دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
تأثیر شأن نزول در برداشتهای فقهی- تفسیری از آیات ازدواج
7
30
FA
محمد
امینی تهرانی
جامعه المصطفی العالمیه/ عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه
amini63@chmail.ir
محمد
فاکر میبدی
جامعه المصطقی العالمیه/ استاد تمام
dr.m.faker.m@gmail.com
محمد جواد
اسکندر لو
0000000280451762
جامعه الصصفی العالمیه / دانشیار مدرسه عالی قرآن و حدیث
mj_eskandarlo@miu.ac.ir
10.22091/ptt.2016.821
از جمله تحقیقات مؤثر در زمینۀ شأن نزول و فقه، بررسی تأثیر شأن نزول آیات قرآن در برداشتهای فقهی است. نگارنده در این مقاله به دنبال آن است که به بررسی تأثیر شأن نزول در برداشتهای فقهی در محدودۀ آیات ازدواج از دیدگاه فریقین بپردازد.
شأن نزول میتواند مصادیق احکام کلی در آیات را مشخص نماید. از جملۀ تأثیرات شأن نزول در برداشتهای فقهی عبارت است از: درک تناسب میان احکام موجود در آیات قرآن، تبیین علل، فلسفۀ احکام الهی، تبیین واژگان مبهم در آیه، محدود کردن معنای آیه به گروه یا زمانی خاص.
شأن نزول,قرآن,ازدواج,فقه,تفسیر,نکاح
https://ptt.qom.ac.ir/article_821.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_821_28a67d251d81044876fc0ff842837fa6.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
بررسی ویژگیهایِ آل فرعون در تفاسیر فریقین
31
48
FA
غلامحسین
اعرابی
0009-0009-9686-3946
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
golamhosein.arabi@gmail.com
ابوالفضل
صادقی
000000026150366X
کارشناسی ارشد رشته تفسیر و علوم قرآن دانشگاه قم
sadeghi9610@gmail.com
10.22091/ptt.2016.820
هدف قرآن، عبرت پذیری از اقوام گذشته است. یکی از این اقوام، قوم فرعون است. بسیاری از اصول و سنّتهایی که خداوند متعال در سرتاسر این کتاب شریف، به صورت کلّی بیان فرمودهاست، در داستان قوم فرعون به چشم میخورد. نگارنده در این جستار، نخست، آل فرعون و گسترۀ کاربرد آن را در آیات قرآن بررسی کرده و در ادامه به تبیین ویژگیهای اخلاقی، فرهنگی، عقیدتی و رفتاری آنان در قرآن کریم و تفاسیر فریقین پرداخته و در نهایت، از عذابها و گرفتاریهای آل فرعون در دنیا و آخرت، سخن به میان آورده است.<br /> <br />
آل فرعون,فرعون,عبرت,قصص قرآن
https://ptt.qom.ac.ir/article_820.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_820_38e88c4260f7ef52734bc4c71476c266.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
مؤلفه های وفاداری در خانواده در پرتو معناشناسی میثاق غلیظ در قرآن و تفاسیر
49
60
FA
سید محمد جواد
وزیری فرد
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه قم
vaziryfard@yahoo.com
10.22091/ptt.2016.864
<br /> با تبلیغ فرهنگ جوامع غربی، خانواده و عنصر مهم وفاداری در معرض تهدید و آسیب جدی قرار گرفته است. در جامعه اسلامی برای پایداری نهاد خانواده توجه به آموزههای قرآنی و لزوم کاربست آن در رابطة زناشویی ضروری مینماید.<br /> قرآن از ازدواج با تعبیر «میثاق غلیظ» یاد کردهاست. بر اساس آن، ازدواج یک تعامل روحی روانی شمرده می شود. همچنین ازدواج بر این اساس، پیمان محکمی به شمار میرود که باید محبت و انسانیت، محور ارتباط زن و شوهر باشد. قرآن نیز یادآوری خاطرات شیرین میان زن و شوهر را مفید میداند. این عوامل میتواند از مؤلفههای وفاداری در قرآن محسوب شود.
