ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل تفسیری ظلمت مؤمن و نور کافر در آیة 257 بقره
تاریخ ارسال: 25/3/98 | تاریخ پذیرش: 08/06/98
آیة 257 سورة بقره؛ از جمله آیات بحثانگیز قرآن است که در آن از «اخراج مؤمنان از ظلمات به نور» و «اخراج کافران از نور به ظلمات» سخن به میان آمده است. مسئله اصلی این پژوهش، چیستی ظلمت مؤمن و نور کافر است. در این راستا، آرای مفسران جمعآوری و در شش بخش مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است، اغلب مفسران به مصادیق ظلمت و نور اشاره کردهاند. تعبیر «اخراج مؤمنان از ظلمات به نور» توسط خداوند، ناظر بر یک سنت مهم الهی، یعنی هدایت و آمرزش پروردگار در روند سیر تکاملی مؤمنان است و مراد از «ظلمت مؤمن»، حجابهایی است که در اثر جهل و ارتکاب معاصی، میان انسان و خداوند ایجاد میشود. با توجه به مراتب فراوان ظلمت و نور، انبیا و صالحان نیز حجابهایی متناسب با مرتبه خود دارند. تعبیر «اخراج کافران از نور به ظلمات» توسط طاغوت نیز کنایه از اضلال شیاطین است و نور کافر اشاره به فطرت توحیدی است که در نهاد همه انسانها وجود دارد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1391_de3fa73f4424e076dc7508d08ae08912.pdf
2020-02-20
7
30
10.22091/ptt.2019.3021.1327
آیه 257 بقره
ظلمت
نور
مراتب ایمان
فطرت
مؤمن
کافر
سید محمد
موسوی مقدم
sm.mmoqaddam@ut.ac.ir
1
استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران
AUTHOR
علی
حاجوی
da.saemi@chmail.ir
2
2. کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن دانشگاه قم .
LEAD_AUTHOR
رقیه
یوسفی
qoran26@yahoo.com
3
کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا
AUTHOR
داود
صائمی
da.saemi@quran.ac.ir
4
. دکتری علوم قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
نهج البلاغه.
2
1. آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب، 1415ق.
3
2. ابنابیحاتم، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعدمحمد الطیب، عربستان سعودی: مکتبه نزار مصطفی الباز، 1419ق.
4
3. ابنجزی غرناطی، محمدبن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل، تحقیق عبدالله خالدی، بیروت: شرکت دارالأرقم بنأبی الأرقم، 1416ق.
5
4. ابنشهرآشوب مازندرانی، محمدبن علی، متشابه القرآن و مختلفه، قم: انتشارات بیدار، 1410ق.
6
5. ابنعاشور، تفسیر التحریر و التنویر، بیجا: بینا، بیتا.
7
6. ابنکثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمسالدین، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419ق.
8
7. امین، نصرت، مخزن العرفان، تهران: نهضت زنان مسلمان، 1361.
9
8. اندلسی، عبدالحقبن غالب ابن عطیه، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422ق.
10
9. بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، 1416ق.
11
10. بغوی، حسینبن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق عبدالرزاق المهدی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1420ق.
12
11. بلاغی، عبدالحجت، حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم: انتشارات حکمت، 1386ق.
13
12. بیضاوی، عبداللهبن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمدعبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دارأحیاء التراث العربی، 1418ق.
14
13. ثعالبی، عبد الرحمانبن محمد، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدعلی معوض و عادلاحمد عبدالموجود، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، 1418ق.
15
14. ثعلبینیشابوری، ابواسحاق، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دارأحیاء التراث العربی، 1422ق.
16
15. جوادی آملی، عبدالله، فطرت در قرآن (تفسیر موضوعی12)، قم: نشر اسراء، 1387.
17
16. حرّانی، حسنبن علیبن شعبه، تحف العقول، تحقیق علیاکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
18
17. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر، بیتا.
19
18. رازی، ابوالفتوح حسینبن علی، روضالجنان و روحالجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.
20
19. رازی، فخرالدین محمدبن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1420ق.
21
20. زحیلی، وهبهبن مصطفی، التفسیر المنیر، بیروت: دارالفکر المعاصر، 1418ق.
22
21. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
23
22. سبزواری نجفی، محمدبن حبیبالله، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
24
23. سمرقندی، نصربن محمد، بحر العلوم، بیجا: بینا، بیتا.
25
24. سورآبادی، ابوبکر عتیقبن محمد، تفسیر سورآبادی، تحقیق علیاکبر سعیدیسیرجانی، تهران: فرهنگ نشر نو،1380.
26
25. سیدرضی، ابوالحسن محمدبن حسین، تلخیص البیان عن مجازات القرآن، بیجا: بینا، بیتا.
27
26. سیوطی، جلالالدین، الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیتالله مرعشینجفی، 1404ق.
28
27. شریفلاهیجی، محمدبن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق جلالالدین حسینیارموی (محدث)، تهران: دفتر نشر داد، 1373.
29
28. شیبانی، محمدبن حسن، نهجالبیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق حسین درگاهی، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1413ق.
30
29. صدرالمتألهین الشیرازی، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار، 1366.
31
30. صدوق، محمدبن علیبن بابویه، الخصال، تحقیق علیاکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، 1362.
32
31. ــــــــــــــ، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علیاکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
33
32. طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
34
33. طبرسی، فضلبن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1372.
35
34. طبری، محمدبن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه، 1412ق.
36
35. طریحی، فخرالدینبن محمد، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینیاشکوری، تهران: نشر مرتضوی، 1375.
37
36. عروسیحویزی، ابنجمعه، تفسیر نورالثقلین، تحقیق سیدهاشم رسولیمحلاتی، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
38
37. علم الهدی، علیبن حسین، أمالی المرتضی، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالفکر العربی، 1998م.
39
38. عیاشی، محمدبن مسعود، تفسیر العیاشی (کتاب التفسیر)، تحقیق سیدهاشم رسولیمحلاتی، تهران: چاپخانة علمیه، 1380ق.
40
39. فضلالله، محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر، 1419ق.
41
40. فیضکاشانی، ملامحسن، الأصفی فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1418ق.
42
41. قاسمی، محمدجمالالدین، محاسن التأویل، تحقیق محمدباسل عیونالسود، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1418ق.
43
42. قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371.
44
43. قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1364.
45
44. قمی، علیبن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق موسویجزائری، قم: دارالکتاب، 1367.
46
45. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
47
46. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
48
47. _______________، مرآةالعقول فی شرح أخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولیمحلاتی، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1404ق.
49
48. مراغی، احمدبن مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بیتا.
50
49. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه، نشر کتاب، 1360.
51
50. مقاتلبن سلیمان، تفسیر مقاتلبن سلیمان، تحقیق عبداللهمحمود شحاته، بیروت: دارإحیاء التراث، 1423ق.
52
51. مکارمشیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1374.
53
52. موسویسبزواری، عبدالأعلی، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه اهلبیت، 1409ق.
54
53. میبدی، احمدبن ابیسعد رشیدالدین، کشف الأسرار و عده الأبرار، تحقیق علیاصغر حکمت، تهران: امیر کبیر، 1371.
55
54. نعمانی، محمدبن ابراهیمبن أبیزینب، الغیبة، تحقیق علیاکبر غفاری، تهران: نشر صدوق، 1397ق.
56
55. نیشابوری، نظامالدین، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1416ق.
57
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی تطبیقی در تفسیر آیة «الخَبیثاتُ للخَبیثینَ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ» از منظر فریقین
تاریخ ارسال: 12/02/98 | تاریخ پذیرش: 15/05/98 در عصر جدید، پژوهشهای تطبیقی بین مذهبی، عمدتاً در حوزة شیعی با هدف بررسی دیدگاههای فریقین و نقد و ارزیابی آنها در حال انجام است. در همین راستا، این نوشتار به بررسی آیه بیستوششم سورة نور پرداخته است؛ آیهای که دیدگاههای مفسران فریقین و همچنین روایات تفسیری اهلبیت، صحابه و تابعان دربارۀ آن متفاوت است. بدینصورت که دربارة این آیه از یکسو نظرهای مفسران صحابه و تابعان، و از دیگر یکسو روایات اهلبیت گزارش شده است. سپس، با تطبیق نظرهای مفسران شیعه و اهلسنت، آرای مفسران ارزیابی میشود. از رهگذر این بررسی تطبیقی حاصل شد: فریقین دو رأی متفاوت ارائه دادهاند. اکثر مفسران اهلسنت ترجیح میدهند که «خبیثات» بهمعنای «اقوال خبیث» میباشد، ولی عمدة مفسران شیعی بر این باورند که «خبیثات» بهمعنای «زنان دامنآلود» میباشد. البته اشکالهایی بر نظر هر دو گروه متوجه است که بعد از بیان اشکالها، قول شیعی بر قول سنی ترجیح داده میشود. همچنین، تلاش میشود تا قول دیگری که با سیاق سازگارتر است ارائه شود.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1394_b6ba3d445292840dba3b2e6b897e2dfd.pdf
2020-02-20
31
55
10.22091/ptt.2019.2732.1284
آیه 26 نور
الطیبات
الطیبین
الخبیثات
الخبیثین
فریقین
علیرضا
طبیبی
a-tabibi@araku.ac.ir
1
عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
مجید
زیدی جودکی
majidjody@gmail.com
2
. دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث دانشگاه اراک
AUTHOR
منابع
1
قرآن کریم.
2
1. ابنابیحاتم، عبدالرحمنبن محمد، تفسیر القرآن العظیم مسنداً عن الرسول و الصحابة والتابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، چاپ سوم، مکة المکرمة ـ الریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419.
3
2. ابناثیر، مبارکبن محمد، النّهایة: فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق/ تصحیح محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367.
4
3. ابنالجوزی، عبدالرحمنبن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالکتب العربی، 1422.
5
4. ابنبابویه (الصدوق)، علیبن الحسین، أمالی الصدوق، چاپ ششم، تهران: کتابچی، 1376.
6
5. _____________________، ترجمه و شرح من لایحضره الفقیه، ترجمه محمدجواد غفاری، چاپ اول، تهران: نشر صدوق، 1369.
7
6. _____________________، من لایحضره الفقیه، تحقیق و تعلیق علیاکبر غفاری، چاپ دوم، قم: مؤسسة النّشر الاسلامی، 1413.
8
7. ابندرید، محمدبن حسن، کتاب جَمهَرة اللغة، تحقیق رمزی منیر بعلبکی، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین، 1988.
9
8. ابنسیده، علیبن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1421.
10
9. ابنعاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: موسسة التاریخ العربی، 1420.
11
10. ابنعطیه، القاضی عبدالحقبن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1422.
12
11. ابنفارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللّغة، تحقیق عبدالسلام محمّد هارون، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404.
13
12. ابنمنظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر، 1414.
14
13. ابوالفتوح رازی، حسینبن علی، روض الجِنان و روح الجَنان فی تفسیر القرآن، کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، چاپ اول، ایران ـ مشهد مقدس: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، 1408.
15
14. ابوحیان، محمدبن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار الفکر، 1420.
16
15. الأزهری، محمّدبن احمد، تهذیب اللغة، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1421.
17
16. اسویتیل، کتی و دیگران، زمین و هوا (دانش روز برای همه)، ترجمه محمد دانش، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1387.
18
17. الألوسی، سیدمحمودبن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، ضبط و تصحیح علی عبدالباری عطیّة، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، 1415.
19
18. بابایی، علیاکبر، قواعد تفسیر قرآن، چاپ دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) و قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1395.
20
19. بازرگان، مهدی، مجموعه آثار 7: مباحث علمی، اسلامی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1395.
21
20. باقری، علیاوسط، «مجاری تأثیر پیشدانستههای مفسر در تفسیر قرآن کریم»، قرآن شناخت،ش 4، 1388.
22
21. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، چاپ اول، قم: موسسة بعثه، 1374.
23
22. البرقی، محمدبن خالد، المحاسن، تحقیق/تصحیح جلالالدین محدث، چاپ دوم، قم ـ ایران: دارالکتب الإسلامیة، 1371.
24
23. البغدادی، ابوبکر عبدالله، کتاب المطر و الرعد و البرق و الریح، تحقیق طارق محمد سکلوع العمودی، چاپ اول، الممکلة العربیة السعودیة: دار ابنالجوزی، 1418.
25
24. بهارزاده، پروین، «وجوه و مصادیق واژههای «ماء» و «سماء» در قرآن»، سفینه، ش 27، 1389.
26
25. البیضاوی، عبداللهبن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل المعروف بتفسیر البیضاوی، إعداد و تقدیم محمد عبدالرحمن المرعشلی، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دار احیاء التراث العربی، 1418.
27
26. الثعلبی، احمدبن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، دراسة و تحقیق أبیمحمدبن عاشور، مراجعة و تدقیق نظیر الساعدی، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422.
