت در پژوهشهای ادبی»،فصلنامه پژوهشهای ادبی،سال9،ش36و37،صص35-49، 1391.
7
ایچیسون، جین؛ مبانی زبانشناسی؛ ترجمه محمد فائض؛ تهران،انتشارات نگاه،1371.
8
بابایی، علی اکبر و دیگران؛روش شناسی تفسیر قرآن؛ قم:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،تهران:سمت،1385.
9
پالمر، فرانک.ر؛ نگاهی تازه به معنی شناسی؛ ترجمه کورش صفوی؛ تهران، نشر مرکز،کتاب ماد، 1391.
10
زمخشرى، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
11
زرکشی، بدرالدین محمدبن عبداللّه؛ البرهانفی علوم القرآن؛ تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم؛ ،بیجا،بیتا.
12
سیوطی،جلال الدین؛الإتقان فی علوم القرآن؛، بیجا، بیتا.
13
شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، قم: مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی ، 1403.
14
فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان،1420.
15
فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛،قم: انتشارات هجرت، 1410 ق.
16
فیومی، احمدبن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، موسسه دارالهجره، 1414.
17
صفوی،کوروش؛آشنایی با معنی شناسی؛ ،تهران:پژواک کیوان، 1391.
18
ـــــــــــــــــــ؛ درآمدیبرمعنیشناسی؛ تهران:سوره مهر،1387.
19
طباطبایى، محمد حسین؛المیزان فی تفسیر القرآن ،قم: اسماعیلیان،1371.
20
ـــــــــــــــــــ ؛ترجمه تفسیر المیزان؛ قم:دفتر انتشارات اسلامی( وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)،1374.
21
طبرسی ، فضل بن حسن مجمع البیان ،بیروت ،دارالمعرفه، 1408.
22
عبده،محمد، تفسیر القرآن الحکیم، الشهیر بتفسیر المنار،قاهره، مکتبه القاهره، 1380.
23
لاینز، جان؛در آمدی بر معنی شناسی زبان؛ترجمه کوروش صفوی؛ تهران: نشر علمی،1391.
24
لسانی فشارکی،محمدعلی و اکبریرادطیبه؛ «کاربرد روشهای معنی شناسی در قرآن کریم»، مجله صحیفه مبین،ش39،ص62-77 ،1385.
25
مزبان، علی حسن؛ درآمدی بر معنی شناسی در زبان عربی؛ترجمه فرشید ترکاشوند؛تهران:سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها،1394.
26
المنجد، محمد نور الدین ، «الترادف فی القرآن الکریم بین النظریه و التطبیق»، دمشق، دارالفکر، الطبعه الاولی، ،(1417ه،1997م).
27
میر لوحی،سید علی؛ ترادف در قرآن کریم؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،1392.
28
نکونام،جعفر؛درآمدی بر معناشناسی قرآن، قم:انتشارات دانشکده اصول الدین،1390.
29
نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان،بیرت:دارالکتب العلمیه،1416.