میثاق غلیظ,ازدواج,وفاداری,پیوند روحی
https://ptt.qom.ac.ir/article_864.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_864_9d5d9537fcc1d25410ffb51fff0474b4.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
جستاری در ضمیر اشاره به دور در آیات آغازین سورهها
61
88
FA
فاطمه
سروی
دانش آموخته دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم، مدرس دانشگاه فرهنگیان
fatima.sarvi@gmail.com
جعفر
نکونام
0000-0002-1511-2748
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
jnekoonam@qom.ac.ir
10.22091/ptt.2016.863
یکی از تعابیر بحث انگیز قرآن، «ذلک الکتاب» و موارد مشابه آن است که در آغاز برخی از سورههای قرآن آمده است. بررسیها در این مقاله که از طریق مقایسۀ چنین عبارتی در سوره های مربوط انجام پذیرفته، این نتیجه را حاصل کرده است که مفهوم و مشارالیه اسم اشارۀ «ذلک» و «تلک» در چنین تعابیری، قرآن موجود نیست؛ بلکه لوح محفوظ و علم الهی است.<br /> چنان می نماید که خاستگاه وجود چنین تعبیری در آغاز برخی از سوره های قرآن این بوده است که مشرکان راجع به منشأ قرآن تردید روا می داشتند و اظهار می کردند که آن از سوی خدا و فرشتگان نازل نشده؛ بلکه القائات شیاطین به پیامبر(ص) است.
ذلِکَ الْکِتابُ,تِلْکَ آیاتُ الْکِتاب,لوح محفوظ,خاستگاه الهی قرآن
https://ptt.qom.ac.ir/article_863.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_863_ee9f583e90d4d088a4798434cc201194.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
مقایسه و نقد مفهوم مجاز از دیدگاه طباطبایی و شنقیطی
89
110
FA
کاظم
قاضی زاده
استاد یار دانشگاه تربیت مدرس
k.ghazizadeh@modares.ac.ir
محمد علی
ایازی
استاد یار دانشگاه علوم تحقیقات
ayazi1333@gmail.com
لیلا
ملک الشعرایی
دانشجودکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم قرآن و حدیث قم
leila2000_malek@yahoo.com
10.22091/ptt.2016.860
استعمال مجاز، کنایه، استعاره و دیگر محسنات بدیعی در قرآن، از بارزترین جنبههای اعجاز بیانی قرآن شناخته شده است. اغلب اهل بلاغت و ادب، بر آن اتفاق نظر دارند؛ اما در میان مفسران اختلاف دیدگاه در بهکارگیری آن در قرآن است. علامه طباطبایی، مفسر شیعی از موافقان و شنقیطی، مفسر سلفی معاصر منکر استفاده از آن در قرآن است؛ هرچند هردو بر اصل بودن استعمال حقیقی الفاظ قرآن توافق دارند و حتیالامکان مجاز و استعاره لفظی را برنمیتابند؛ اما طباطبایی درصورتیکه ظاهرلفظ منافی با معنای عقلی و ناسازگار با بافت کلمه باشد، قائل به مجازاست و با نظریههای متفاوت سعی بر توجیه استعمال الفاظ قرآن در ما وضع له و به نحو حقیقت دارند. به نظر میرسد، نظریه "روح معنا" از طباطبایی و نظریه "نفی مجاز" شنقیطی در لایه رویین با یکدیگر تلاقی میکنند؛ ولی تفاوتهای اساسی دارند. در این مقاله این دو نظریه بررسی و مقایسه می شود. طباطبایی مجاز را بهطورکلی انکار نکرده است؛ اما با توسل به نظریه «وضع الفاظ برای ارواح معانی» دایره کاربرد مجاز را در قرآن محدود کرده است و تنها درجایی که قرینهای برخلاف ظاهر باشد، پای مجاز و استعاره را به میان کشیده است؛ اما شنقیطی با رویکرد کلامی اساساً آن را انکار کرده است.