28
27. الجوهری، اسماعیلبن حماد، الصّحاح: تاج اللّغة و صِحاح العربیّة، تحقیق أحمد عبدالغفور عطّار، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین، 1376.
29
28. حسنبن علی(ع)، التفسیر: المنسوب الی الامام ابی محمد الحسنبن علی العسکری(ع)، تحقیق مدرسة الامام المهدی(عج)، چاپ اول، قم: مدرسة الامام المهدی(عج)، 1409.
30
29. الحمیری، عبداللهبن جعفر، قرب الاسناد، تحقیق موسسة آلالبیت(ع) لاحیاء التراث، چاپ اول، قم: موسسة آلالبیت(ع)، 1413.
31
30. الحویزی، عبدعلیبن جمعة العروسی، تفسیر نور الثّقلین، تصحیح و تعلیق هاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، ایران ـ قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1415.
32
31. خازن، علیبن محمد، تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل، ضبط و تصحیح عبدالسلام محمدعلی شاهین، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، 1415.
33
32. الخطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالفکر العربی، 1424.
34
33. الراغبالاصفهانی، حسینبن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صَفوان عَدنان داودی، چاپ اول، بیروت: دارالقلم، 1412.
35
34. راوندی، فضلاللهبن علی، النوادر، تحقیق/تصحیح احمد صادقی اردستانی، چاپ اول، قم: دارالکتاب، بیتا.
36
35. رستمی، محمدحسن، «باران در روایات»، علوم حدیث، 58، 1389.
37
36. ____________، سیمای طبیعت در قرآن، چاپ دوم، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیّۀ قم)، 1386.
38
37. رشیدرضا، السیّد محمد، تفسیر القرآن الحکیم المشهر باسم تفسیر المنار، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالمعرفة، 1414.
39
38. روحانی، محمود، المُعجم الاحصائی لأَلفاظ القرآن الکریم، چاپ اول، مشهد: مؤسّسة طبع و نشر الآستانة الرضویّة المقدسة، 1407.
40
39. الزحیلی، وهبه، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، سوریه ـ دمشق: دارالفکر، 1411.
41
40. الزمخشری، محمودبن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، لبنان ـ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407.
42
41. سیدقطب، فی ظلال القرآن، چاپ سی و پنجم، لبنان ـ بیروت: دارالشروق، 1425.
43
42. السیوطی، جلالالدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، چاپ اول، قم: منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1404.
44
43. شبّر، السیّد عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، چاپ اول، الکویت: مکتبة الألفین، 1407.
45
44. الشربینی، محمدبن احمد، تفسیر الخطیب الشربینی (السراج المنیر)، تحقیق ابراهیم شمسالدین، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1425.
46
45. شوکانی، محمّدبن علی، فتح القدیر الجامع بین فنی الرّوایة و الدّرایة من علم التفسیر، چاپ اول، سوریه ـ دمشق: دار ابنکثیر و دارالکلم الطیّب، 1414.
47
46. شیبانی، محمدبن الحسن، نهج البیان عن کشف المعانی القرآن، چاپ اول، ایران ـ قم: نشر الهادی، 1413.
48
47. صاحب، اسماعیلبن عَبّاد، المحیط فی اللّغة، تحقیق محمدحسن آل یاسین، چاپ اول، بیروت: عالم الکتب، 1414.
49
48. صادقی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّة، چاپ دوم، ایران ـ قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، 1406.
50
49. طالقانی، سیدمحمود، پرتوی از قرآن، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1362.
51
50. طباطبائی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسویهمدانی، چاپ پنجم، ایران ـ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
52
51. ________________، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت ـ لبنان: موسّسة الأعلمی للمطبوعات، 1390.
53
52. طبرانی، سلیمانبن احمد، التفسیر الکبیر (تفسیر القرآن العظیم للامام الطبرانی)، تحقیق هشام البدرانی، چاپ اول، الاردن: دارالکتاب الثقافی، 2008.
54
53. طبرسی، فضلبن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح و تحقیق و تعلیق السیدهاشم الرسولیالمحلاتی و السیدفضلالله الیزدی الطباطبائی، چاپ سوم، ایران ـ تهران: ناصر خسرو، 1372.
55
54. الطبری، محمّدبن جَریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالمعرفة، 1412.
56
55. الطوسی، محمدبن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیبعاملی، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
57
56. فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر للأمام الفخرالرازی (مفاتیح الغیب)، اعداد مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بیروت ـ لبنان: دار إحیاء التراث العربی، 1420.
58
57. الفراءالبغوی، حسینبن مسعود، تفسیر البغَوی المسمی معالم التنزیل، تحقیق عبدالرزاق المهدی، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420.
59
58. فراهیدی، خلیلبن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم السامرائی، چاپ دوم، قم: موسسة دارالهجرة، 1409.
60
59. فضلالله، السیّدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالملاک، 1419.
61
60. الفیضالکاشانی، محسن، الوافی، چاپ اول، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، 1406.
62
61. ______________، تفسیر الصافی، تحقیق/ تصحیح حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران: مکتبةالصدر، 1415.
63
62. الفیومی، سعید صلاح، الاعجاز العلمى فى القرآن الکریم مع الله فى السماء، چاپ اول، مصر ـ قاهره: مکتبةالقدسی، 2004.
64
63. القاسمی، محمدجمالالدین، تفسیر القاسمی المسمی محاسن التأویل، ضبط و تصحیح محمد باسل عیون السود، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: منشورات محمدعلی بیضون، دارالکتب العلمیة، 1418.
65
64. قرشی، سیدعلیاکبر، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371.
66
65. قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1364.
67
66. کاشانی، فتحالله، تفسیر کبیر منهج الصّادقین، پاورقی و تصحیح کامل آقای حاج میرزاابوالحسن شعرانی، چاپ اول، ایران ـ تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیّه، بیتا.
68
67. _________، زبدة التفاسیر، تحقیق مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ایران ـ قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1423.
69
68. کاویانی، محمدرضا و علیجانی، بهلول، مبانی آب و هواشناسی، چاپ نوزدهم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاهها (سمت)، 1395.
70
69. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق قسم احیاء التراث مرکز بحوث دارالحدیث، چاپ اول، قم: دارالحدیث، 1429.
71
70. مازندرانی، محمدصالح، الکافی ـ الأصول و الروضة و شرح جامع، تعلیق میرزاابوالحسن الشعرانی، چاپ اول، تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382.
72
71. ماوردی، محمدبن حبیب، النُکَت و العیون تفسیر الماوردی، مراجعه و تعلیق علیه السیدبن عبدالمقصود بن عبدالرحیم، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، بیتا.
73
72. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، تحقیق/ تصحیح جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403.
74
73. ____________، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تصحیح سیدهاشم رسولیمحلاتی، چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404.
75
74. مجلسی، محمدتقی، روضةالمتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تحقیق/ تصحیح سیدحسین موسویکرمانی و علیپناه اشتهاردی، چاپ دوم، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشانپور، 1406.
76
75. ____________، لوامع صاحبقرانی المشتهر بشرح الفقیه، چاپ دوم، ایران ـ قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1414.
77
76. محمد قاسمی، حمید، اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستانهای انبیا در تفاسیر قرآن، چاپ اول، تهران: سروش، 1380.
78
77. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن (خداشناسی ـ کیهانشناسی ـ انسانشناسی)، چاپ دوم، قم: مؤسسه در راه حق، 1368.
79
78. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ سوم، بیروت ـ قاهره ـ لندن: دارالکتب العلمیة ـ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1430.
80
79. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا، بیتا.
81
80. معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، چاپ چهارم، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیة، 1429.
82
81. مغنیه، محمّدجواد، التفسیر الکاشف، چاپ اول، قم: دارالکتب الإسلامی، 1424.
83
82. مقاتلبن سلیمان، تفسیر مقاتلبن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1423.
84
83. مکارمشیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1371.
85
84. میبدی، ابوالفضلرشیدالدین، کشف الاسرار و عدّة الابرار معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به سعی و اهتمام علیاصغر حکمت، چاپ پنجم، ایران ـ تهران: امیرکبیر، 1371.
86
85. نظامنیشابوری (القمی النیسابوری)، حسنبن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ضبط و تخریج آیات و احادیث زکریا عمیرات، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1416.
87
86. نهاوندی، محمدبن عبدالرحیم، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة ـ موسّسة البعثة قم، چاپ اول، ایران ـ قم: موسسة البعثة، مرکز الطباعة و النشر، 1386.
88
1. نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق موسسة آلالبیت لاحیاء التراث، چاپ اول، قم: موسسه آل البیت(ع)، 1408.
89
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی دیدگاهها درباره عبارت «من السَّماء» در آیات مربوط به باران
تاریخ ارسال: 18/01/98 | تاریخ پذیرش: 11/06/98
باران در آیات مختلف قرآن، ضمن بیان صفات الهی، برای ذکر سرگذشت اقوام مختلف و برشمردن نعمتهای الهی و ... آمده است. در میان این آیات، تعبیر «من السَّماء» به چشم میخورد که میتواند ناظر به مبدأ آبِ باران قلمداد شود و نگاهی به برخی تفاسیر، گویای آن است که عبارتهایی نظیر «من السَّماء» ناظر به سرچشمۀ آبِ باران محسوب شده است. اختلاف نظر مفسران و استناد ایشان به شواهد و قراین مختلف، بررسی و ارزیابی دلایل ایشان را ضروری میسازد. با توجه به مجموع نظرهای مفسران، میتوان گفت که دو دیدگاه دربارۀ منبع آبِ باران وجود دارد؛ یکی باران را به سرچشمهای آسمانی مرتبط میداند و دیگری از نقش آبهای زمین و تبخیر آنها در پیدایش باران سخن میگوید. تمایز اصلی این دو دیدگاه را میتوان به نقش علوم تجربی قطعی و شناخت حاصل از آن نسبت داد؛ عاملی که یک قرینۀ مهم در برخی از برداشتهای مفسران بوده است. با توجه به تفاسیر بررسی شده، تمسک به ظاهر آیات برای اثبات منبع آسمانی آبِ باران، قرینۀ معتبری نخواهد بود. همچنین، برخی روایات، تصویری از ابر ارائه میدهند که ظاهراً مقتضی بارش باران از بالای ابرهاست؛ اما این موارد میتوانند یک تشبیه و تمثیل قلمداد شوند.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1396_34d340b77b4f0a202136fbd7a656ae60.pdf
2020-02-20
55
82
10.22091/ptt.2018.2551.1236
آیات باران
روایات باران
منبع آب باران
سرچشمه باران
اختلاف تفاسیر
محمود
قاسم زاده خشکرودی
mahmoudghkh@gmail.com
1
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
محمدکاظم
رحمان ستایش
kr.setayesh@gmail.com
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
AUTHOR
قرآن کریم.
1
1. ابنابیحاتم، عبدالرحمنبن محمد، تفسیر القرآن العظیم مسنداً عن الرسول و الصحابة والتابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، چاپ سوم، مکة المکرمة ـ الریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419.
2
2. ابناثیر، مبارکبن محمد، النّهایة: فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق/ تصحیح محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367.
3
3. ابنالجوزی، عبدالرحمنبن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالکتب العربی، 1422.
4
4. ابنبابویه (الصدوق)، علیبن الحسین، أمالی الصدوق، چاپ ششم، تهران: کتابچی، 1376.
5
5. _____________________، ترجمه و شرح من لایحضره الفقیه، ترجمه محمدجواد غفاری، چاپ اول، تهران: نشر صدوق، 1369.
6
6. _____________________، من لایحضره الفقیه، تحقیق و تعلیق علیاکبر غفاری، چاپ دوم، قم: مؤسسة النّشر الاسلامی، 1413.
7
7. ابندرید، محمدبن حسن، کتاب جَمهَرة اللغة، تحقیق رمزی منیر بعلبکی، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین، 1988.
8
8. ابنسیده، علیبن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1421.
9
9. ابنعاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: موسسة التاریخ العربی، 1420.
10
10. ابنعطیه، القاضی عبدالحقبن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1422.
11
11. ابنفارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللّغة، تحقیق عبدالسلام محمّد هارون، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404.
12
12. ابنمنظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر، 1414.
13
13. ابوالفتوح رازی، حسینبن علی، روض الجِنان و روح الجَنان فی تفسیر القرآن، کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، چاپ اول، ایران ـ مشهد مقدس: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، 1408.
14
14. ابوحیان، محمدبن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار الفکر، 1420.
15
15. الأزهری، محمّدبن احمد، تهذیب اللغة، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1421.
16
16. اسویتیل، کتی و دیگران، زمین و هوا (دانش روز برای همه)، ترجمه محمد دانش، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1387.
17
17. الألوسی، سیدمحمودبن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، ضبط و تصحیح علی عبدالباری عطیّة، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، 1415.
18
18. بابایی، علیاکبر، قواعد تفسیر قرآن، چاپ دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) و قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1395.