30
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی مساله شفاعت از منظر حکمت متعالیه، اشاعره(با محوریت آراء فخررازی) و معتزله(با محوریت آراء قاضی عبدالجبار) با توجه به آیات قرآن کریم
شفاعت از مباحث تفسیری - کلامی است که آیات قرآنی سبب طرح آن در میان متفکران اسلامی گردیده است. مباحث مربوط به شفاعت را می توان به دو دسته کلی شفاعت کنندگان و شفاعت شوندگان تقسیم نمود. اشاعره و معتزله پیامبر اسلام(ص) را شفاعت کننده می دانند و در مورد سایر شافیان نظریه خاصی ارائه ننموده اند. در مقابل، ملاصدرا موجودات متقدم در قوس نزول(مجردات عقلی) و صعود(انسانهای کامل) را به دلیل واسطه فیض بودن، شفاعت کننده انسانها و هادیان آنها به سوی خداوند هستند. پیامبر اسلام(ص) نیز به دلیل جامعیت اسمائی فاتح باب شفاعت است. معتزله شفاعت را در ازدیاد نعمت های مومنان بهشتی؛ و اشاعره آنرا در کاستن عذاب فاسقان و ظالمان نیز فراگیر می دانند. ملاصدرا ضمن نقادی نظریه معتزله، شفاعت را در کاسته شدن عذاب دوزخیان نیز موثر می داند. البته در صورتی که افعال ناپسند آنها ملکه راسخ نگشته باشد. کلید واژگان: شفاعت، معتزله، اشاعره، ملاصدرا، مومن، فاسق.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1164_87962140d75062e70653eeadd66b0a1f.pdf
2018-03-21
223
241
10.22091/ptt.2017.1938.1155
شفاعت
معتزله
اشاعره
ملاصدرا
مومن
فاسق
مرتضی
بیات
m-bayat@araku.ac.ir
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
محمود
صیدی
m.saidiy@yahoo.com
2
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شاهد
AUTHOR
احسان
منصوری
erfanhakim@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری فلسفه وکلام اسلامی دانشگاه قم
AUTHOR
منابع
1
۱. قرآن کر یم.
2
. ۲. آشتیانی ، سیدجلال الدین؛ شرح بر زادالمسافر؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۱
3
. ۳. آمدی، سیف الدین؛ أبکار الأفکار فی أصول الدین؛ تحقیق احمد محمدمهدی؛ قاهره: دارالکتب، ۱۴۲۳
4
. ۴. ابن بابو یه، محمد بن علی؛ إعتقادات الإمامیه؛ قم: کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۴
5
. ۵. __________؛ توحید صدوق؛ قم: جامعه مدرسین، ۱۳۹۸
6
. ۶. ابن سیده، ابی الحسن علی بن اسماعیل؛ المحکم والمحیط الاعظم؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱
7
. ۷. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیه و آله؛ قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۴
8
. ۸. اشعری ، ابوالحسن؛ مقالات الإسلامیین واختلاف المصلین؛ تحقیق فرانس اشتاینر؛ آلمان: و یسبادن ، ۱۴۰۰
9
. ۹. تفتازانی، سعدالدین؛ شرح المقاصد؛ تحقیق عبدالرحمن عمیره؛ بیروت: عالم الکتب، ۱۴۰۹
10
. ۱۰ . جامی، عبدالرحمن؛ نقد النصوص فی شرح نقش الفصو ص؛ تصحیح ویلیام چیتیک؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۰
11
. ۱۱ . جرجانی، میرسیدشر یف؛ شرح المواقف؛ تصحیح بدرالدین نعسانی؛ قم: الشر یف الرضی، ۱۳۲۵
12
. ۱۲ . جوادی آملی، عبدالله؛ ادب فنای مقربان؛ قم: اسراء، ۱۳۸۸
13
. ۱۳ . __________؛ معاد در قرآن؛ قم: اسراء، ۱۳۸۷
14
. ۱۴ . رازی، فخرالدین؛ الأربعین فی أصول الدین؛ قاهره: مکتبه الکلیات الأزهر یه، ۱۹۸۶
15
. ۱۵ . __________؛ التفسیر الکبیر؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰
16
. ۱۶ . زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷
17
. ۱۷ . سیوطی، جلال الدین؛ الدرالمنثور فی تفسیر المأثور؛ قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴
18
. ۱۸ . سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد؛ تفسیر سورآبادی؛ تهران: فرهنگ نشر نو، ۱۳۸۰
19
. ۱۹ . طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷
20
۲۰ . عبدالجبار، ابوالحسن؛ متشابه القرآن؛ قاهره: مکتبه دارالتراث، بی تا .
