دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
تحلیل تطبیقی آیات «منع تولّی کافر» از دیدگاه مفسران
7
34
FA
قاسم
سبحانی فخر
987654
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بوعلی سینا
gh_sobhani@yahoo.com
کرم
سیاوشی
0000-0003-1058-644X
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بوعلی سینا همدان
karam.siyavoshi@yahoo.com
10.22091/ptt.2017.1935.1152
آیات متعددی در قرآن کریم بر منع تولّی نسبت به کفار دلالت دارد. دو سوره ممتحنه و توبه بخش بیشتری از این آیات را در خود جای داده است. در سورههای آل عمران، نساء، مائده و مجادله نیز آیاتی به این موضوع پرداخته اند. اینکه مقصود از این تولّی ممنوع چیست و کدام دسته از کفّار ممنوع التولِّی هستند، بررسی بیشتر آیات مربوطه را میطلبد. از سوی دیگر در دنیای کنونی، ارتباط و تعامل جامعه اسلامی و مدیران آن، با دیگر ممالک- که عمدتاً غیر مسلمان هم هستند- در ارتباط با شئون مختلف زندگی معاصر، یکی از ضرورت-های انکارناپذیر است. همین امر گاه پرسشهایی را در ذهن مخاطبان و علاقهمندان به تعالیم اسلامی ایجاد میکند و لااقل برای برخی از افراد زمینه ایجاد سوءتفاهم و در پی آن طرح تهمتهای را نسبت به مسوولان در پی داشته باشد. این نوشتار به بررسی این موضوع می پردازد که مقصود از «تولّی ممنوع» که در قرآن مطرح شده است، چه میباشد؟ و این ممنوعیت در ارتباط با کدام دسته از کفار است؟ بعلاوه در این مقال مطابق با آیات قرآن نوع و میزان ارتباط و تعاملی که مسلمانان میتوانند با غیر مسلمانان داشته باشند، مشخص گردیده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است.
تولّی,تبری,تبعیت,نصرت,دوستی,کفر,شرک
https://ptt.qom.ac.ir/article_969.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_969_7ab35ef9cba415cb3ace65cd31e1d79e.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
بازیابی مفهوم و قلمرو نسخ در تفاسیر تبیان و مفاتیح الغیب
35
60
FA
محسن
قاسم پور
0009-0009-7793-3240
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث 'دانشگاه کاشان
m.qasempour@atu.ac.ir
محمد علی
مهدوی راد
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث / پردیس فارابی دانشگاه تهران
mahdavirad@ut.ac.ir
فاطمه
حاجی اکبری
0000-0002-8946-0614
دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث دانشگاه کاشان
fatima.ferdosi@yahoo.com
10.22091/ptt.2017.526.1026
موافقانِ وقوعِ نسخ در قرآن، ناسخ و منسوخ را جزو دستورات الهی میدانند که پروردگار با علمی که بر مصلحت بندگانش دارد، آن را جاری ساخته و در مقابل، مخالفانِ نسخ معتقدند، کتابِ خدا قانون فراگیر و همیشگی داشته و از اختلاف و باطل به دور است. در حقیقت نسخ در دیدگاه منکران، نوعی قصور در علم خداوند یا نقص تلقی میشود. فخر رازی و شیخ طوسی گرچه به لحاظ کلامی دارای دو خاستگاه فکریاند اما با توجه به رویکرد عقلگرایانه خود در تفسیر، در قلمرو نسخ دارای دیدگاههای خاصیاند. مواجهۀ با نسخ از سوی این دو مفسر به ویژه با مد نظر قراردادن انگارۀ فردی مانند ابومسلم اصفهانی _ به مثابه بارزترین عالم مسلمان منکر نسخ_در مباحث تفسیری از جمله نسخ، قابل مطالعه است. شیخ طوسی در مقدمۀ تفسیر تبیان ضمن تشریح نسخ و اقسام آن هر سه قسم نسخ را صحیح میشمرد، اما فخر رازی همراه با ذکر اقوال دربارۀ نسخ برخی آیات، اهتمام ویژهای به ذکر آرای ابومسلم اصفهانی داشته و در اغلب موارد آنها را صحیح دانسته است که با توجه به اشعری بودن فخر غیر قابل انتظار مینماید. فخر در موضوع نسخ به آرای وی تمایل دارد. شیخ طوسی نیز در پارهای موارد، در حوزۀ نسخ دارای دیدگاهی است که با نظریات دیگر عالمان شیعه متفاوت است.