19
19. بازرگان، مهدی، مجموعه آثار 7: مباحث علمی، اسلامی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1395.
20
20. باقری، علیاوسط، «مجاری تأثیر پیشدانستههای مفسر در تفسیر قرآن کریم»، قرآن شناخت،ش 4، 1388.
21
21. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، چاپ اول، قم: موسسة بعثه، 1374.
22
22. البرقی، محمدبن خالد، المحاسن، تحقیق/تصحیح جلالالدین محدث، چاپ دوم، قم ـ ایران: دارالکتب الإسلامیة، 1371.
23
23. البغدادی، ابوبکر عبدالله، کتاب المطر و الرعد و البرق و الریح، تحقیق طارق محمد سکلوع العمودی، چاپ اول، الممکلة العربیة السعودیة: دار ابنالجوزی، 1418.
24
24. بهارزاده، پروین، «وجوه و مصادیق واژههای «ماء» و «سماء» در قرآن»، سفینه، ش 27، 1389.
25
25. البیضاوی، عبداللهبن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل المعروف بتفسیر البیضاوی، إعداد و تقدیم محمد عبدالرحمن المرعشلی، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دار احیاء التراث العربی، 1418.
26
26. الثعلبی، احمدبن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، دراسة و تحقیق أبیمحمدبن عاشور، مراجعة و تدقیق نظیر الساعدی، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422.
27
27. الجوهری، اسماعیلبن حماد، الصّحاح: تاج اللّغة و صِحاح العربیّة، تحقیق أحمد عبدالغفور عطّار، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین، 1376.
28
28. حسنبن علی(ع)، التفسیر: المنسوب الی الامام ابی محمد الحسنبن علی العسکری(ع)، تحقیق مدرسة الامام المهدی(عج)، چاپ اول، قم: مدرسة الامام المهدی(عج)، 1409.
29
29. الحمیری، عبداللهبن جعفر، قرب الاسناد، تحقیق موسسة آلالبیت(ع) لاحیاء التراث، چاپ اول، قم: موسسة آلالبیت(ع)، 1413.
30
30. الحویزی، عبدعلیبن جمعة العروسی، تفسیر نور الثّقلین، تصحیح و تعلیق هاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، ایران ـ قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1415.
31
31. خازن، علیبن محمد، تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل، ضبط و تصحیح عبدالسلام محمدعلی شاهین، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، 1415.
32
32. الخطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالفکر العربی، 1424.
33
33. الراغبالاصفهانی، حسینبن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صَفوان عَدنان داودی، چاپ اول، بیروت: دارالقلم، 1412.
34
34. راوندی، فضلاللهبن علی، النوادر، تحقیق/تصحیح احمد صادقی اردستانی، چاپ اول، قم: دارالکتاب، بیتا.
35
35. رستمی، محمدحسن، «باران در روایات»، علوم حدیث، 58، 1389.
36
36. ____________، سیمای طبیعت در قرآن، چاپ دوم، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیّۀ قم)، 1386.
37
37. رشیدرضا، السیّد محمد، تفسیر القرآن الحکیم المشهر باسم تفسیر المنار، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالمعرفة، 1414.
38
38. روحانی، محمود، المُعجم الاحصائی لأَلفاظ القرآن الکریم، چاپ اول، مشهد: مؤسّسة طبع و نشر الآستانة الرضویّة المقدسة، 1407.
39
39. الزحیلی، وهبه، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، سوریه ـ دمشق: دارالفکر، 1411.
40
40. الزمخشری، محمودبن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، لبنان ـ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407.
41
41. سیدقطب، فی ظلال القرآن، چاپ سی و پنجم، لبنان ـ بیروت: دارالشروق، 1425.
42
42. السیوطی، جلالالدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، چاپ اول، قم: منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1404.
43
43. شبّر، السیّد عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، چاپ اول، الکویت: مکتبة الألفین، 1407.
44
44. الشربینی، محمدبن احمد، تفسیر الخطیب الشربینی (السراج المنیر)، تحقیق ابراهیم شمسالدین، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1425.
45
45. شوکانی، محمّدبن علی، فتح القدیر الجامع بین فنی الرّوایة و الدّرایة من علم التفسیر، چاپ اول، سوریه ـ دمشق: دار ابنکثیر و دارالکلم الطیّب، 1414.
46
46. شیبانی، محمدبن الحسن، نهج البیان عن کشف المعانی القرآن، چاپ اول، ایران ـ قم: نشر الهادی، 1413.
47
47. صاحب، اسماعیلبن عَبّاد، المحیط فی اللّغة، تحقیق محمدحسن آل یاسین، چاپ اول، بیروت: عالم الکتب، 1414.
48
48. صادقی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّة، چاپ دوم، ایران ـ قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، 1406.
49
49. طالقانی، سیدمحمود، پرتوی از قرآن، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1362.
50
50. طباطبائی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسویهمدانی، چاپ پنجم، ایران ـ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
51
51. ________________، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت ـ لبنان: موسّسة الأعلمی للمطبوعات، 1390.
52
52. طبرانی، سلیمانبن احمد، التفسیر الکبیر (تفسیر القرآن العظیم للامام الطبرانی)، تحقیق هشام البدرانی، چاپ اول، الاردن: دارالکتاب الثقافی، 2008.
53
53. طبرسی، فضلبن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح و تحقیق و تعلیق السیدهاشم الرسولیالمحلاتی و السیدفضلالله الیزدی الطباطبائی، چاپ سوم، ایران ـ تهران: ناصر خسرو، 1372.
54
54. الطبری، محمّدبن جَریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالمعرفة، 1412.
55
55. الطوسی، محمدبن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیبعاملی، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
56
56. فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر للأمام الفخرالرازی (مفاتیح الغیب)، اعداد مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بیروت ـ لبنان: دار إحیاء التراث العربی، 1420.
57
57. الفراءالبغوی، حسینبن مسعود، تفسیر البغَوی المسمی معالم التنزیل، تحقیق عبدالرزاق المهدی، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420.
58
58. فراهیدی، خلیلبن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم السامرائی، چاپ دوم، قم: موسسة دارالهجرة، 1409.
59
59. فضلالله، السیّدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دارالملاک، 1419.
60
60. الفیضالکاشانی، محسن، الوافی، چاپ اول، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، 1406.
61
61. ______________، تفسیر الصافی، تحقیق/ تصحیح حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران: مکتبةالصدر، 1415.
62
62. الفیومی، سعید صلاح، الاعجاز العلمى فى القرآن الکریم مع الله فى السماء، چاپ اول، مصر ـ قاهره: مکتبةالقدسی، 2004.
63
63. القاسمی، محمدجمالالدین، تفسیر القاسمی المسمی محاسن التأویل، ضبط و تصحیح محمد باسل عیون السود، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: منشورات محمدعلی بیضون، دارالکتب العلمیة، 1418.
64
64. قرشی، سیدعلیاکبر، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371.
65
65. قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1364.
66
66. کاشانی، فتحالله، تفسیر کبیر منهج الصّادقین، پاورقی و تصحیح کامل آقای حاج میرزاابوالحسن شعرانی، چاپ اول، ایران ـ تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیّه، بیتا.
67
67. _________، زبدة التفاسیر، تحقیق مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ایران ـ قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1423.
68
68. کاویانی، محمدرضا و علیجانی، بهلول، مبانی آب و هواشناسی، چاپ نوزدهم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاهها (سمت)، 1395.
69
69. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق قسم احیاء التراث مرکز بحوث دارالحدیث، چاپ اول، قم: دارالحدیث، 1429.
70
70. مازندرانی، محمدصالح، الکافی ـ الأصول و الروضة و شرح جامع، تعلیق میرزاابوالحسن الشعرانی، چاپ اول، تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382.
71
71. ماوردی، محمدبن حبیب، النُکَت و العیون تفسیر الماوردی، مراجعه و تعلیق علیه السیدبن عبدالمقصود بن عبدالرحیم، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، بیتا.
72
72. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، تحقیق/ تصحیح جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403.
73
73. ____________، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تصحیح سیدهاشم رسولیمحلاتی، چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404.
74
74. مجلسی، محمدتقی، روضةالمتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تحقیق/ تصحیح سیدحسین موسویکرمانی و علیپناه اشتهاردی، چاپ دوم، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشانپور، 1406.
75
75. ____________، لوامع صاحبقرانی المشتهر بشرح الفقیه، چاپ دوم، ایران ـ قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1414.
76
76. محمد قاسمی، حمید، اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستانهای انبیا در تفاسیر قرآن، چاپ اول، تهران: سروش، 1380.
77
77. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن (خداشناسی ـ کیهانشناسی ـ انسانشناسی)، چاپ دوم، قم: مؤسسه در راه حق، 1368.
78
78. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ سوم، بیروت ـ قاهره ـ لندن: دارالکتب العلمیة ـ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1430.
79
79. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا، بیتا.
80
80. معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، چاپ چهارم، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیة، 1429.
81
81. مغنیه، محمّدجواد، التفسیر الکاشف، چاپ اول، قم: دارالکتب الإسلامی، 1424.
82
82. مقاتلبن سلیمان، تفسیر مقاتلبن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، چاپ اول، لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1423.
83
83. مکارمشیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1371.
84
84. میبدی، ابوالفضلرشیدالدین، کشف الاسرار و عدّة الابرار معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به سعی و اهتمام علیاصغر حکمت، چاپ پنجم، ایران ـ تهران: امیرکبیر، 1371.
85
85. نظامنیشابوری (القمی النیسابوری)، حسنبن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ضبط و تخریج آیات و احادیث زکریا عمیرات، چاپ اول، بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1416.
86
86. نهاوندی، محمدبن عبدالرحیم، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات النشر، 1386.
87
87. نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق موسسة آلالبیت لاحیاء التراث، چاپ اول، قم: موسسه آل البیت(ع)، 1408.الاسلامیة ـ موسّسة البعثة قم، چاپ اول، ایران ـ قم: موسسة البعثة، مرکز الطباعة و النشر
88
ORIGINAL_ARTICLE
نظریۀ اذن و ولایت پیامبر اکرم(ص) در تشریع احکام الهی مبتنی بر آیات قرآن و آرای علمای فریقین
تاریخ ارسال: 16/12/97 | تاریخ پذیرش: 03/03/98 ولایت تشریعی پیامبر اکرم از نظر شیعه، پذیرفته شده است و اختلاف عمدهای وجود ندارد؛ ولی این موضوع مورد قبول همة علمای اهلسنت نیست. به همین دلیل، مقالة حاضر در پی تبیین اختیارات پیامبر اکرم در تشریع احکام الهی مبتنی بر «نظریة اذن و ولایت الهی پیامبر اکرم در تشریع احکام مبتنی بر آیات قران و آرای علمای فریقین» است. در آغاز، ادبیات نظری و مفاهیم اصلی مرور و سپس، اصل نظریه تبیین شده است. در ضمن، با بهرهمندی از آیات قرآن مجید و استفاده از آرای مفسران فریقین، دلایل و مستندات نظریه، بیان و با جمعبندی آیات و دیدگاهها، از فرضیة پژوهش دفاع میشود. این نظریه بیان میکند که خداوند پیامبر اکرم را مأذون ساخته و ولایت بر شریعت را به ایشان عطا فرموده است تا بتواند در چارچوب کلی دین اسلام، احکام مورد نیاز جامعه را متناسب با مقتضیات زمان تشریع کند. این نظریه با «نظریه اجتهاد النبی» و «نظریه تفویض امر الدین الی النبی» تفاوتهای عمدهای دارد. این مقاله از روش تحقیق کیفی، تحلیلی، توصیفی و تکنیک اسنادی بهره برده و به این نتیجه رسیده که گستردگی اختیارات پیامبراکرم در تشریع احکام الهی، به گستردگی رسالت ایشان است و شامل احکام مختلف میشود. تشریع احکام، اولاً و بالذات مربوط به خداوند است و کسی جز او حق تشریع ندارد؛ مانند آنچه در ولایت و شفاعت آمده است. ولی خداوند در چارچوبی تعیین شده به پیامبر اکرم اذن داده تا در حوزة شریعت خود در تشریع احکام تصرف کند و احکامی را حسب مصلحتهای مختلف کم یا زیاد کند. این اختیارات، ویژة پیامبر اکرم است و در چارچوب اذنی است که خداوند به ایشان داده است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1397_d03536abfe8e8a9915ad241f397ef30a.pdf
2020-02-20
83
104
10.22091/ptt.2019.4131.1527
اذن الهی
ولایت
تشریع
ولایت تشریعی
احکام الهی
محمد جواد
ابوالقاسمی
abolghasemi110@gmail.com
1
. عضو هیئت علمی و استادیار پژوهشکده سازمان سمت
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
1. ابنالجوزی، أبیالفرج عبدالرحمنبن علیبن محمد، المنتظم فی تاریخ الملوک والأمم، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1412ق ـ 1992م.
2
2. ابوالخیرابن جزری، محمدبن محمد، النشر فی القراءات العشر، بیجا: دارالکتب العلمیه، بیتا.