21
. ۲۱ . __________؛ تنزیه القرآن عن المطاع ن؛ بیروت: دارالنهضه الحدیثه، ۱۴۲۶
22
. ۲۲ . __________؛ المغنی فی أبواب التوحید والعدل؛ تحقیق جورج قنواتی؛ قاهره: الدارالمصر یه، ۱۹۶۲
23
. ۲۳ . __________؛ شرح الأصول الخمسه؛ تحقیق احمدبن حسین ابی هاشم؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۲
24
. ۲۴ . کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷
25
۲۵ . ملاصدرا، محمد بن ابراهیم؛ الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه؛ تصحیح سید جلال الدین آشتیانی؛ تهران: مرکز
26
. نشر دانشگاهی ، ۱۳۶۰
27
. ۲۶ . __________؛ تفسیر القرآن الکریم؛ تصحیح محسن بیدارفر؛ قم: بیدار، ۱۳۶۶
28
. ۲۷ . __________؛ اسرار الآیات؛ تحقیق خواج وی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی، ۱۳۶۰
29
. ۲۸ . __________؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه؛ تصحیح امینی و امید؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۹۸۱
30
. ۲۹ . __________؛ شرح أصول الکافی؛ محمد خواج وی؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، ۱۳۸۳
31
. ۳۰ . مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی؛ بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار؛ بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳
32
ORIGINAL_ARTICLE
چگونگی تبدیل سیّئات به حسنات در نگاه مفسران فریقین
بحث از «احباط» و«تکفیر» گناهان، از مباحث بسیار مهمی است که در آیات و روایات فراوانی مورد توجّه قرارگرفته و فِرَق مختلف اسلامی، در این زمینه بحث و تبادل نظر بسیار دارند. در برخی از آیات قرآن، از این مقام نیز فراتر رفته و از «تبدیل سیّئات به حسنات» سخن به میان آمده است؛ مانند آیهی 70 سورهی مبارکهی فرقان که «توبه» را باب نجات انسانها از گناه معرفی نموده و شرط قبولی توبه را «ایمان» و «عمل صالح» میداند. پژوهش حاضر، با هدف بررسی نظرات مختلف مفسران شیعه وسنّی پیرامون آیهی فوق و به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته و نتایج پژوهش حاکی از این است که اصل واژهی تبدیل به معنای «تغییر» است، اما در مورد نحوهی تغییر سیّئات به حسنات، میان مفسّران اختلاف نظرهایی وجود دارد: عدهای آن را تبدیل نفس سیّئه به حسنه دانسته، برخی مراد از سیّئات و حسنات را ثواب و عقاب آنها میدانند و برخی نیز آن را تبدیل آثار سیّئات به آثار حسنات میدانند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1165_54d1beaa8b268bd5e1bc12f4f6f50221.pdf
2018-03-21
243
262
10.22091/ptt.2018.2208.1185
تبدیل
احباط
تکفیر
سیّئة
حسنة
علیرضا
زکیزاده رنانی
a.zakizadeh@ymail.com
1
دکتری شیعهشناسی، محقق و پژوهشگر
LEAD_AUTHOR
سمیه
محمّدی
smohamadi057@gmail.com
2
طلبه سطح 4(دکتری) مرکز تخصصی حضرت فاطمة الزهراء اصفهان
AUTHOR
* قرآن کریم، ترجمه: ناصرمکارم شیرازی.
1
1. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، چ4، قم، مؤسسهی مطبوعاتی اسماعیلیان.
2
2. ابن سیده، علی بن اسماعیل (1421ق)، المحکم والمحیط الأعظم، عبدالحمید هنداوی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
3
3. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق)، تفسیرالقرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
4
4. ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، چ3، بیروت، دارصادر.
5
5. ابوجیب، سعدی (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، چ2، دمشق، دارالفکر.
6
6. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق)، البحرالمحیط فی التفسیر، محمدجمیل صدقی، بیروت، دارالفکر.