نسخ,بررسی تطبیقی,التبیان فی التفسیر القران,مفاتیح الغیب
https://ptt.qom.ac.ir/article_965.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_965_c9680f5f2c2ee394ac124c75353bea8a.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
بررسی تطبیقی عصبیت مذموم در تفاسیر فریقین
61
86
FA
علی احمد
ناصح
0009-0006-9623-1314
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
aliahmadnaseh@yahoo.com
نگین
علیزاده
0000-0002-6759-9957
دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی
alizadehnegin@yahoo.com
محمد جواد
حق پرست
کارشناس ارشد اخلاق اسلامی دانشگاه قم
mr.haqparast@yahoo.com
10.22091/ptt.2017.812
تحقیق حاضر به دنبال بررسی تطبیقی مفهوم عصبیت مذموم در تفاسیر فریقین با روش توصیفی و تحلیلی است. این تطبیق بین تفاسیر المیزان علامه طباطبایی(ره)، مجمعالبیان طبرسی، نمونهی مکارم شیرازی، مفاتیحالغیب فخررازی، درالمنثور سیوطی، روحالبیان بروسوی و کشاف زمخشری انجام شده است. از تطبیق این تفاسیر برداشت میشود که همهی مفسرین مذکور متفق القول، عصبیت مذموم را محکوم کرده و دربارهی عواقب و پیامدهای خطرناک آن هشدار دادهاند، عواقبی چون داشتن حجاب بر دیدگان، کافر و مشرک شدن، کر و لال و در ظلمات بودن، محشور شدن با اعراب جاهلی، تبعیت از شیطان، گرفتار شدن درآتش دوزخ، تفرقه و از بین رفتن وحدت بین مسلمانان و ... که هر کدام از آنها برای شقاوت و سیاه روز شدن افراد در دنیا و آخرت کفایت میکند. برای در امان ماندن از این پیامدهای شوم، مخصوصا برای حفظ وحدت بین مسلمانان باید از دامن زدن به اختلافاتی که موجب بروز تعصبات بیمورد میشود، خودداری کرد و برای جلوگیری از پیدایش این صفت رذیله و یا درمان آن میتوان از عواملی چون قیام لله، تفکر، تقوا، توجه به پیامدهای شوم عصبیت، جهت دادن و هدایت کردن تعصبات مذموم به سوی تعصبات مطلوب و ممدوح، صبر، تسلیم در برابر حق، بالا بردن سطح فرهنگ و ایمان انسانها و ... استفاده کرد که در آیات و روایات به آنها اشاره شده است
عصبیت مذموم,تعصب,بررسی تطبیقی,تفاسیر فریقین,امامیه,اهل سنت
https://ptt.qom.ac.ir/article_812.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_812_56d089b324360c5f63a4bcf33a754164.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
هفت آسمان قرآن از منظر صدرالمتالهین و فخر رازی
87
104
FA
زهره
برقعی
استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم
z.borghei@yahoo.com
سیده فاطمه
یزدان پناه
دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام دانشگاه قم
nearyas1@gmail.com
10.22091/ptt.2017.2157.1179
آسمان های هفت گانه از جمله مفاهیمی است که در قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته است. اندیشمندان در تفسیر هفت آسمان و تبیین مفهوم آن بر دیدگاه واحدی اتفاق نظر ندارند. صدرالمتالهین بر این باور است که شناخت هفت آسمان از طریق ابزارهای حسی و مادی امکان پذیر نیست و تنها با تمسک به قرآن و حدیث میتوان به حقیقت آن دست یافت. وی هفت آسمان را منطبق بر عالم مثال می داند. از سوی دیگر فخر رازی در تفسیر هفت آسمان به هیات بطلمیوسی متمسک شده و تعریفی بر اساس نظر منجمین ارائه داده است. بر اساس دیدگاه وی هفت آسمان، هفت فلک مادی اند که به گرد سیاره زمین قرار دارند. در این مقاله پس از تبیین دیدگاه ملاصدرا و فخر رازی در باب هفت آسمان، دیدگاه فخر مورد نقد قرار گرفته وترجیحات نظریه ملاصدرا مبتنی بر شناخت هفت آسمان تنها از طریق آیات و روایات بیان شده است.