مجاز,حقیقت,روح معنا,طباطبایی,شنقیطی
https://ptt.qom.ac.ir/article_860.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_860_f2ab31e99fe92cbbc34dbc700f3283be.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
بررسی تطبیقی دیدگاهها دربارة آیات رجم شیاطین با شهابها
111
136
FA
مریم
پرویزیان
دانشگاه
maryam_65p@yahoo.com
کیوان
احسانی
00000000000000000000
عضو هیئت علمی دانشگاه اراک
k-ehsani@araku.ac.ir
10.22091/ptt.2016.822
موضوع مقالة حاضر، بررسی آیات مربوط به رجم شیاطین با شهاب آسمانی و واکاوی نظرهای تفسیری مختلف در این باره است. دیدگاههای متعددی در بارة آن از سوی مفسران و متفکران مطرح شده است. در این نوشتار دیدگاههای مختلف مفسران و محققانی چند از جمله سید قطب، استاد مکارم، علامه طباطبایی، طبرسی، عبدالعلی بازرگان، طنطاوی، نصر حامد ابوزید، دکتر سروش بررسی می شود. برخی از مفسران این آیات را سربسته تفسیر کرده وبرخی دیگر با تکیه به تفصیل، معانی ظاهری آیات و روایات را بررسی کردهاند. برخی هم آیات را با تکیه بر نظرهای کیهانی جدید تفسیر نمودهاند. گروهی نیز بر تئوریهای حدسی و احتمالی تکیه نمودهاند. برخی دیگر معنای غیر ظاهری برای آیات بیان کرده و آنها را از باب تشبیه و مثل دانستهاند. در مقابل، برخی به تفسیرناپذیری این آیات قائل اند. در بین این دیدگاهها دیدگاهی که این آیات را از باب مثل دانسته قابل تامل بوده و دیدگاهی که ظاهر آیات را با اکتشافات جدید علمی در زمینۀ کیهانشناسی تفسیر و توجیه مینماید، به صواب نزدیکتر به نظر میرسد.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> [1] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک k-ehsani@araku.ac.ir<br /> <br /> <br /> [2] . کارشناسی ارشد رشتۀ علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک (نویسندۀ مسئول) Maryam_65@yahoo.com
شهاب,شیطان,استراق سمع,آسمان
https://ptt.qom.ac.ir/article_822.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_822_3dbe9a278604f89dc6934fd9c3b8c576.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
بررسی تطبیقی سطوح روایت و عناصر آن در قصص سورۀ کهف
187
206
FA
مهدی
حامدسقایان
عضو هیئت علمی دانشکده هنر-دانشگاه تربیت مدرس
saghaian2002@yahoo.com
رضا
عباسی
کارشناس ارشد کارگردانی
rezaabasi92@yahoo.com
عبدالله
بکی
کارشناس ارشد کارگردانی تأتر - دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
a.bekaa@yahoo.com
10.22091/ptt.2016.866
روایتشناسی، الگویی نظری و کاربردی برای تجزیه و تحلیل داستانها از جمله داستانهای قرآنی به شمار میرود. بهرهگیری از نظریههای روایتشناسی و تئوریهای آن مانند، سطوحروایی، طرح، داستان، متنروایی، شیوۀ روایی قصص، معانی و مبانی از شیوههای کارآمد برای تجزیه و تحلیل داستانهای قرآن به حساب میآید. سورۀ کهف حاوی سه داستان ویژۀ در قرآن است که عبارتاند از: داستان اصحابکهف، داستان حضرت موسی(ع) و خضر و داستان ذوالقرنین.
حاصل تحقیق آن است که طرحِروایی قصص سورۀ کهف از منظر شیوههای تشکیل پیاپیِ سطوح روایی متعدد؛ آمیخته شدن و درهمتنیدگی این سطوح با یکدیگر؛ شکستهای پیدرپی خط روایت و تحلیل اپیزودیک بودن قصص در ظاهر و یکپارچه بودن آنها در بطن سوره قابل توجه است.