7
7. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، محمدجعفر یاحقی ومحمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
8
8. ازهری، محمدبن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
9
9. اسماعیل صینی، محمود (1414ق)، المکنز العربی المعاصر، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون.
10
10. بحرانی، هاشم بن سلیمان (1416ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران، بنیاد بعثت.
11
11. بستانی، فؤاد افرام (1375)، فرهنگ ابجدی، چ2، تهران، اسلامی.
12
12. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق)، انوار التنزیل واسرار التأویل، محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
13
13. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم (1422ق)، الکشف والبیان عن تفسیرالقرآن، ابومحمد بن عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
14
14. حائری تهرانی، میرسید علی (1377)، مقتنیات الدرر وملتقطات الثمر، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
15
15. حقی بروسوی، اسماعیل (بیتا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
16
16. حمیری، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم، دمشق: دارالفکر.
17
17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
18
18. (1374)، ترجمه وتحقیق مفردات الفاظ قرآن، چ2، تهران، مرتضوی.
19
19. زبیدی، مرتضی (محمدبن محمد) (1414ق)، تاج العروس من جواهرالقاموس، بیروت، دارالفکر.
20
20. زحیلی، وهبة بن مصطفی (1422ق)، تفسیرالوسیط، دمشق، دارالفکر.
21
21. زمخشری، محمودبن عمر (1386)، مقدمة الأدب، تهران، مؤسسهی مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
22
22. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر(1404ق)، الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانهی آیة الله مرعشی.
23
23. صاحب، اسماعیل بن عباد (1414ق)، المحیط فی اللغة، محمدحسن آل یاسین، بیروت، عالم الکتب.
24
24. صادقی تهرانی، محمد (1365)، الفرقان فی تفسیرالقرآن بالقرآن، چ2، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی.
25
25. طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، چ5، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسین حوزهی علمیه.
26
26. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، چ3، محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
27
27. طبری، ابوجعفرمحمدبن جریر(1412ق)، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، دارالمعرفة.
28
28. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، چ3، تهران، مرتضوی.
29
29. طیب، عبدالحسین (1378)، اطیب البیان فی تفسیرالقرآن، چ2، تهران، اسلام.
30
30. عاملی، ابراهیم (1360)، تفسیرعاملی، علی اکبر غفاری، تهران، صدوق.
31
31. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، چ4، سیدهاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان.
32
32. عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق)، الفروق فی اللغة، بیروت، دارالآفاق الجدیدة.
33
33. فخر رازی، محمدبن عمر(1420ق)، مفاتیح الغیب، چ3، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
34
34. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین، چ2، قم، نشرهجرت.
35
35. فیض کاشانی، محسن (1415ق)، تفسیر الصافی، چ2، تهران، صدر.
36
36. قرائتی، محسن (1388)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
37
37. قرشی، علی اکبر(1371)، قاموس قرآن، چ6، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
38
38. (1377)، تفسیر أحسن الحدیث، چ3، تهران، بنیاد بعثت.
39
39. قرطبی، محمدبن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو.
40
40. قمی، عباس (1380)، مفاتیح الجنان، چ4، کمرهای، بیجا، صبا.
41
41. قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، حسین درگاهی، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
42
42. کاشانی، فتح الله (1336)، تفسیرمنهج الصادقین فی إلزام المخالفین، چ3، تهران، کتابفروشی محمدحسن علمی.
43
43. کلینی، محمدبن یعقوب (1375)، کافی، چ3، مترجم: محمدباقر کمرهای، قم، اسوه.
44
44. مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحارالأنوار، جمعی از محققان، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
45
45. مدنی، علی خان بن احمد (1384)، الطراز الأول والکناز لما علیه من لغة العرب المعول، مشهد، مؤسسهی آل البیت:لإحیاء التراث.
46
46. مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ3، بیروت؛ قاهره؛ لندن، دارالکتب العلمیه؛ مرکز نشر آثار علّامه مصطفوی.