3
3. ابوالفتوح رازی، حسینبن علی، روضالجنان و روحالجنان فی تفسیر القرآن (فارسی)، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوى، 1371ش.
4
4. ابوسلیمان، صابرحسن محمد، أضواء البیان فی تاریخ القرآن، ریاض: دار عالم الکتب، 1408ق.
5
5. البیلی، احمد، الاختلاف بین القراءات، بیجا: دارالجیل، بیتا.
6
6. البیهقی، احمدبن الحسن، السنن الکبری، بیجا: دارالفکر، بیتا.
7
7. الطبری، أبیجعفر محمدبن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیجا، دارالفکر، 1415ق/ 1995م.
8
8. الفضلی، عبدالهادی، القراءات القرآنیة، چاپ سوم، بیروت: دارالقلم، بیتا.
9
9. قدوری الحمد، غانم، محاضرات فی علوم القرآن، چاپ اول، عمان: دار عمار، 1423ق.
10
10. ________________، رسم المصحف، بیجا: دار عمار، 1425ق.
11
11. القیسی، أبیمحمد مکیبن أبیطالب، الکشف عن وجوه القراءات السبعة و عللها و حججها، تحقیق محییالدین رمضان، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1401ق/ 1981م.
12
12. النووى، محیىالدین یحیىبن شرف، التبیان فی آداب حملة القرآن، بیجا: مؤسسة الرساله، بیتا.
13
13. الهیثمی، علیبن ابیبکر، مجمع الزواید، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1408ق.
14
14. ثعالبی نشابوری، احمدبن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1422ق.
15
15. خوئی، سیدابوالقاسم، کتاب الصلاة (مستند العروة الوثقی)، قم: مدرسة دارالعلم، 1411ق.
16
16. ذهبى، محمدبن احمدبن عثمان، معرفة القراء الکبار على الطبقات و الأعصار، بیجا، مرکز البحوث الاسلامیة، بیتا.
17
17. زرکشی، بدرالدین محمدبن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه، 1410ق / 1990م.
18
18. زمخشری، محمودبن عمر، الکشاف عن الحقایق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت: دارالکتب العربی، 1407ق.
19
19. سجستانى، ابوبکربن ابىداود، کتاب المصاحف، بیجا: الفاروق الحدیثه للطباعه والنشر، بیتا.
20
20. سیبویه، عمروبن عثمان، الکتاب، چاپ سوم، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1421ق.
21
21. سیوطی، جلالالدین، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ دوم، بیروت: دارالکتب العربی، 1421ق / 2001م.
22
22. ________________، التحبیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالفکر، 1421ق.
23
23. صدوق؛ الخصال، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفه، 1403ق ـ 1362ش.
24
24. عاملی، جعفرمرتضی، حقائق هامة حول القرآن الکریم، بیروت: دار الصفوه، 1413ق.
25
25. عبدالسمیع، احمد محمود، الشافعى الحفیان، التجدید فی الإتقان و التجوید، بیروت: دارالکتب العلمیه، بیتا.
26
26. کلینی، الکافی، چاپ پنجم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1363ش.
27
27. محمدبن الحسنبن فروخ (الصفار)، بصائر الدرجات الکبری، طهران: منشورات الأعلمی، 1404ق ـ 1362ش.
28
28. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، چاپ دوم، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1415ق.
29
29. مقدسی، ابوشامه، المرشد الوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز، چاپ اول، بیروت: دارالکتاب العلمیة، 1424ق.
30
30. ناظر الجیش، محمدبن یوسف، التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد، چاپ اول، قاهره: دارالسلام، بیتا.
31
1. ولد اباه، محمدالمختار، تاریخ النحو العربی فی المشرق و المغرب، چاپ اول، بیروت: دارالتقریب بینالمذاهب الاسلامیه، بیتا.
32
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی استناد اختلاف قرائات به اجتهاد یا سنت
موضوع این مقاله بررسی دو نظریه استناد اختلاف قرائات به اجتهاد قاریان یا سنت نبوی است. بر این اساس، نخست با بیان اجمالی کیفیت اختلاف قرائات، مساله استناد قرائات به اجتهاد یا سنت، به عنوان محل اختلاف تبیین شده، آنگاه دلائل هر دو دیدگاه بررسی و نقد شده و ثابت گردیده است که عالمان قرائت، قرائت غیر مستند به سنت را معتبر نمیدانند و مدعیان استناد قرائات به اجتهاد، میان اجتهاد در قرائت و اختیار قرائت به صورت استدلالی، خلط کردهاند. افزون بر آن در برخی موارد که صحابه رسول خدا(ص) اجتهاد کردهاند، برخی دیگر از صحابه در برابر اجتهادات آنان ایستادهاند. نیز دیدگاه استناد اختلاف قرائات به سنت از دو حیث سنت متواتر و آحاد مورد بررسی و نقد قرار گرفته و ثابت شده است که بر فرض صحت تواتر قرائات پس از زمان پیامبر(ص)، افزون بر آنکه تواتر نقشی در صحت محتوای قرائات ندارد، قاعده در فرض تعارض به جهت علم اجمالی به اینکه همه قرائات مراد واقعی نیست، رجوع به قرائت اظهر و در صورت نبود آن، تساقط قرائات و رجوع به دلیل دیگر است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1398_61bd5b01912bb7b5a7ea8366b3cb6c00.pdf
2020-02-20
107
126
10.22091/ptt.2019.4067.1508
قرائات
سنت
اجتهاد
اختیار
اختلاف قرائت
محمدصادق
یوسفی مقدم
y_moqaddam@yahoo.com
1
دانشیار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
LEAD_AUTHOR
ابوالخیر ابن جزری، محمد بن محمد؛ النشر فی القراءات العشر، بی جا، دارالکتب العلمیه، بی تا
1
ابن الجوزی، أبی الفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد، (1412 ه - 1992 م.) المنتظم فی تاریخ الملوک والأمم، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
2
أبی جعفر محمد بن جریر الطبری، (1415 ه / 1995 م) جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بی جا، دار الفکر.
3
البیلی، احمد؛ الاختلاف بین القراءات، بی جا، دار الجیل، بی تا.
4
البیهقی، احمد بن الحسن؛ السنن الکبری، بی جا، دارالفکر، بی تا.
5
ثعلبی نشابوری، احمد بن ابراهیم، (1422 هـ) الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
6
خویی، سید ابوالقاسم، (1411ﻫ.) کتاب الصلاة(مستند العروة الوثقی)، قم، مدرسة دار العلم.
7
ذهبى، محمد بن احمد بن عثمان، معرفة القراء الکبار على الطبقات و الأعصار، بی جا، مرکز البحوث الاسلامیة، بی تا.
8
زرکشی، بدرالدین محمد ابن عبدالله، (1410 ق / 1990 م) البرهان فی علوم القرآن، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه.
9
زمخشری، محمود بن عمر، (1407ﻫ) الکشاف عن الحقایق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت، دارالکتب العربی.
10
سجستانى، ابو بکر بن ابى داود، کتاب المصاحف، بی جا، الفاروق الحدیثه للطباعه والنشر، بی تا.
11
سیوطی، جلال الدین، (1421 ق / 2001 م) الاتقان فی علوم القرآن، چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی.
12
سیوطی، جلال الدین، (1421ﻫ.) التحبیر فی علم التفسیر، بیروت، دارالفکر.
13
سیبویه، عمرو بن عثمان، الکتاب، چاپ سوم، بیروت ، موسسه اعلمی، بی تا.
14
شیخ أبو الفتوح رازی، (1371 ش) روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، ( فارسی )، انتشارات آستان قدس رضوى.
15
صدوق، (1403 - 1362 ش)، الخصال، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفه،
16
الفضلی، عبدالهادی، القراءات القرآنیة، چاپ سوم، بیروت، دارالقلم، بی تا.
17
قدوری الحمد، غانم، (1423)محاضرات فی علوم القرآن، چاپ اول، عمان، دار همار.
18
قدورى الحمد، غانم؛ رسم المصحف، بی جا، دار عمار، بی تا.
19
القیسی، أبی محمد مکی بن أبی طالب، (1401 ه/ 1981م) الکشف عن وجوه القراءات السبعة و عللها و حججها، - تحقیق محیی الدین رمضان، بیروت، مؤسسة الرسالة.
20
کلینی، الکافی، (1363ش)، پنجم، دار الکتب الإسلامیة - تهران – ایران.
21
محمد بن الحسن بن فروخ ( الصفار )، (1404 - 1362 ش) بصائر الدرجات الکبری، منشورات الأعلمی، طهران.
22
محمد مختار، تاریخ النحو العربی فی المشرق و المغرب، دار التقریب بین المذاهب الاسلامیه، چاپ اول، بیروت، بی تا.
23
معرفت، محمد هادی، (1415ﻫ.) التمهید فی علوم القرآن، چاپ دوم، قم، موسسة النشر الاسلامی.
24
مقدسی، ابوشامه، (1424) المرشد الوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز، چاپ اول، بیروت، دارالکتاب العلمیة.
25
ناظر الجیش، محمد بن یوسف؛ التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد، چاپ اول، قاهره، دار السلام، بی تا.
26
النووى، محیى الدین یحیى بن شرف؛ التبیان فی آداب حملة القرآن، بی جا، موسسة الرساله، بی تا.
27
الهیثمی، علی بن ابی بکر، (1408ﻫ.) مجمع الزواید، بیروت، دارالکتب العلمیة.
28
صابر حسن محمد ابو سلیمان، أضواء البیان فی تاریخ القرآن، دار عالم الکتب، ریاض، بی تا.
29
احمد محمود عبد السمیع الشافعى الحفیان، التجدید فی الإتقان و التجوید، دار الکتب العلمیه، بیروت، بی تا.
30
[1]. البیان فی تفسیر القرآن، ص157- 158 مدخل التفسیر، مدخل التفسیر، ص 146- 152. التمهید فی علوم القرآن، ج2، ص 79. البرهان فی علوم القرآن ج1 ص : 465.
31
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مصداق کوثر در سوره کوثر در تفاسیر روائی شیعه و سنی
سوره کوثر از ابتدای نزول از توجه خاصی در نگاه مفسران برخوردار بوده است. تبیین مصداق واژه «کوثر» از زمان نزول این سوره از موارد چالشی در میان مفسران بوده است. این آراء تفسیری در میان تفاسیر روائی رونق بیشتری داشته است. آنچه در این تفاسیر به چشم میخورد بیان معنای کوثر و ذکر مصادیق این معنا است و از مصداق این واژه در زمان نزول سوره کوثر غفلت شده است. در این تحقیق تلاش شد تا با بررسی تطبیقی روایات و اقوال تفسیری در تفاسیر روائی، نگاهی گذرا از آنچه گفته شده ارائه شود و سپس به ارزیابی تمام آنها بپردازد. توجه به شأن نزول، روایات وارد شده درباره سوره، سیاق آیات و قضایای مسلم تارخی، روشی بود که به بررسی این تفاسیر کمک کرد. نتیجه به دست آمده آنست که تنها مصداق دنیائی کوثر در زمان نزول سوره، حضرت زهرا س است که در عین وحدت، شأنیت کثرت را دارا بوده و نسل پیامبر از طریق ایشان گسترش پیدا کرد و نقشه های دشمنای برای ابتر ماندن دین اسلام را از بین برد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1399_e7db98a00425ba1dfc67f9af50afaa24.pdf
2020-02-20
127
150
10.22091/ptt.2019.3884.1479
کوثر
ابتر
نهر بهشتی
حوض
خیر کثیر
حضرت زهرا (سلام الله علیها)
محمدرضا
قضایی
m.r.ghazaie313@gmail.com
1
دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
امین
مرادی
a1m3i6n8@gmail.com
2
حوزه علمیه قم
AUTHOR
محمد مهدی
کریمی نیا
kariminiya2003@yahoo.com
3
جامعه المصطفی العالمیه
AUTHOR
قرآن کریم
1
ابن ابی حاتم، عبدالرحمن، تفسیر القرآن العظیم، چاپ سوم، مکتبه نزار مصطفی الباز، ریاض، 1419 ه.ق.
2
ابن عطیه، عبدالحق، تفسیر المحرر الوجیز، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون، بیروت، 1422 ه.ق.
3
ابن فارس، احمد بن زکریا، معجم مقاییس اللغه، مطبعه الاعلام الاسلامی، بیروت، 1404 ه.ق.
4
ابن کثیر، اسماعیل، تفسیر ابن کثیر (القرآن العظیم)، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1419 ه.ق.
5
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر الادب الحوزه، قم، 1405 ه.ق.
6
بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1419 ه.ق.
7
بخاری، اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار ابن کثیر، 1407 ه.ق.
8
بشوی، محمد یعقوب، «بررسی تطبیقی روایات تفسیری فریقین درباره کوثر»، شماره 8، 1396 ه.ش.