هفت آسمان قرآن,عالم مثال,افلاک هفتگانه,ملاصدرا,فخر رازی,هیات بطلمیوسی
https://ptt.qom.ac.ir/article_973.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_973_f9c3aa1d21223d3ba79e5a210e57c6be.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
بررسی تطبیقی تفسیر آیۀ اولی الأمر در المیزان و المنار
105
124
FA
محمد علی
تجری
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
ma.tajari@yahoo.com
سمیه
پناهی
دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
s.panahe@gmail.com
10.22091/ptt.2017.1608.1098
پژوهش حاضر در صدد مقایسۀ تفسیر المنار و المیزان در زمینۀ تفسیر آیۀ «اولی الامر»(نساء/ 59ا) است. تفسیر المیزان مصداق «اولی الامر» را در این آیه، امامان معصوم دانسته و امر به اطاعت از پیامبر و «اولی الامر» را در این آیه، دارای وزان واحد، مطلق و بی قید و شرط تلقی کرده و این آیه را اثبات کنندۀ عصمت رسول (ص) و «اولی الامر» به شمار آورده است و علت تکرار «اطیعوا» را تفاوت قلمرو اطاعت محسوب کرده است و نه تأکید ومخاطبان را در «فان تنازعتم» مسلمانان دانسته و نه« اولی الأمر». تفسیر المنار نیز امر به اطاعت از پیامبر و «اولی الامر» را مطلق و لازمۀ آن را عصمت آنان دانسته است؛ با این تفاوت که از نظر عبده مصادیق «اولی الامر» اهل حل و عقد و اجماع نظر آنان به دور از خطا است؛ اگر چه رشید رضا این اجماع را معصومانه نمی داند. به نظر او، مخاطبان «فان تنازعتم» شامل «اولی الامر» هم می شود. در این مقاله علاوه بر مقایسۀ دو تفسیر، اشکالات برداشتهای صاحب المنار مطرح و ایرادات ایشان به برداشت مفسران شیعه پاسخ داده شده است.<br />
اولی الامر,اطاعت مطلق,عصمت اولی الامر,اهل حل و عقد,ائمه اطهار,المنار,المیزان
https://ptt.qom.ac.ir/article_966.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_966_092d423e2c101f8308425e0112ac53df.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
تحلیل روایات اسباب نزول هفت آیه از سورۀ بقره از دیدگاه مفسران فریقین
12
140
FA
رضیه سادات
سجادی
استادیار گروه علوم قران و حدیث دانشگاه قم
masjed1214@yahoo.com
خدیجه
سعیدیان
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، پردیس فارابی-
kh_saeidian@yahoo.com
10.22091/ptt.2017.1791.1134
روایات اسباب نزول، نقشی محوری در تفسیر و تبیین معارف قرآنی دارند. منتها در نقل این روایات، تحلیل و بررسی لازم در متن و سند انجام نشده است. با توجه به تأثیر مستقیم روایات اسباب نزول در فهم و تفسیر قرآن، نقد و بررسی این روایات اهمیت ویژهای پیدا میکند. این پژوهش به تحلیل روایات اسباب نزول هفت آیۀ کلیدی از سورۀ بقره می پردازد. در آن، پس از ذکر آیات دارای سبب نزول و نقل روایات مربوط به آن به بررسی آرای مفسّران شیعه و سنّی در مورد این روایات و نیز نقد آنها پرداخته شده است. از مهمترین دلایل عدم پذیرش روایات اسباب نزول عبارت اند از: عدم مطابقت محتوای آنها با قرآن، روایات صحیح، تاریخ مسلم، مسلمات عقلی، ضرورتهای کلامی مسلمانان و اجماع.