قصص قرآن,روایتشناسی,مطالعه تطبیقی,سورۀ کهف,سطوح روایت,طرح
https://ptt.qom.ac.ir/article_866.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_866_a72bc33fd4645e473ad27a770eeaf03a.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
بررسی تطبیقی روایات تفسیری آیۀ ذنب النبی(ع) بر پایۀ قواعد تفسیری
159
186
FA
محمد مجید
شیخ بهائی
0000-0000-0000-0000
شهرک پردیسان میدان ایمان خیابان شهیدان آقا یوسفی کوچه هشتم پلاک 14 طبقه دوم
mmjsh110@yahoo.com
محمد کاظم
رحمان ستایش
0000-0000-0000-0000
بلوار پانزده خرداد، خیابان شهید نظری ثابت، انتهای شهرک جهاد، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث
kr.setayesh@gmail.com
10.22091/ptt.2016.865
از دیدگاه علم تفسیر، شرط لازم برای صحّت هر رأی تفسیری ـ از جمله روایات تفسیری ـ مطابقت با اصول و قواعد پذیرفته شده تفسیری است؛ از این رو تحلیل تفاسیر مأثور با قواعد تفسیری به صورت تطبیقی روشی مهم در بررسی میزان اعتبار آنهاست. ذیل آیۀ دوم سورۀ فتح، روایات و آراء تفسیری مختلفی در تبیین معنای «ذنب» و انتساب آن به پیامبر (ص) و «مغفرت» آن مطرح شده است. در این نوشتار هر یک از این آراء، دلالتها و ملزومات معنایی آنها از ابعاد مختلف مطرح در علم قواعد تفسیر از جمله مطابقت آن رأی با مادۀ لغوی در مفردات و ترکیبات،قواعد ادبی، دلالت سیاقی، آیات و روایات هم مضمون، ضروریات و مسلّمات، گزارههای عقلی مورد تحلیل قرار گرفته و تلاش شده است، اعتبار هر یک از آراء مختلف نسبت به اصول عقلایی تفسیری سنجیده شود. به نظر میرسد، رأی تفسیری منقول از امام رضا (ع) نسبت به سایر آراء بیان شده، تناسب و توافق بیشتری با اصول تفسیری دارد.
ذنب پیامبر,مغفرت,قواعد تفسیری,مبانی تفسیری,عتاب به پیامبر
https://ptt.qom.ac.ir/article_865.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_865_8050d1ae90c4ab3f83ac22f87cabc64e.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
2
2
2016
11
21
بررسی تطبیقی شأن نزول آیه انفاق (بقره، 274) نزد فریقین
137
158
FA
حامد
دژآباد
00000000000000000000
استادیار علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی
h.dejabad@ut.ac.ir
زهرا
خداپرست
دانش آموخته پردیس فارابی
khodaparast70@gmail.com
10.22091/ptt.2016.861
آیات بسیاری درقرآن وجود دارند که شأن نزول آنها در تفاسیر روائی شیعه، اهل بیت(ع) یا امام علی(ع) دانسته شدهاست؛ اما در تفاسیر اهل سنت بر افراد دیگری از جمله خلفای راشدین انطباق داده شده است. آیۀ 274 بقره یکی از این آیات است. آیۀ مذکور در تفاسیر اهل سنت، بر اصحاب خیل، عثمان بن عفان، عبدالرحمن بن عوف و ابوبکر مصادیق انفاق کنندگان منطبق شده است. بررسیها در این مقاله نشان میدهد، روایات مورد استناد صحیح نیستند. این در حالی است که آیۀ مذکور به طرق متعدد از فریقین بر امام علی (ع) تطبیق داده شده است؛ به علاوه، این تطبیق با ظاهر آیه نیز هماهنگ است. مفسران اهل سنت و تشیع این آیه را عام دانستهاند. منتها مفسران شیعه کوشیدهاند، آن را بر خصوص امام علی(ع) انطباق دهند و برخی از مفسران اهل سنت نیز تطبیق آن آیه بر امیرالمؤمنین علی (ع) مخدوش شمرده اند.<br /> <br /> <br /> <br />
انفاق پنهانی,انفاق آشکار,اصحاب خیل,اهل سنت,شیعه,امام علی(ع)
https://ptt.qom.ac.ir/article_861.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_861_95266baa44197d3168824ecc0024be38.pdf