47
47. معرفت، محمدهادی(1428ق)، التمهید فی علوم القرآن، قم، مؤسسهی فرهنگی انتشاراتی التمهید.
48
48. مکارم شیرازی، ناصر(1374)، تفسیرنمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
49
49. (1421ق)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسهی امام علی بن ابی طالب.
50
50. موسی، حسین یوسف (1410ق)، الإفصاح، چ4، قم، مکتب الأعلام الإسلامی.
51
51. مهنا، عبدالله علی (1413ق)، لسان اللسان، بیروت، دارالکتب العلمیه.
52
52. واحدی، علی بن احمد (1411ق)، اسباب نزول قرآن، تحقیق: کمال بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب الاسلامیه.
53
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسة کارآمدی دو روش تفسیر کلامی و بیانی در فهم رزق
مفسران شیعه، معتزله و اشعری، همواره در طول تاریخ تفسیر قرآن کریم، از پیشفرضهای کلامی خود آگاهانه و یا ناآگاهانه، تأثیر پذیرفتهاند. یکی ازاین موضوعات، مسئله امکان، یا عدم امکان رزق حرام است. برای بازپژوهی این موضوع تفسیری، لازم است به روش مطالعه تاریخی، ابتدا ریشههای تاریخی ورود این موضوع به تفسیر قرآن، دقیقاً روشن شود. سپس، با استفاده از ابزارهای دانش زبانشناسی؛ مانند ریشهشناسی و معناشناسی، به فهم جدید و قابل اعتمادی از رزق دست یافت. بررسی تاریخ اسلام نشانگر آن است که، مسئله تصرف حرام در اموال مسلمانان، بهویژه در ارزاق عمومی توسط عثمانبنعفان، یکی از مهمترین دلایل قتل وی بوده است. در قرن دوم هجری، این مسئله به یک موضوع منازعه جدی کلامی، بین دو گرایش شیعی و اشعری تبدیل شده است. در این مقطع تاریخی، تلاش شده است، تصرف حرام در اموال مسلمانان، توسط خلیفه سوم، با استفاده از نظریه عدالت صحابه، جبر و استناد به قرآن، توجیه شود. ریشهشناسی و تبیین حوزه معنایی «رزق» نشان میدهد، در قرن دوم و سوم هجری، هیچکدام از کتب تفسیری و همچنین مؤلفان کتب لغت، بهدلیل تأثیرپذیری از این منازعه جدی، به مفهوم ریشهای این واژه نپرداختهاند. ریشهشناسی رزق نشان میدهد، مفهوم احسان و شفقت، یکی از مفاهیم محوری واژه رزق است. تبیین حوزه معنایی رزق نیز نشان میدهد، رزق در قرآن کریم بهمعنای هدیه است و نمیتواند در مورد مال حرام کاربرد داشته باشد. استفاده از این روش، مستندات جدید و قابل اعتمادی از قرآن کریم را در بطلان دیدگاه امکان رزق حرام، ارایه میکند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1175_30270b8f662a94a50706efaeecdad69e.pdf
2018-03-21
263
288
10.22091/ptt.2018.2744.1286
رزق حرام
عثمانبنعفان
ریشهشناسی
معناشناسی
بی بی زینب
حسینی
zhosseini1400@gmail.com
1
استادیارگروه علو م قران و حدیث دانشگاه یاسوج
LEAD_AUTHOR
علیرضا
فاضلی
fazeli1351@gmail.com
2
استادیار گروه فلسفه دانشگاه یاسوج
AUTHOR
سید روح الله
موسوی پویا
r.moosavipooya@gmail.com
3
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
AUTHOR
منابع
1
قرآن کریم.
2
کتاب مقدس.
3
آلوسی، شهابالدین؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415.
4
ابناثیر، عزالدین؛ الکامل فی التاریخ؛ بیروت: دار الصادر، 1966.