روایت,اسباب نزول,سورۀ بقره,تفسیر فریقین
https://ptt.qom.ac.ir/article_938.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_938_198ff05c2db9bd55d4e53936c6b83bb3.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
بررسی اهل بیت(ع) در تفسیر کشاف و تطبیق آن با تفاسیر صافی و شواهدالتنزیل
149
175
FA
علیرضا
طبیبی
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
a-tabibi@araku.ac.ir
زهرا
شرفی
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
khanoom.sharafi@gmail.com
10.22091/ptt.2017.2231.1190
بسیاری از مفسران شیعه و شماری از مفسران اهل تسنن، از دیرباز با تکیه بر روایات شأن نزول به تطبیق آیات بر اهل بیت(ص) اهتمام ورزیده اند که زمخشری و حسکانی در میان اهل سنت و فیض کاشانی در میان شیعه از آن جمله بودهاند. در این پژوهش تلاش شده است، تطیبق آیات بر اهل بیت(ع) در این تفاسیر واکاوی شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زمخشری اسباب نزول ها را به تفصیل بیان کرده است؛ اما در حوزۀ فضایل اهل بیت، تنها به حدود ۱۰ درصد(21 آیه از ۲۰۰ آیه) پرداخته و در مواردی اندک به فضایل ایشان در ذیل آیات اشاره می کند. او نه تنها از ذکر برخی اسباب نزول مشهور و متواتر ذیل آیات مربوط به فضایل اهل بیت خودداری کرده، بلکه هیچ تحلیلی از چنین آیاتی به دست نداده و پیامدهای اجتماعی مربوط به آنها را بیان نکرده است؛ اما حسکانی در تفسیر شواهد التنزیل با بیش از ۱۲۰۰ روایت در ذیل ۲۱۰ آیه به فضایل اهل بیت از طرق عامه و فیض کاشانی در تفسیر صافی نیز از طرق خاصه به شرح و تبیین فضایل پرداخته است.
اهل بیت,تفسیر کشاف,تفسیر صافی,شواهدالتنزیل,تطبیق
https://ptt.qom.ac.ir/article_952.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_952_bd67780874ac8fb7a11b8b76bd06f72f.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
فاعل معجزه در تبیین مفسران فریقین
75
201
FA
سیده سعیده
غروی
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
saeedehgharavi@yahoo.com
10.22091/ptt.2017.2104.1174
معجزه امری خارق العاده است که مافوق توان بشری بوده و گواه صدق ادعای پیامبری است. برخی آیات قرآن کریم به تبیین معجزه و نوع آن در داستان انبیاء پرداختهاند. آیات توصیفگر معجزه به روشنی گاه از فاعلیت خداوند در تحقق این امر فوق توان بشری سخن میگویند و گاه تحقق آن را به خواست نبی اما به اذن الهی میخوانند. در این مقاله مواجهه مفسران فریقین در برابر شماری از این آیات مورد بررسی قرار گرفته است. برخی به تفکیک آیات، در بعضی موارد خداوند و در موارد دیگر انبیاء را فاعل معجزه می-خوانند؛ اما گروه دوم بدون در نظر گرفتن صراحت آیات بنابر ادله عقلی و یا استدلالهای کلامی سخن گفته-اند. دستهای از ایشان معجزات را فعل انبیاء خوانده و صدور افعال مادی را از خداوند غیرممکن میدانند و دسته دیگر، تحقق معجزه را تنها از جانب ساحت کبریایی امکان پذیر میدانند. نگارنده در این مقاله در پرتو 3 اصل، چگونگی تحقق امر فوق بشری از سوی پیامبرانی که در آیات قرآن، بشر خوانده شدهاند را امکان پذیر میداند: اول. اعطای مقام ولایت تکوینی به ایشان از سوی خداوند؛ دوم. مظهریت اوصاف و صفات الهی در جایگاه خلیفه اللهی؛ سوم. صدور معجزه در پرتو اذن خداوند.