9
بغوی، حسین بن مسعود، تفسیر معالم التنزیل، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1420 ه.ق.
10
بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1423 ه.ق.
11
ثعالبی، عبدالرحمن، تفسیر الجواهر الحسان، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1418 ه.ق.
12
ثعلبی، احمد، تفسیر الکشف و البیان، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1422 ه.ق
13
جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصّحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم الملایین، 1407 ه.ق.
14
حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تصحیح هاشم رسولی، چاپ چهارم، اسماعلیان، قم،1415 ه.ق.
15
خازن، علی بن محمد، تفسیر خازن (لباب التأویل فی معانی التنزیل)، تصحیح عبدالسلام محمد علی شاهین، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1415 ه.ق.
16
خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی علوم القرآن، «بیجا»، «بینا»، «بیتا».
17
رازی، حسین بن علی، تفسیر روض الجنان و روح الجنان، تصحیح محمدمهدی ناصح، محمدجعفر یاحقی، چاپ اول، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد، 1408 ه.ق.
18
رازی، فخرالدین محمد بن عمر، تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1420 ه.ق.
19
راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، دار الشامیه، بیروت، 1412 ه. ق.
20
سیوطی، عبدالرحمن، تفسیر الدرّ المنثور، چاپ اول، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، قم، 1404 ه.ق.
21
شاذلی، سید قطب بن ابراهیم، تفسیر فی ظلال القرآن، ترجمه: مصطفی خرمدل، چاپ دوم، نشر احسان، تهران، 1387 ه.ش.
22
شبّر، سید عبدالله، تفسیر الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب القرآن، چاپ اول، شرکه مکتبه الالفین، کویت، 1407 ه.ق.
23
شیبانی، اسحاق بن مرار، الجیم، «بیجا»، الهیئه العامه لشوون المطابع الامیریه، 1395 ه.ق.
24
طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1362 ه.ش.
25
طباطبایی، محمد حسین، المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417 هق
26
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ه.ش.
27
طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، 2جلد، نشر مرتضى - مشهد، چاپ: اول، 1403 ق.
28
طبری، محمد بن جریر، تفسیر جامع البیان، چاپ اول، دار المعرفه، بیروت، 1412 ه.ق.
29
طوسی، محمد بن حسن، تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب، عاملی، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی، بیروت، «بیتا».
30
طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی (للطوسی)، 1جلد، دار الثقافة - قم، چاپ: اول، 1414ق.
31
عبدالتواب، رمضان، مباحث در فقه اللغه و زبان شناسی عربی، ترجمه: حمیدرضا شیخی، تهران، معاونت فرهنگی آستان قدس، 1367 ه.ش.
32
فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر،1415.
33
فیومى، احمد بن محمد مقرى، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دارالرضی، بی تا
34
قادری، محمد طاهر، معارف الکوثر، لاهور، منهاج القرآن پبلیکیشنز، «بیتا».
35
قرطبی، محمد، تفسیر الجامع لاحکام القرآن، چاپ اول، ناصر خسرو، تهران، 1364 ه.ش.
36
قمی مشهدی، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، چاپ اول، ایران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1368 ه.ش.
37
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب، 1367 ه.ش.
38
کاشانی، فتح الله بن شکر الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، چاپ اول، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1363 ه.ش.
39
کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، بی تا ف بی جا
40
کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، 1جلد، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی - تهران، چاپ: اول، 1410 ق.
41
محمدعلی، رضایی کرمانی، بیبی زینب، مرتضی ایروانی، رهیافتی زبان شناسانه به واژه ابتر: سال پنجم، شماره 8، سال1396زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالهدایه، بیروت، «بیتا».
42
مراد فرج، ملتقی اللغتین العبریه و العربیه، مصر، النبطیه الرحمانیه، 1930 م.
43
مزراحی، المسیری، دائرة المعارف یهود، تهران، کنفرانس بینالمللی حمایت از انتفاضه فلسطین 1382
44
مفید، محمد بن محمد، الأمالی (للمفید)، 1جلد، کنگره شیخ مفید - قم، چاپ: اول، 1413ق.
45
واحدی، ابی الحسن علی، اسباب النزول، ریاض، دارالثقافه الاسلامیه، 1984 م.
46
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل حرکت خورشیددر قرآن از منظر مفسران با علم
قرآن مجید به عنوان معجزه جاوید، در سورههای مختلف از حرکت خورشید سخن گفته است. هم چنین علم تجربی حرکت خورشید را پژوهش کرده است. سؤال این است، از نظر مفسران قرآن، راجع به چه حرکاتی سخن گفته است؟ نسبت یافته-های قطعی علم تجربی با نظرات مفسران چگونه است؟ اختلاف ظاهری برخی آیات مانند بقره/258 و .. با یافتههای قطعی علم تجربی چگونه ساگار است؟ فرضیۀ این تحقیق نه تنها مطابقت یافتههای قطعی علوم، بلکه اعجاز علمی و شگفتی علمی قرآن در برخی نحوۀ حرکات خورشید است. روش تحقیق روش جمع آوری اطلاعات و مطالعه کتابخانهای و تحلیل محتوای دادههاست.در این تحقیق مشخص گردید مجموع آیات مربوط به حرکات خورشید به دو دسته تقسیم میشوند. در آیات توصیفی، جنبه اعجاز علمی آیات از قبیل: حرکت خورشید موقت (یجری لاجل مسمى)، حرکات وضعی و انتقالی خردمندانه (الشمس و القمر کل فی فلک یسبحون)، حرکت انتقالی- طولی (الشمس تجری لمستقر لها ذلک تقدیر العزیز العلیم)، حرکت دوری- انتقالی همراه با با کهکشان (و الشمس و القمر کل فی فلک یسبحون) وجود دارد. آیات دسته دوم ناسازگاری ظاهری با یافته های قطعی علم تجربی دارد، اما با توجه به قرنیه مقامیه، صنعت جدال احسن و شروط آن، تعارضی بین بیان و یافته-های تجربی وجود ندارد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1449_3f05fd285d40781522e70f4f14119a29.pdf
2020-02-20
151
172
10.22091/ptt.2019.3759.1453
حرکت وضعی
حرکت انتقالی
دآب
تجری
فلک و سبح و اجل مسمی
محمد
کاوه
kave41@gmail.com
1
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
LEAD_AUTHOR
0 قرآن
1
0تنخ، کتاب زبور داوود.
2
ابن منظور، محمد بن مکرم (بی تا)، لسان العرب، بیروت، ناشر دار صادر، چاپ سوم.
3
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (1419)، تفسیر القرآن العظیم، محقق محمد حسین شمسالدین، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، لبنان- بیروت،چاپ اول.
4
آلوسى، محمود بن عبدالله (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، ابراهیم شمسالدین، محقق علی عبدالبارى عطیه، بیروت، ناشر دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
5
ابن سیده، على بن اسماعیل (بی تا)، المحکم و المحیط الأعظم، محقق / مصحح عبد الحمید هنداوى، عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
6
ابن فارس، احمد بن فارس (بی تا)، معجم مقاییس اللغه، مصحح عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
7
ابن هشام، عبدالله (1404) مغنی البیب، محقق محمد محی الدین عبد الحمید، قم، منشورات مکتبة آیة الله النجفی المرعشی،
8
ابوالفتوح رازى، حسین بن على (1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مصحح محمد مهدی ناصح و محمد جعفر یاحقى، مشهد، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول.
9
ازهرى، محمد بن احمد (بی تا)، تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول
10
اشکورى، محمد بن على (1373)، تفسیر شریف لاهیجى، مصحح جلال الدین محدث، ناشر دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول.
11
بستانى، فواد افرام (1375)، فرهنگ ابجدی، تهران، ناشر اسلامى، چاپ دوم.
12
باربور، ایان گریم (1374)، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ دوم.
13
بوکای، موریس، مقایسه ای میان تورات ، انجیل، قرآن و علم (1380)، ترجمه ذبیح الله دبیر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هشتم.
14
دشتی، محمد (1379)، ترجمه نهج البلاغه، قم، انتشارات مشرقین، چاپ چهارم .
15
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (بی تا)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار القلم، چاپ اول.
16
زمخشری، محمود (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، مصحح مصطفی حسین احمد، بیروت- لبنان، دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
17
سبحانی، جعفر(1380)، قرآن و اسرار آفرینش، قم، انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم.
18
شوکانى، محمد (1414)، فتح القدیر، سوریه- دمشق، دار ابن کثیر، چاپ اول.
19
جمعه العروسی الحویزی، عبد علی (1384) نور الثقلین، دارالتفسیر، قم، چاپ دوم.
20
جوهرى،اسماعیل بن حماد (بی تا)،الصحاح، مصحح:عطار، احمد عبد الغفور، دارالعلم للملایین، بیروت،چاپ اول
21
صادقی تهرانی، محمد (1385)، ستارگان از دیدگاه قرآن، تهران، انتشارات امید فردا، چاپ سوم.
22
طباطبایى، محمدحسین (1421) المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم ، محمد باقر موسوی،قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374، چاپ 5.
23
طبرسى، فضل بن حسن (1412)، تفسیر جوامع الجامع، مصحح ابوالقاسم گرجى، قم، ناشرحوزه علمیه قم، چاپ اول
24
طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مصحح فضل الله یزدى طباطبایى، و هاشم رسولى، تهران، ناشر ناصر خسرو، چاپ 3.
25
طبرى، محمد بن جریر (1412)، جامع البیان فى تفسیر القرآن( تفسیر الطبرى)، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول.
26
طبرانى، سلیمان بن احمد (2008.م)، تفسیر الکبیبر، دار الکتاب الثقافی، اردن- اربد، چاپ اول.
27
طنطاوى، محمد سید (1997)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، نهضة مصر، مصر- قاهره، چاپ اول.
28
طوسى، محمد بن حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح احمد حبیب عاملى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
29
عمر جحفی، علی فضل (بی تا) توحید المفضل، قم، انتشارات داورى، چاپ دوم .
30
فخر رازى، محمد بن عمر (1420)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم
31
فراهیدى، خلیل بن احمد (بی تا)، کتاب العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم.
32
فضل الله، محمد حسین (1419)، من وحى القرآن، نشر دار الملاک، لبنان- بیروت، چاپ اول.
33
قرائتى، محسن (1388)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ اول.
34
قرطبى، محمد بن احمد (1364)، لجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول.
35
کلینی (1361)،اصول کافى، قم، دفتر نشر فرهنگ اهل البیت، چاپ اسلامیه.
36
کستلر، آرتور (1396)، ترجمه منوچهر روحانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم.
37
ماوردى، على بن محمد (بی تا)، النکت و العیون تفسیر الماوردى، مراجعه و تعلیق: سید بن عبد المقصود عبدالرحیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
38
مراغی، احمد مصطفی (بی تا) تفسیر المراغى، دار الفکر، لبنان- بیروت، چاپ اول
39
مجلسی، محمد باقر (1404)، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء
40
مظفر، محمد رضا (1400)، المنطق، بیروت، دار التعارف.
41
27. مقاتل بن سلیمان (1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، محقق: عبد الله محمود شحاته، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
42
مکارم شیرازى، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم.
43
مکى بن حموش (1429)، الهدایة إلى بلوغ النهایة، اشراف شاهد بوشیخى، امارات- شارجه، جامعة الشارقه، کلیة الدراسات العلیا و البحث العلمی، چاپ اول.
44
ORIGINAL_ARTICLE
منظورشناسی و مصداق یابی کنز با تحلیل تطبیقی آرای مفسران
چکیده:آیات «صاحب عنوان» قرآن به آیاتی گفته میشود که نامی خاص برآنها گذاشته شده باشد. در میان آیات «صاحب عنوان»، «آیه کنز» یا «احبار» از آیات اقتصادی قابل توجه است. در این آیه، از کنز برداشتهای گوناگونی ارائه شدهاست که گاه با یکدیگر قابل جمع نمیباشند. برداشتهای گوناگون از آیهی مذکور، این نوشتار را بر آن داشت تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، نظرات و دیدگاههای گوناگون را گردآوری کند و آنها را در معرض ارزیابی اصول و قواعد تفسیری قرار دهد تا نقاط ضعف و قوت دیدگاههای گوناگون پیدا شود و دیدگاه برگزیده خودش را نشان دهد. در این میان، دیدگاه نخست مبنی بر روایی انباشت ثروت در صورت پرداخت زکات به دلایل گوناگون مردود اعلام میشود. و دیدگاه دوم مبنی بر عدم روایی انباشت ثروت، دیدگاهی صحیح ولی نادقیق معرفی میشود که پاسخگوی همهی مسائل اقتصادی کنونی نمیباشد. اما دیدگاه سوم مبنی بر عدم روایی خروج ثروت از گردش مالی جامعه، به عنوان کاملترین و دقیقترین دیدگاه معرفی میشود که بسیاری از معاملات اقتصادی روز را پوشش میدهد و پاسخگوی ابهامات و گرههای اقتصادی جامعهی امروزی میباشد. کلیدواژه ها: آیه کنز، آیه احبار، گنجاندوزی، آیات صاحب عنوان، انباشت ثروت، پرداخت زکات، دیدگاههای مفسران.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1450_ee7a1ae0f2cb423c2734edd0b65be994.pdf
2020-02-20
173
196
10.22091/ptt.2019.2921.1314
کلیدواژه ها: آیه کنز
آیه احبار
گنجاندوزی
آیات صاحب عنوان
انباشت ثروت
پرداخت زکات
دیدگاههای مفسران
محمدعلی
نظری
m47nazari@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری پردیس بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
محمدعلی
رضایی کرمانی
rezai@um.ac.ir
2
دانشیاردانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
علی
اسدی اصل
doctoraliasadi@gmail.com
3
استادیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
قرآن کریم (ترجمه آیه الله مکارم شیرازی)
1
نهج البلاغه (ترجمه مرحوم محمد دشتی) دشتی، محمد، قم، نشر فرائض، 1386 ش.