5
ابناعثم کوفی، احمد بن أعثم؛ مقتل الحسین؛ تهران: انتشارات آموزش و پرورش، 1372.
6
ــــــــــــــــــــــــــ؛ الفتوح؛ بیروت: دارالاضواء، 1411.
7
ابنجزری، شمسالدین محمدبنمحمد؛ التسهیل لعلوم التنزیل؛ بیروت: دار ارقم، 1416.
8
ابنحزم؛ المحلی؛ بیروت: دار الفکر، بیتا.
9
ابنشبه، عمربنشبه؛ تاریخ المدینه؛ جده: بینا، 1399.
10
ابنطاهر، عبدالقاهربنطاهر؛ الفرق بین الفرق؛ بیروت: دارالمعرفه، 1997.
11
ابنعابدین، محمد أمین؛ حاشیه رد المجاز؛ بیروت: مکتبه البحوث و الدراسات، 1415.
12
ابنعساکر، علیبنحسن؛ تاریخ دمشق؛ بیروت: دار الفکر، 1415.
13
ابنفارس، ابوالحسین احمد؛ معجم مقائیس اللغه؛ بیروت: مطبعه الاعلام الاسلامی، ١۴٠۴ق.
14
ابنکثیر، اسماعیل بن کثیر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دارالمعرفه، 1992.
15
ابندرید ازدی، ابوبکر محمدبنحسن؛ جمهره اللغه؛ بیجا: مجمع البحوث الاسلامیه، ١۴٢١ ق.
16
احمدبنحنبل، احمدبنمحمد؛ مسند احمدبنحنبل؛ بیروت: مؤسسه الرساله، 2001.
17
ازدی، عبداللهبنمحمد؛ کتاب الماء؛ تهران: دانشکده علوم پزشکی، 1387.
18
ازهری، ابومنصور محمدبناحمد؛ تهذیب اللغه؛ تحقیق عبدالسلام هارون؛ قاهره: دارالمصریه، بیتا.
19
اسحاق ابن راهویه؛ مسند اسحاقبنراهویه؛ مدینه: مکتبه الایمان، 1412.
20
اشعری، ابوالحسن؛ مقالات الاسلامیین؛ آلمان: فرانسشتاینر، 1400.
21
انصاری، محمدحسین؛ المکاسب؛ قم: مؤسسة الهادی، 1417ه.
22
بخاری، ابوعبدالله محمدبناسماعیل؛ الجامع الصحیح؛ دمشق: دارطوق النجاه، ١۴٢٢ ق.
23
بدرالعینی، محمودبناحمد؛ عمده القاری فی شرح صحیح البخاری، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بیتا.
24
بلاذری، احمدبنیحیی؛ انساب الاشراف؛ بیروت: دار الفکر، 1417.
25
بیاتی، جعفر؛ الاخلاق الحسینیه؛ قم: منشورات انوار الهدی، 1418ه.
26
بیضاوی، عبداللهبنعمر؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل؛ تحقیق محمد عبدالرحمن مرعشلی؛ بیروت: بینا، بیتا.
27
بیهقی،ابوالفضل؛ السنن الکبری؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424.
28
پاکتچی، احمد؛ «درآمدی بر استفاده از روشهای معناشناسی در مطالعات قرآنی»؛ پژوهش دینی، ش18، سال 1388.
29
تمیمی، ابوالعرب، المحن؛ ریاض: دارالعلوم، 1404.
30
جاسم صکبان، علی؛ «العطاء و الرزق فی صدر الاسلام»؛ مجله کلیه البنات للتربیه، ش 20، 2009.
31
جفری، آرتور؛ واژههای دخیل در قرآن مجید؛ ترجمه فریدون بدرهای؛ تهران: انتشارات توس، 1959.
32
جوهری، اسماعیلبنحمّاد؛ الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه؛ بیروت: دارالعلم، ١۴٠٧.