فاعل معجزه,ولایت تکوینی,خلیفه الله,مظاهر اوصاف و صفات الهی,اذن الهی
https://ptt.qom.ac.ir/article_950.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_950_19c430b1fe244da43a3d001561305725.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
گسترۀ وحی محمدی در آیات سورۀ نجم از نگاه مفسران
201
225
FA
علی
تمسکی بیدگلی
0000-0003-2876-2747
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران
bidgoli.at@gmail.com
سید محسن
موسوی
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران
tebyan0101@gmail.com
10.22091/ptt.2017.2060.1165
یکی از پرسشهای بنیادین پیرامون وحی محمدی، این است که «این وحی چه گسترهای دارد؟»؛ به دیگر سخن، کدام دسته از سخنان پیامبر گرامی اسلام(ص)، آبشخورش وحی الهی بوده و کدام دسته بر پایۀ اجتهاد یا به فراخور زندگی روزمرۀ ایشان گفته شده است؟ آیات سوم و چهارم سورۀ نجم، یکی از دادههای مهم دربارۀ پرسش پیشگفته است که دانشوران علوم اسلامی، اطلاعات گوناگونی در این باره از آن به دست دادهاند. این جستار، پس از بازنمودن دیدگاه درست دربارۀ گسترۀ وحی محمدی بر پایۀ این آیات، دیدگاههای تفسیرنویسان را در این باره بازآورده و آنها را داوری کرده است. در این پژوهش از رهگذر تفسیر قرآن به قرآن، باز نموده شده است که آیات سوم و چهارم سورۀ نجم، تنها، گویای وحیانی بودن قرآن است؛ نه قرآن و فراتر از آن، آن سان که برخی تفسیرنویسان سخنان غیرقرآنی پیامبر(ص) را نیز با استناد بدین آیات وحیانی خواندهاند و نه چیزی به جز قرآن، آن سان که برخی این آیات را گواه وحیانی بودن سخنان پیامبر(ص) دربارۀ جانشینی حضرت علی(ع) شناساندهاند.
سورۀ نجم,گسترۀ وحی,تفسیر قرآن به قرآن,احادیث نبوی,سنت پیامبر(ص)
https://ptt.qom.ac.ir/article_937.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_937_2d16766eb6726737ae0c0beaaecded0f.pdf
دانشگاه قم
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4205
3
1
2017
03
21
نقد نظر مشهور، مبنی بر مکی بودن سورۀ معارج
225
240
FA
طاهره
کریمی محلی
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران ، بابلسر،ایران
taheri.atefe20@yahoo.com
10.22091/ptt.2017.2373.1209
دربارۀ مکی یا مدنی بودن سورۀ معارج دو دیدگاه مشهور و غیر مشهور وجود دارد.طرفداران دیدگاه مشهور معتقدند که کل سورۀ معارج مکی است. در مقابل، طرفداران دیدگاه غیر مشهور، تأکید میکنند، کل یا دستِ کم بخشی از این سورۀ مدنی است. هر یک از دو گروه، ادلۀ مختلفی را برای اثبات دیدگاه خود مطرح نموده اند. در این مقاله تلاش شده است، با روش توصیفی و با بررسی تفاسیر مختلفِ شیعه و سنی و نیز بررسی شأن نزول آیات این سورۀ و تبیین ارتباط یا عدم ارتباط آیات با یکدیگر، به ارزیابی مدعا و ادلۀ طرفین پرداخته شود. البته، در این باره، عمدتاً بر منابع اهل سنت تمرکز شدهاست. بررسیها نشان داد، نظر مشهور حجیّت مطلق نداشته و دیدگاه مکی بودنِ کلیّت سورۀ معارج نادرست است و اصرار برخی از طرفداران دیدگاه مشهور بر مکی بودن این سورۀ عمدتاً با تکیه بر انگیزه های کلامی، مذهبی یا فرقهای صورت گرفته است.
کلید واژه : نقد,نظر مشهور,تفاسیر فریقین,سوره معارج,مکی,مدنی
https://ptt.qom.ac.ir/article_951.html
https://ptt.qom.ac.ir/article_951_8b172cbfda9b5f9096d932633ba3bb80.pdf