2
آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
3
ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، محقق: جمیل صدقی، بیروت، دار الفکر، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
4
ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ: اول، 1421 ه.ق.
5
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوارالتنزیل و اسرارالتاویل، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1418 ه.ق.
6
خمینی، سیدروح الله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم، بیتا.
7
خویی، سیدابوالقاسم، کتاب الزکاة، قم، مدرسه دارالعلم، 1413 ه.ق.
8
رازی ابوالفتوح، جمالالدین حسین بن علی، روضالجنان و روح الجنان، مصحح: ناصح، محمدمهدی، یاحقی، محمد جعفر، مشهد، انتشارات آستان قدس، 1408 ه.ق.
9
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، بیتا، چاپ: اول،1412ه.ق.
10
زحیلى، وهبه، التفسیر الوسیط (زحیلى)، دمشق، دار الفکر، چاپ: 1، 1422 ه.ق.
11
زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فى وجوه التأویل، مصحح: حسین احمدمصطفی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ: 3، 1407 ه.ق.
12
سیوطى، عبدالرحمن بن ابىبکر، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، قم، کتابخانه عمومى حضرت آیتالله العظمى مرعشى نجفى (ره)، چاپ: 1، 1404 ه.ق.
13
------------- الاتقان فی علوم القرآن، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر،1384ش
14
شهیدثانی، زینالدین علی بن احمد عاملی، مسالک الافهام، قم، مؤسسه معارف اسلامی، 1413 ه.ق.
15
---------------------------، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، تحقیق: سید محمد کلانتر، نجف، دانشگاه دینی نجف، 1398 ه.ق.
16
صاحب، اسماعیل بن عباد،المحیط فی اللغة، مصحح: آل یاسین، محمدحسن، بیروت، بیج، چاپ: اول،1414 ه.ق.
17
صدر، سید محمد باقر؛ اقتصادنا، قم، بوستان کتاب، چاپ: دوم، 1425 ه.ق.
18
طباطبایی سید محمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، دفترانتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374.
19
طبرانى، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، اردن، دار الکتاب الثقافی، چاپ:1، 2008 م.
20
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ:3، 1372 ه. ش.
21
طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، چاپ: 1، 1412 ه.ق.
22
---------------، تاریخ طبری، بیروت، موسسه اعلمی، 1403 ه.ق.
23
طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیرالقرآن، تحقیق: عاملی، احمد حبیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ:1، بیتا.
24
عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، بیروت، مکتبة العلمیة الاسلامیة، بیروت، چاپ: 1، 1380 ه.ق.
25
فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى؛ تفسیر الصافی، مصحح: اعلمی حسین، تهران، چاپخانه صدر، چاپ: دوم، 1415 ق.
26
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1420 ق.
27
قرشى، على اکبر، قاموس قرآن، تهران، بیجا، چاپ: ششم، 1371 ه.ش.
28
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو ، 1364 ش.
29
کاشانى، فتحالله بن شکرالله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران، کتابفروشى اسلامیه، چاپ: 1، بیتا.
30
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ه.ق.
31
مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، محقق: شحاته، عبدالله محمود، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1423ه.ق.
32
مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة ، چاپ: 10، 1371 ه.ش.
33
نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: شیخ عباس قوچانی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365 ه.ش.
34
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی بازتاب رویارویی با تمدن نوین غربی در رویکرد عقلی –اجتماعی دو تفسیر المنارو المیزان
چکیدهرهیافت عقلی-اجتماعی به تفسیر قرآن، در دوسده ی اخیردربستر چالش های برخاسته ازرویارویی جامعه های مسلمان درروزگار رکود، با تمدن نوین غربی پدید آمد. تفسیر اجتماعی، تفسیری با رویکرد کارکردگرا وبا آرمان پردازش چهره ی توانمند اسلام، برای پیشبرد جامعه در همه جا و هرگاه است. رویارویی با تمدن نوین باختری ازبسترهای برجسته پیدایش تفسیر اجتماعی، جایگاهی شایسته در نگرش مفسر اجتماعی برای نمودن چهره ای کارا وپویا از آگاهیهای اسلامی دارد. این رهیافت در تفسیر المناربا ویژگی تفسیر اجتماعی والمیزان به عنوان یکی از شاخص ترین این گرایش تفسیری، بازتاب های گوناگونی داشته است،مفسر المنار برای نشان دادن چهرهای خردورز وبالنده از اسلام در هماهنگسازی معارف قرآنی با تمدن غربی، چندان میکوشد که در رویکرد خود بهسوی عقل جزوی خود بنیاد و برداشتهای مادی از حقایق فرا طبیعی گرویده و در سازگاری پارهای احکام اسلامی با هنجارهای غربی گوی پیشرفت از همگنان را برباید. ولی المیزان با بهرهمندی از خرد ناب، شناخت دینی را از قلمروی خرد خود بنیاد، فراتر دانسته است. وی در رویکرد اجتماعی نیز با بینشی ژرف، ریشههای پیدایش تمدن کنونی غربی را درناسازگاری با بنیاد توحیدی اسلام میداند؛ او همچنین درگشایش چالشهای احکام اسلامی، در برابر پایگاه دفاعی و واکنش گرای المنار، بهنقد بنیادین دستاوردهای اندیشگی تمدن غربی میپردازد. سرانجام میتوان گفت: المیزان در پردازش چهرهی سترگ، کارا و پویای اسلام در برابر تمدن نوین غربی در سنجش با المنار کامیابتر است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1451_7ba780c053010e9890f734b581a094ac.pdf
2020-02-20
197
220
10.22091/ptt.2019.3034.1334
تفسیر
المنار
المیزان
تمدن غربی
رویکرد عقلی-اجتماعی
زهره
حیدری نصرت آبادی
moheb.heidari@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
محمدجواد
نجفی
najafi.4964@yahoo.com
2
دانشیار دانشگاه قم
AUTHOR
-قرآن کریم
1
-اسعدی،محمد وهمکاران؛آسیب شناسی جریان های تفسیری ؛قم :پژوهشگاه حوزه ودانشگاه ،1390ش .
2
-واعظی،احمد؛ مرزبان خردووحی؛ قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)،1381 ش
3
-تاجآبادی، مسعود؛المنار در آیینه المیزان؛ قم :پژوهشگاه حوزه ودانشگاه ،1392ش.
4
جوادی آملی،عبدالله،شمس الوحی تبریزی،قم،انتشارات اسرا،1391
5
...................................،منزلت عقل در هندسه ی معرفت دینی،قم،انتشارات اسرا،
6
...................................،نسبت دین ودنیا،قم ،انتشارات اسرا،1381
7
-خامنه ای ،سید علی؛جریان روشنفکری اسلامی در ایران (مقارنه ی دو سخنرانی آیت الله خامنه ای در سالگرد در گذشت دکتر شریعتی سال 1359 )؛بی جا: موسسه جهادی ،1393ش.
8
-ذهبی، محمدحسین؛التفسیر والمفسرون؛بیروت:داراحیاءتراث العربی، بیتا.
9
-شاذلی،سید قطب بن ابراهیم ؛فی ظلال القرآن؛ بیروت،:دارالشروق،145 ق.
10
-صدر ،سید محمد باقر؛ المدرسه القرآنیه؛ قم: مرکزالابحاث والدراسات التخصصیه للشهید صدر،1421ق.
11
-کربن، هانری؛ آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی؛ به اهتمام داریوش شایگان وترجمه ی باقر پرهام؛ تهران:
12
انتشارات آگاه،1390 ش.
13
-کلینی ،محمدبن یعقوب ؛ الکافی؛ قم : موسسه دارالکتاب ،1404ق
14
گلدزیهر،ایگناس،گرایش های تفسیری در میان مسلمانان،ترجمه ی سید ناصر طباطبایی،تهران،ققنوس،ا1383
15
-رشیدرضا، سیدمحمد؛ التفسیرالقرآن الحکیم الشهیر بالمنار؛ لبنان: دارالمعرفه،1414 ق
16
........................................؛تاریخ الاستاذالامام الشیخ محمدعبده،بی جا،دارالفضیله،1427ق
17
-زرشناس،شهریار،مبانی نظری غرب مدرن،تهران ،انتشارات صبح،1378
18
-طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم: اسماعیلیان،1390 ش
19
-.................................................؛ شیعه در اسلام (طبع قدیم)؛ قم: دفترانتشارات اسلامی،1378 ش
20
عنایت،حمید،سیری در اندیشه ی سیاسی عرب،تهران،انتشلرات امیر کبیر،1358
21
محتسب،عبدالمجید عبدالسلام،اتجاهات التفسیر فی العصرالراهن،عمان،منشورات مکتبه نهضه الاسلامیه،1982م
22
مطهری،مرتضی،مجموعه آثار،تهران،انتشارات صدرا،1388ش
23
نفیسی،شادی،عقلگرایی در تفاسیر قرن چهاردهم،قم،دفتر تبلیغات اسلامی،1379
24
-یوسفی ،بتول؛پژوهشی پیرامون مبانی نظری بیداری اسلانی در قرن اخیر با تاکید بر اندیشه های آیت الله سید علی خامنه ای ؛تهران: موسسه فرهنگی پژوهشی انقلاب اسلامی،1391ش
25
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد نظریات مفسران در بیان وجه ارتباط شرط و جزایِ آیه سوم سوره نساء
پر بحث و نقاشترین شرط و جزا در قرآن کریم و واقع در آیه سوم سوره نساء است. "وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ ذلِکَ أَدْنى أَلاَّ تَعُولُوا". و اگر بیم دارید که درباره یتیمان دادگری نکنید، هر چه از زنان که پسندید، دودو، سهسه، چهارچهار، به همسرى گیرید. پس اگر بیم دارید که دادگری نکنید، پس یک [زن گیرید] یا به آنچه [از کنیزان] مالک شدهاید. این [روش] نزدیکتر است بدان که ستم نکنید. مفسرّان در بیان وجه ارتباط جمله "وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى" و جمله "فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ" شش وجه بیان کردهاند. این وجوه به اختصار از این قرارند: 1. ازدواج با دیگر زنان موجب دادگری با دختران یتیم است. 2. ازدواج با دختران یتیم موجب دادگری با آنان است. 3. دادگری میان یتیمان در گرو محدودیت ازدواج است. 4. دادگری میان زنان همچون دادگری میان یتیمان لازم است. 5. پاکدامنی همانند دادگری در یتیمان لازم است. 6. دادگری میان یتیمان در گروی ازدواج با مادر آنان است. برخی از مفسران نیز هر چند لزوم ارتباط بین شرط و جزا را پذیرفتهاند، لیکن میانه دو جمله فوق در این آیه ملازمه و پیوستگی نمیدانند. این مفسران چهار گونه سخن گفتهاند. این چهار سخن و آن شش وجه مورد بررسی و نقد قرار گرفتهاند و به نظر میرسد وجه ششم برترین و بهترین وجه در بیان ارتباط شرط و جزا باشد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1453_1b53a249831f29340cd39dcf58e964cd.pdf
2020-02-20
221
246
10.22091/ptt.2019.2718.1280
"تفسیر تطبیقی"
"آیه سوم نساء"
"شرط و جزا"
"دادگری با یتیمان"
"چندهمسری"
محمد
سلطانی رنانی
m.soltani.r@ltr.ui.ac.ir
1
استادیار دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ابنعادل دمشقى، عمر بنعلى. (1419ق.) اللباب فى علوم الکتاب. بیروت، دار الکتب العلمیه.
1
ابنعاشور،محمد. (1984م.) تحریر المعنى السدید وتنویر العقل الجدید من تفسیر الکتاب المجید. تونس، الدار التونسیة.
2
ابنعربی، ابوبکر محمد بنعبدالله. (1424ق.) أحکام القرآن. بیروت، دار الکتب العلمیة.
3
ابنعطیه، عبد الحق اندلسى، (1413ق.) المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت، دار الکتب العلمیة.