33
حسینی، بیبیزینب؛ «رهیافتی زبانشناسانه بهموضوع مس شیطانی»، آموزههای قرآنی، ش24، 1395.
34
حلبی، ابوالصلاح؛ تقریب المعارف؛ قم: انتشارات الهادی، 1404.
35
حموده، اسماء عبدالرحیم؛ سنهالله فی تقدیر الارزاق؛ فلسطین: النجاح الوطنی، 2010.
36
حمیری، نشوانبنسعید؛ شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، تحقیق حسینبنالعمری، بیروت، عالم الکتاب، بیتا.
37
حنفی، حسن؛ من العقیده الی الثوره؛ قاهره: مکتبه مدبولی، بیتا.
38
حیدری، سید کمال؛ «فی عقیده نظریه عداله الصحابه»؛ میقات حج، ش 38، 1433.
39
خفیف، محمود؛ «قتل عثمانبنعفان»؛ المقتطف، ج87، 1354؛ صص 1977-1979
40
خوانساری، سید احمد؛ جامع المدارک؛ تهران: مکتبه الصدوق، 1405.
41
دامغانی، حسین محمد؛ الوجوه و النظائر؛ دمشق: دار العراب، 2012.
42
دروزه، محمدعزت؛ التفسیر الحدیث؛ قاهره: دارالغرب الاسلامی، 2000.
43
دینوری؛ الامامه و السیاسه؛ بیروت: مؤسسه الحلبی، بیتا.
44
زمخشری، محمد بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407.
45
سبحانی، جعفر؛ الالهیات؛ قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، 1412.
46
سجستانی، ابنابیداوود؛ المصاحف؛ قاهره: نشر الفاروق، 2003.
47
سیوطی، عبدالرحمن ابیبکر؛ در المنثور؛ قم: آیتالله مرعشی، 1404.
48
شاطبی، ابو اسحاق؛ الاعتصام؛ بیروت: دارالمعرفه، 1420.
49
شاکری، حسین؛ الاعلام من الصحابه و التابعین؛ بیجا: بینا، 1418.
50
شروانی؛ حواشی شروانی؛ بیروت: دار إحیاء التراث، بیتا.
51
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم؛ نهایه الاقدام فی علم الکلام؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1425.
52
شوقی ضیف، «الحقیقه و التاریخ حول الفتنه الکبری»؛ الرساله، ش763، 1367.
53
شیبانی، ضحاک بن مخلد؛ الآحاد و المثانی؛ بیروت: دارالدرایه، 1411.
54
صنعانی، عبدالرزاق؛ المصنف؛ بیروت: المکتب الاسلامی، 1403.
55
طائی، نجاح؛ نظریات الخلیفه عثمانبنعفان؛ بیروت: بینا، 2003.
56
طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: جامعه مدرسین، ١۴١٧.
57
طبری، محمدبنجریر؛ جامع البیان عن تأویل آیات القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ١۴٢٢ ق.
58
طه حسین؛ الفتنه الکبری؛ مصر: دارالمعارف، 1119.
59
طوسی، محمدبنحسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، بیتا.
60
عطیه، حمد؛ بعض المسائل العقیده من منظور الحدیث الشریف النبوی، الاجل، الرزق؛ دمشق: کلیه الشریعه والداراسات الاسلامیه والقانون، بیتا.
61
علامه حلی، حسنبنیوسف؛ منتهی المطلب؛ مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، 1414.
62
علم الهدی، سید مرتضی؛ الشافی فی الامامه؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، بیتا.
63
علی، صالح؛ «الحمی فی القرن الاول الهجری»؛ العرب، ش 7، 1389.
64
فخرالدین رازی، محمدبنعمر؛ التفسیر الکبیر: مفاتیح الغیب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، ١۴٢٠.
65
فراهیدی، خلیلبناحمد؛ کتاب العین؛ قم: دارالهجره، ١۴١٠.
66
فروغی، نعمتالله؛ «هدیه در سنت و سیره»، فرهنگ کوثر، ش 54، 1382.
67
فهمی حجازی، محمد؛ زبانشناسیعربی؛ ترجمة سیدحسینسیدی؛ تهران: سمت، 1379.
68
فولادگر، محمد؛ «رزق و رزاق از دیدگاه قرآن»؛ کوثر، ش 10، 1382.
69
فیرلین، فیر بروج؛ القاموس الموسوعی لعهدین؛ مصر: مکتبه دارالکتب، 2007.
70
قرطبی، ابوعبدالله محمدبناحمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: ناصر خسرو، ١٣۶۴.
71
قوجمان، یخزقیل، دیکشنری عبری ـ عربی؛ بیجا: مکتبه المحتسب، 1970.
72
کراجکی، محمد بن علی؛ التعجب من اغلاط العامه؛ ، قم: دار الغدیر ، بیتا.
73
کردی، عبدالحمید؛ «مفهوم الرزق بین المعتزله و اهل السنه و علاقته بالقدر»، علوم الشریعه و القانون، ج32، ش1، 2005.
74
کرون، پاتریشا؛ «عثمانیه، ترجمه مهدی فرمانیان»؛ پژوهشنامه حکمت اسلامی، ش 13، 1384.
75
مادرینی، اکرم؛ الرزق فی القرآن الکریم؛ دمشق: جامعه دمشق، 2012.
76
مبارکفودی ،صفی الرحمن؛ تحفه الاحوذی؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1990.
77
متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام؛ کنز العمال؛ بیروت: مؤسسه الرساله، 1409.
78
مجلسی، محمدباقربنمحمدتقی؛ بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: مؤسسه وفا،1440.
79
محمد، حسین هیکل؛ بین الخلافه والملک؛ بیروت: دارالمعارف، 1119.
80
مدرسی طباطبایی، محمدحسین؛ میراث مکتوب شیعه؛ تهران: نشر اساطیر، 1386.
81
مزراحی، فیلیکس؛ قاموس عبری عربی؛ بیجا، بینا، بیتا.
82
مزی، جمالالدین؛ تهذیب الکمال؛ بیروت: مؤسسه الرساله، 1413.
83
مصری، ابننجیم؛ البحر الرائق؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1418ه.
84
مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
85
مطرازی، ناصر؛ المغرب فی ترتیب المعرب؛ بیجا، بینا، بیتا.
86
معتزلی، قاضی ابوالحسن عبدالجباربناحمد همذانی؛ تنزیه القرآن عن المطاعن؛ بیروت: دارالنهضه، بیتا.
87
معموری، علی؛ «دانش زبانشناسی و کاربردهای آن در مطالعات قرآنی»؛ قرآن و علم، ش 1، 1386.
88
مقدسی، ابو عبدالله؛ أحسن التقاسیم؛ قاهره، مکتبه مدبولی، 1411ه.
89
موسی، جلال احمد؛ نشأه الاشعریه و تطورها؛ بیروت، دار الکتب اللبنانی، 1392.
90
نریسیان، امیلیا، «اصل لفظه الرزق»؛ مجله لغه العرب، ش 8، 1290.
91
نقیزاده، حسن؛ «بررسی مصداق دابه الارض»؛ علوم حدیث، ش53، 1388.
92
نووى جاوى، محمدبنعمر؛ مراح لبید لکشف معنى القرآنالمجید؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417.
93
نیکزاد، عباس؛ عدالت صحابه در ترازوی تحقیق؛ رواق اندیشه، ش 28، صص 23-44، 1383.
94
یعقوب، سعید؛ «قرائت فی کتاب نظریه عداله الصحابه»؛ المنهاج، ش 2، 1375.
95
Dictionnaire Syriaque-Feançais:Syriac-English Dictionary, Beyrouth, Dar el-Machreq, 2002
96
Michaelis, Joannes David, Lexicon Syriacvm, Pars Prima,1791.
97