4
ابنفارس، احمد، (1404ق.) معجم مقاییس اللغه قم، دفتر تبلیغات اسلامى.
5
ابنهشام، عبد الله بنیوسف. (1408ق.) المباحث المرضیة المتعلقة بـ "من" الشرطیة. بیروت، دار ابنکثیر.
6
ابوحیان اندلسی، محمد بنیوسف. (1412ق.) البحر المحیط فى التفسیر. بیروت، دار الفکر.
7
ازهری، محمد بناحمد. (2001م.) تهذیب اللغة. تحقیق: محمد عوض مرعب. بیروت، داراحیاء التراث العربی.
8
آلوسی، شهابالدین محمود. (1405ق.) روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. بیروت، دار إحیاء التراث العربى.
9
امین (بانوى اصفهانى)، سیده نصرت. (1361 ش.) مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران، نهضت زنان مسلمان.
10
باقلانی، ابوبکر محمد. (1422ق.) الانتصار للقرآن. بیروت، دار ابنحزم.
11
بکراسماعیل، محمى (1419ق.) دراسات فی علوم القرآن. بیروت، دارالمنار.
12
بلاغى نجفى، محمدجواد. (1420 ق.) آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن. قم، بنیاد بعثت.
13
بیضاوى، (1418ق.) عبدالله بنعمر. أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت، دار احیاء التراث العربى.
14
جزائری، سید نعمةالله. (1301ق.) منبع الحیاة. بیروت، موسسة الاعلمی.
15
جصاص، احمد بنعلى. ( 1405 ق) احکام القرآن. بیروت، دار احیاء التراث العربى.
16
راغب اصفهانى، ابو القاسم حسین بن محمد. (1392 ق.) مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دار الکتب العربیة.
17
زجاج، ابراهیم بنالسری. (1375ش.) اعراب القرآن. قم، موسسة دارالتفسیر.
18
سبزوارى، سید عبدالاعلى. (1409ق.) مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن. بیروت، موسسه اهل بیت.
19
سید رضی، محمد بنحسین موسوی. (1354ق.) حقائق التاویل فی متشابه لتنزیل. نجف، منتدی النشر.
20
شحود. علی بننایف. (1428ق.) موسوعة البحوث و المقالات العلمیة. بیجا.
21
شرفی، عبدالله بنأحمد بنإبراهیم (1418ق.) المصابیح الساطعة الأنوار. صعدة، مکتبة التراث الإسلامی.
22
شنتمری، یوسف. (1411ق.) أشعار الشعراء الستة الجاهلیین. بیروت، دار الکتب العلمیة
23
صادقى تهرانى، محمد. (1365 ش.) الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم، انتشارات فرهنگ اسلامى.
24
طباطبایى، سید محمد حسین.(1410ق.) المیزان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم، جامعه مدرسین.
25
طبرسى، احمدبنعلى. (1403ق.) الاحتجاج، مشهد، نشر المرتضی.
26
طبری، محمد بنجریر. (2000م.) جامع البیان فی تفسیر القرآن. موسسه الرسالة، بیروت.
27
طریحى، فخرالدین، (1414ق.) مجمع البحرین. تهران، مؤسسه البعثه.
28
طوسی، محمد بن حسن. ( 1409ق.) التبیان الجامع لعلوم القرآن. بیروت، دار احیاء التراث العربى.
29
طیب، سیدعبدالحسین. (1378ش.) اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران، انتشارات اسلام.
30
عبیدى، خالد فائق. (1426ق.) الإقتصاد و الإجتماع. (چهاردهمین جلد از مجموعه "ومضات اعجازیة من القرآن الکریم) بیروت، دارالکتب العلمیة.
31
عسکری، ابوهلال. (1352ق.) دیوان المعانی. قاهره: مطبعة القدسی.
32
فاضل لنکرانى، محمد. (1396ق.) مدخل التفسیر. تهران، مطبعة الحیدرى.
33
فراهیدی، خلیل بن احمد. العین. (1409ق.) تحقیق مهدی مخزومی. قم، دارالهجرة.
34
فیض کاشانى، ملامحسن. (1415ق.) تفسیر الصافى. تهران، انتشارات الصدر.
35
قرطبی، شمسالدین محمد. 1384ق. الجامع لاحکام القرآن الکریم، تحقیق: احمد البردونی. قاهره دارالکتب المصریة.
36
قمى، على بنابراهیم. (1367ش.) تفسیر قمى. قم، دار الکتاب.
37
نسفی، عبدالله بنأحمد.(1419قـ.) مدارک التنزیل وحقائق التأویل. بیروت، دار الکلم الطیب.
38
مدرسى، سید محمدتقى. (1419ق.) من هدى القرآن. تهران، دار محبىالحسین.
39
مسلم بن الحجاج (1374ق.). المسند الصحیح. بیروت، داراحیاء التراث العربی.
40
معرفت، محمدهادى. (1413ق.) شبهات و ردود حول القرآن. قم، موسسه التمهید.
41
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی دیدگاه بینیازی تفسیر قرآن از احادیث و دیدگاه همراهی قرآن و حدیث در تفسیر
یکی از اساسیترین مباحث مرتبط با تفسیر قرآن، بررسی میزان نقش روایات در تفسیر است. مفسران با توجه به میزان بهرهگیری از روایات، دیدگاههای متفاوتی را در روشتفسیر قرآن پذیرفتهاند. در دیدگاه بینیازی تفسیر قرآن از احادیث، هرچند که بهخلاف دیدگاه قرآنبسندگی، بهرهگیری از روایات جائز است ولی ضروری نیست؛ ولی در دیدگاه همراهی قرآن و حدیث در تفسیر، بهرهگیری از روایات ضرورت دارد و بهخلاف دیدگاه حدیثبسندگی، برای دستیابی به تفسیری صحیح از قرآن بهرهگیری از تمام منابع معتبر مانند قرآن، حدیث و عقل ضروری است. در این مقاله با رویکردی تطبیقی و تحلیلی، با بهرهگیری از آیات و روایات، ثابت شده است که دیدگاه همراهی قرآن و حدیث در تفسیر بر دیدگاه بینیازی تفسیر قرآن از احادیث ترجیح دارد و با آیات و روایات سازگارتر است، زیرا طبق برخی از آیات و روایات، تبیین و تفسیر قرآن به معصومانسپرده شده است وبرای رسیدن به تفسیری صحیح و کامل از قرآن، بهرهگیری از روایات معتبر الزامی است.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1459_bb195dcebbbb22a2af8e24135e8d5aa3.pdf
2020-02-20
247
273
10.22091/ptt.2019.4713.1617
استقلال قرآن
روش تفسیر
نقش روایات
بهرهگیری از احادیث
تفسیر روایی
خلیل
عارفی
arefy313.1367@gmail.com
1
فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته تفسیر روایی دانشگاه قرآن و حدیث قم
LEAD_AUTHOR
هادی
حجت
hadyhojjat@yahoo.com
2
دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قرآن و حدیث
AUTHOR
حیدر
مسجدی
masjedi.1967@gmail.com
3
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث قم
AUTHOR
1- قرآنکریم
1
2- احمدبنحنبل، مسند احمد. چاپدوم، بیروت: مؤسسةالرسالة، 1420ق.
2
3- استرآبادی، محمدامین و سیدنورالدین موسویعاملی. الفوائدالمدنیة و بذیله الشواهدالمکیة. چاپدوم، قم: دفترانتشارات اسلامی (جامعهمدرسین)، 1426ق.
3
4- جوادیآملی، عبدالله. تسنیم. تحقیق: علی اسلامی، چاپهشتم، قم: اسراء، 1388ش.
4
5- دیلمی، حسنبنمحمد. إرشادالقلوب إلى الصواب. قم: الشریفالرضی، 1412ق.
5
6- سبحانی، جعفر. أصولالحدیث و أحکامه. چاپپنجم، قم: مؤسسة الامامالصادقp، 1428ق.
6
7- صدوق، محمدبنعلیبنبابویه. معانیالأخبار. تحقیق: علیاکبرغفاری، قم: دفترانتشاراتاسلامی (جامعهمدرسین)، 1403ق.
7
8- طباطبایی. سیدمحمدحسین. قرآن در اسلام. چاپسوم، قم: بوستانکتاب، 1388ش.
8
9- ـــــــــــــــ. المیزان فی تفسیرالقرآن. چاپپنجم، قم: دفترانتشاراتاسلامی (جامعهمدرسین)، 1417ق.
9
10- طبرسی، احمدبنعلی. الإحتجاج على أهلاللجاج. تحقیق: محمدباقر خرسان، مشهد: نشرمرتضی، 1403ق.
10
11- طبرسی، فضلبنحسن. مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: دارالمعرفه، 1406ق.
11
12- طوسی، محمدبنالحسن. الأمالی. قم: دارالثقافة، 1414ق.
12
13- ـــــــــــــــ. التبیان فی تفسیرالقرآن. تحقیق: احمد قصیرعاملی. بیروت: دارإحیاءالتراثالعربی، بیتا.
13
14- عزیزیکیا، غلامعلی. نقش حدیث در تفسیرقرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امامخمینیu، 1395ش.
14
15- فاکرمیبدی، محمد. مبانی تفسیر روایی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393ش.
15
16- فولادوند، محمدمهدی. ترجمه قرآن. تهران: دارالقرآنالکریم، 1415ق.
16
17- قندوزی، سلیمانبنابراهیم. ینابیعالمودّة. بیروت: مؤسسةالأعلمی للمطبوعات، بیتا.
17
18- کلینی، محمدبنیعقوب. الکافی. تحقیق: علیاکبر غفاری و محمدآخوندی، تهران: دارالکتبالإسلامیة، چاپچهارم، 1407ق.
18
19- مازندرانی، محمدصالحبناحمد. شرحالکافی. تحقیق: ابوالحسن شعرانی، تهران: المکتبةالإسلامیة، 1382ق.
19
20- مجلسی، محمدباقر. مرآةالعقول فی شرحأخبارآلالرسولo. تحقیق: هاشم رسولیمحلاتی، چاپدوم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.
20
21- مسعودی، عبدالهادی. تفسیر روایی جامع. قم: دارالحدیث، 1395ش.
21
22- ـــــــــــــــ. در پرتو حدیث. چاپدوم، قم: دارالحدیث، 1391ش.
22
23- مکارمشیرازی، ناصر. تفسیرنمونه. تهران: دارالکتبالإسلامیة، 1374ش.
23
24- مؤدب، سیدرضا. مبانی تفسیرقرآن. چاپدوم، قم: دانشگاه قم، 1390ش.
24
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تجزیه و تحلیل کارگفتهای اعلامی در سور و آیات نازله در غزوات رسول خدا(ص)
قرآن کریم در سوره نحل آیه 89 خود را «تبیاناً لِکلِ بشیء: بیان کننده همه چیز» معرفی کرده است. این کلام آسمانی و الهی با دهها نام در میان مسلمانان شناخته می شود یکی از این اسامی فرقان به معنای ممیز حق از باطل و بیانگر و شارح تمامی احکام فقهی، شرعی و حقوقی فردی و اجتماعی است. گاهی بطور موجز و گاهی به تفصیل احکامی چون ارث، حد، دفاع، جنگ، زکات، خمس، ازدواج و ... را اعلام فرموده است. پژوهشگران هر رشته علاقه، توانایی و ظرفیت خویش به غواصی در این اقیانوس بیکران علوم و معارف طبیعی وماوراء الطبیعه پرداخته اند. بسیاری از قرآن پژوهان با بکارگیری نظریه کارگفت به پژوهش های میان رشته ای ارزشمندی پرداخته اند. نگارندگان در این پژوهش به معرفی نظریه کارگفت ها و یکی از انواع پنج گانه آن (کارگفت های اعلامی) در سور و آیات مربوط به غزوات حضرت رسول(ص) پرداخته و به روش توصیفی– تحلیلی به گردآوری داده ها با استفاده از روش کتابخانه ای از منابع متنوع از جمله تاریخ اسلام، تاریخ زندگی پیامبر اکرم(ص) ، مغازی آن حضرت، ترجمه و تفاسیر قرآن مجید که در نوع خود بی نظیر است اهتمام ورزیده اند. از نتایجی که در این پژوهش به دست آمده کاربرد کارگفت های اعلامی با بسامد متفاوت در قرآن کریم برای بیان و اعلام احکام الهی می باشد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1454_7c852a428673f0df46d71d85dcdaf585.pdf
2020-02-20
275
296
10.22091/ptt.2019.3564.1416
سوره های مدنی
نظریه کارگفت ها
اعلامی
غزوات
جهاددفاعی
بهمن
گرجیان
rahimahmadi14@gmail.com
1
دانشیار گروه زبان انگلیسی ،واحد آبادان ،دانشگاه آزاد اسلامی آبادان، ایران
LEAD_AUTHOR
رحیم
احمدی نرگسه
rahimahmadi@gmail.com
2
دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی ، واحد اهواز ،دانشگاه آزاد اسلامی ، ایران
AUTHOR
- ابن اسحاق، ابوعبدالله (1362). دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران.مرکز دایره المعارف اسلامی.
1
- آیتی، محمدابراهیم(1386)،«تاریخ پیامبر اعظم»، قم، انتشارات دارالفکر.
2
- پهلوان نژاد، محمدرضا و اصطهباناتی، لیدا(1387)، «بررسی کنش های گفتاری روسای جمهوری آمریکا و ایران»، پژوهش زبانهای خارجی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، پاییز و زمستان 1387 ، دوره 51 شماره 208 ،صص 1-24.
3
- جورج یول (1393) ،کاربرد شناسی زبان، ترجمه عموزاده، محمد و توانگر، محمد تهران، سمت.
4
- حسینی سیستانی، سید علی (1393) ، توضیح المسایل.(ویرایش 32) ، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی. در درگاه www.sistani.org
5
- رستمیان، مرضیه و طباطبایی، سیدکاظم (1390)، "بررسی تطبیقی سیاق حالیه و قالیه و... »،نشریه پژوهشهای میان رشته ای قرآن کریم ، بهار و تابستان 1390 ، دوره 2 ،شماره 4 ،صص،29-36.
6
- زارع، آمنه و سحر زرگری،(۱۳۹۲)، «تحلیل متن شناسی سوره بقره بر اساس نظریه کنش گفتار»، اولین کنفرانس ملی آموزش زبان انگلیسی، ادبیات و مترجمی، شیراز، موسسه بین المللی آموزشی و پژوهشی خوارزمی.
7
- صفوی، کورش(1387)،«درآمدی بر معنی شناسی»، تهران، انتشارات سوره.
8
- ----------( 1392)،«معنی شناسی کاربردی»، تهران، انتشارات همشهری.
9
- ----------(1374)،«نگاهی تازه به معنی شناسی»، تهران، نشرمرکز.
10
- ----------(1391)، «معنی شناسی زبانی»، نوشته جان لاینز، ترجمه کورش صفوی، رامین، تهران.
11
- طباطبایی، سید محمدحسین(1382)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
12
- فضایلی، مریم و نگارشی، محمد(1390)، «تحلیل خطبه 51 نهج البلاغه امام علی(ع) بر اساس طبقه بندی سرل»، مجله رهیافتهایی در علوم قرآن و حدیث، سال. ۴۳, شماره. ۱: شماره پیاپی ۸۶، بهار و تابستان.
13
- مکارم شیرازی، ناصر(1380)، «ترجمه قرآن کریم»، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
14
- نعمتی قزوینی، معصومه و شیبانی، طاهر(1393)، «تحلیل خطبه حضرت زینب(س) در کوفه بر اساس نظریه کنش گفتاری سرل»، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال دوازدهم، شماره 45 «ویژه حدیث»، صص 25 ـ 51
15
- ویسی، الخاص و اورکی، غلامحسن، (1394)،"کارکردهای معنایی و توان منظوری مجلات استفهامی"، مجله علمی پژوهشی ذهن، شماره 62، صص 5-30.
16
- Austin, J , L. (1975). How to do things with words. New York: Harvard University Press.
17
- Brown, G., & Yule, G. (1983). Discourse analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
18
- Chapman, S. (2011). Pragmatics. London: Red Globe Press.
19
- Lakoff, G. (2009). The neural theory of metaphor. Lecture presented at the University of California. Retrieved from http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1437794
20
- Levinson, S. C. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
21
- Searle, J, R. (1969). Speech acts. Cambridge. Cambridge University Press.
22
ORIGINAL_ARTICLE
تاریخ تطبیقی انگارۀ تحریف بایبل در تفاسیر شیعه و اهل سنت
انگارۀ محرف بودن کراسههای یهودیـمسیحی امروزه چنان بدیهی به نظر میرسد که شاید باورنکردنی به نظر برسد که زمانی چنین انگارهای در میان مسلمانان رایج نبوده باشد. این پژوهش در پی آن است تا با استفاده از روش پژوهش در «تاریخ انگارهها» (History of Ideas) تاریخ پیدایش و تکامل این انگاره را به شکلی تطبیقی در تفاسیر شیعه و اهل سنت مورد بررسی قرار دهد. طی این بررسی مشخص میشود که این انگاره در هر یک از دو جریان تفسیری سرگذشتی متفاوت را پشت سر گذاشته است؛ اما هر دو تقریبا در یک زمان به یک نقطۀ مشترک رسیده و در همان جا تثبیت شدهاند. شکل کلی این مسیر را میتوان با استفاده از الگوی سکوت ـ زمزمه ـ همهمه ـ پارادایم تحریفباوری ترسیم کرد؛ اما جزئیات این مسیر، شامل تاریخ پیدایش هر یک از مراحل، چرایی انتقال از یک مرحلۀ به مرحلۀ بعدی و حتی تعداد مراحل در دو جریان تفسیری شیعی و سنّی یکسان نیست. این مقاله با ارائۀ تصویری جزئینگر از این مراحل، به مقایسۀ این دو تصویر با یکدیگر میپردازد.
https://ptt.qom.ac.ir/article_1455_7daa3460f0f33f41b491dbd1d125f327.pdf
2020-02-20
297
321
10.22091/ptt.2019.3355.1379
تحریف
تورات
انجیل
تفسیر
شیعه
سنی
تاریخ انگاره تطبیقی
محمدعلی
طباطبایی
mataba2003@gmail.com
1
پژوهشگاه قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
عبدالهادی
مسعودی
h.masoudy@gmail.com
2
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث
AUTHOR
محمد علی
مهدوی راد
mahdavirad@ut.ac.ir
3
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث / پردیس فارابی دانشگاه تهران
AUTHOR
ابنابیداود، ابوبکر عبداللهبنسلیمان السجستانی (1423). کتاب المصاحف. ت محمدبنعبده، القاهرة: الفاروق الحدیثة.
1
ابنالجوزی، ابوالفرج عبدالرحمنبنعلی (1422). زاد المسیر فی علم التفسیر، ت عبدالرزاق المهدی، بیروت: دار الکتاب العربی.
2
ابنحبان، ابوحاتم محمد (1396). المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین. ت محمود ابراهیم زاید، حلب: دار الوعی.
3
ابنحجر العسقلانی، ابوالفضل احمدبنعلی (1326). تهذیب التهذیب. الهند: مطبعة دائرة المعارف النظامیة.
4
ابنسعد، ابوعبدالله محمد (1410). الطبقات الکبری. ت محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة.
5
ابنعدی، ابواحمد الجرجانی (1418). الکامل فی ضعفاء الرجال. ت عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: الکتب العلمیة.
6
ابنعطیة، ابومحمد عبدالحق (1422). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. ت عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
7
ابوعبید، القاسمبنسلام (1404). غریب الحدیث. ت حسین محمد محمد شرف، القاهرة: الیهئة العامة لشئون المطابع الأمیریة.
8
ابوعبید، القاسمبنسلام (1415). فضائل القرآن. ت مروان العطیة و محسن خرابة ووفاء تقی الدین، بیروت و دمشق: دار ابنکثیر.
9
ابوعبیده، معمربنمثنی (1381). مجاز القرآن. ت فؤاد سزگین، القاهرة: مکتبة الخانجی.
10
احمدبنحنبل (1430). الجامع لعلوم الإمام احمد. ت خالد الرباط و سید عزت عید، مصر: دارالفلاح.
11
اشتاینسالتز، آدین (1383). سیری در تلمود. ترجمۀ باقر طالبی دارابی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
12
البیهقی، ابوبکر احمدبنالحسین (1390). مناقب الشافعی. ت السید احمد صقر، القاهرة: مکتبة دار التراث.
13
الحمیدی، عبدالعزیز (بیتا). تفسیر ابنعباس ومرویاته فی التفسیر من کتب السنة. مکه: جامعة ام القری.
14
الذهبی، شمس الدین (1405). سیر أعلام النبلاء، ت شعیب الارناؤوط، ط3، مؤسسة الرسالة.
15
رامیار، محمود (1369). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
16
الزنجانی، ابوعبدالله (1404). تاریخ القرآن. تهران: منظمة الاعلام الاسلامی.
17
سزکین، فؤاد (1411). تاریخ التراث العربی. ترجمۀ محمود فهمی حجازی، المملکة العربیة السعودیة: جامعة الامام محمدبنسعود الاسلامیة.
18
سعیدبنمنصور، ابوعثمان (1417). التفسیر من سنن سعیدبنمنصور. ت سعدبنعبداللهبنعبدالعزیز آل حمید، بیجا: دار الصمیعی.
19
السیوطی، جلال الدین (1394). الاتقان فی علوم القرآن. ت محمد ابوالفضل ابراهیم، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
20
الشافعی، محمدبنادریس (1410). الام. بیروت: دارالمعرفة.
21
شولر، گریگور (1393) ، شفاهی و مکتوب در نخستین سدههای اسلامی، ترجمۀ نصرت نیلساز، چاپ دوم، تهران: حکمت.
22
الصنعانی، عبدالرزاق (1419). تفسیر عبد الرزاق. ت محمود محمد عبده، بیروت: دار الکتب العلمیة.
23
الطبرانی، سلیمانبناحمد (1415). المعجم الکبیر. حمدیبنعبد المجید السلفی، قاهره: مکتبة ابنتیمیة.
24
الطبری، محمدبنجریربنیزید (1420). جامع البیان فی تأویل القرآن. ت احمد محمد شاکر، مؤسسة الرسالة.
25
الطوسی، محمدبنحسن (1376). التبیان فی تفسیر القرآن. ت احمد حبیب العاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
26
العسکری، حسنبنعلی (1409). التفسیر المنسوب الی الامام الحسنبنعلی العسکری. ت محمدباقر ابطحی، قم: مدرسة الامام المهدی.
27
علیبنابی طلحه (1411). تفسیر ابنعباس المسمی صحیفة علیبنابی طلحة عن ابنعباس فی تفسیر القرآن الکریم. ت راشد عبدالمنعم الرجال، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
28
العیاشى، محمدبنمسعود (1380). تفسیر العیّاشی. ت هاشم رسولی، تهران: المطبعة العلمیة.
29
الفراء، یحییبنزیاد (1980). معانی القرآن. ت محمد علی نجار، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
30
فرات کوفی (1410). تفسیر فرات الکوفی. ت محمد کاظم، تهران: وزارة الثقافة والارشاد الاسلامی.
31
القمى، علىبنابراهیم (1404). تفسیر القمی، ت طیب موسوی جزایری، ط 3، قم: دار الکتاب.
32
کریمینیا، مرتضی (1391). «المصابیح فی تفسیر القرآن: گنجی کهن در تاریخ تفسیر شیعه»، جشننامۀ استاد محمدعلی مهدوی راد، به کوشش رسول جعفریان، قم: نشر مورخ.
33
کریمینیا، مرتضی (1394). «اسرائیلیات و منقولات عهدینی در تفسیر وزیر مغربی (418 - 370 ق) موسوم به المصابیح فی تفسیر القرآن»، مطالعات تفسیری، ش22، ص137-156.
34
مدرسی، حسین (1380). «بررسی ستیزههای دیرین دربارۀ تحریف قرآن»، ترجمۀ محمدکاظم رحمتی، هفت آسمان، ش11، ص41-72.
35
معرفت، محمدهادی (1415). التمهید فی علوم القرآن. ط2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
36
الموسوی الدارابی، السید علی (1433). النص الخالد لم ولن یحرف أبدا. بإشراف محمد واعظزادۀ خراسانی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
37
النسائی، ابوعبدالرحمن احمدبنشعیب (1421). السنن الکبری، ت حسن عبدالمنعم شلبی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
38
نعیمبنحماد، ابوعبدالله الخزاعی (1412). کتاب الفتن. ت سمیر امین الزهیری، القاهرة: مکتبة التوحید.
39
الهواری، هودبنمحکم (1426). تفسیر کتابالله العزیز. ت حاجبنسعید شریفی، دار البصائر.
40
Adang, Camila (1999). ‘Medieval Muslim polemics against the Jewish scriptures’, in J. Waardenburg (ed.), Muslim perceptions of other religions, New York, pp. 143-59.
41
Berg, Herbert (2000). The Development of Exegesis in Early Islam: the Authenticity of Muslim Literature from the Formative Period, London & New York: RoutledgeCurzon.
42
Griffith, S.H. (2013). The Bible in Arabic: The Scriptures of the 'People of the Book' in the Language of Islam. Princeton University Press.
43
Lazarus-Yafeh, Hava (1992). Intertwined Worlds: Medieval Islam and Bible Criticism, Princetion, NJ: Princeton University Press.
44
Saeed, Abdullah. (2002). “The Charge of Distortion of Jewish and Christian Scriptures”, The Muslim World, 92(3‐4), 419-436.
45
Tarakci, Muhammet (2005). “The Qur’anic View of the Corruption of the Torah and the Gospels,” The Islamic Quarterly 49/3, pp. 227-245.
46