2024-03-29T12:37:16Z
https://ptt.qom.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=283
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
مطالعه تطبیقی «گفتوگو با متن» در روش تفسیری شهید صدر و رویکرد هرمنوتیک گادامر
امید
قربانخانی
تاریخ دریافت: 25/07/1400 | تاریخ اصلاح: 30/09/1400 | تاریخ پذیرش: 30/11/1400گفتوگو با متن»، الگوی مشترکی است که شهید صدر در تفسیر موضوعی و نیز گادامر در هرمنوتیک فلسفی بهعنوان عامل تحقق فهم، بر آن تأکید کردهاند. از آن جا که رویکرد شهید صدر به «فهم متن قرآن»، توصیهای و رویکرد گادامر به «فهم متن» توصیفی است، پژوهش حاضر از ره گذر مطالعه تطبیقی این دو رویکرد، میزان رَوایی دیدگاه روششناختی شهید صدر را مبتنی بر دیدگاه پدیدارشناختی گادامر بررسی کرده و به پیجویی این پرسش پرداخته که بایدها و نبایدها در روش تفسیری شهید صدر تا چه اندازه بر هستها و نیستها در هرمنوتیک گادامر منطبق است. به جهت آنکه الگوی یادشده در اندیشه این دو متفکر خاستگاه یکسانی ندارد و تشابه دو نظریه ساختاری است، پژوهش حاضر از نوع «مطالعات تطبیقی کلان مبتنی بر همسانی ساختاری» به شمار میآید. بررسی عناصر گفتوگو در هر دو نظریه، مشروعیت الگوی «گفتوگو با متن» در تفسیر موضوعی را به اثبات رسانده و نشان میدهد که تفاوتهای دو نظریه، از اموری خارج از ماهیت و فرآیند فهم ناشی میشوند و ازاینرو به اعتبار هستیشناختی روش تفسیر موضوعی خللی وارد نمیکنند.قربانخانی، الف. (1400). مطالعه تطبیقی «گفتوگو با متن» در روش تفسیری شهید صدر و رویکرد هرمنوتیک گادامر، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 7 (14)، 36-9. Doi: 10.22091/PTT.2022.7416.2034
قرآن
تفسیر موضوعی
هرمنوتیک فلسفی
شهید صدر
گادامر
گفتوگو
فهم متن
2022
03
21
9
36
https://ptt.qom.ac.ir/article_2205_cacc76601e74be8fddeab2dc99ef3d7a.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
بررسی تطبیقی معنای محصنات در تفاسیر شیعه و سنی تا قرن هفتم
نرگس
بهشتی
محمدجواد
نجفی
تاریخ دریافت: 12/6//1400 | تاریخ اصلاح: 18/01/1401 | تاریخ پذیرش: 18/01/1401محصنات در آیه 24 سوره نساء، مصداقهای گوناگونی در تفاسیر متقدم شیعه و سنی دارد. مفسران پیشین اهل سنت، بر پایه نیازها و زمینههایی چون: سنت نقل مأثورات، گوناگونی رفتار پیامبر (ص) و خلفا در برخورد با اسیران و مشروعیت و تقدس خلفا، محصنات را به معنای زنان اسیر شوهردار معنا کردند؛ ولی زمینه متفاوت در شیعه، مایه آن شد که معنای زن اسیر شوهردار در تفاسیر پیشین شیعه بیان نشود و آنها محصنات را بیشتر به معنای زن آزاد یا کنیز دانستند. این تفاوت پس از نگارش تفاسیر جامع نخستین از میان رفت و بازگفت شیعیان و اهل سنت از منابع تفسیری یک دیگر، موجب شد تا تمایز نخست میان شیعیان و اهل سنت درباره معنای محصنات، در این تفاسیر دیده نشود. بهاینترتیب، گویی به زمینه و بسترهایی که دستاویز پذیرش یک دیدگاه تفسیری در تفسیرهای پیشین بود، در دورههای بعد چندان توجه نشد؛ بهویژه آنکه در میان شیعه و سنی، بهرهمندی برابر از منابع یک دیگر نبود و تفاسیر شیعه بیش از اهل سنت اثر پذیرفتند و این تأثیر به دلیل پذیرش دیدگاه موردپسند تفاسیر پیشین اهل سنت توسط شیخ طوسی و تأثیر شخصیت و کتابهای او بر مفسران بعدی شیعه بود.بهشتی، ن؛ نجفی، م.ج. (1400). بررسی تطبیقی معنای محصنات در تفاسیر شیعه و سنی تا قرن هفتم، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 64-37-8 (15)، Doi: 10.22091/PTT.2022.7383.2018
محصنات
تفاسیر متقدم
تفاسیر جامع
زن اسیر شوهردار
کنیز
زن آزاد
2022
03
21
37
64
https://ptt.qom.ac.ir/article_2208_1a36cf3f82df824e480a914e605a7d6e.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
تحلیل تفسیری آیات معرفتشناسی حسی و جایگاه و اعتبار آن در سیر آفاقی
طاهره
نورحسن فتیده
طلعت
حسنی بافرانی
محمد تقی
دیاری
تاریخ دریافت: 16/04/1400 | تاریخ اصلاح: 02/12/1400 | تاریخ پذیرش: 02/12/1400سیر آفاقی، تفکر در آفریدههای خداوند برای دستیابی به باورهای دینی و تحکیم آنهاست و قرآن به آن بهعنوان یکی از طرق شناخت حقایق جهان هستی، مبدأ، معاد و... تأکید دارد. بهتصریح آیات قرآن، سیر آفاقی از سه طریق حسی، عقلی و شهودی امکانپذیر است. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و با استناد به آیات قرآن و آراء مفسران، یکی از راههای معرفتی آفاقی؛ یعنی شناخت حسی و میزان اعتبار آن در سیر آفاقی را بررسی کرده است. نتایج نشان میدهد که در اینگونه از معرفت، بهکارگیری حواس بهصورت هدفمند و با جهتگیری درست، اهمیت بسزایی دارد. مفسران نخستین گام را در مواجهه با پدیدههای طبیعت، بهکارگیری دقیق و حداکثری حواس دانسته و به نقش مهم آن بهعنوان درگاه ورود دادهها به قلب برای اندیشهورزی و دریافت معارف توجه داشتهاند. هرچند با توجه به محدودیتهای حواس، نظیر شناخت ظاهری و افقی، معرفت حسی علیرغم لزوم و اعتبار آن در سیر آفاقی، مکفی نیست، درواقع نخستین گام است که با شناخت عقلی تکمیل و با یافتههای قلبی- شهودی تعمیق میگردد و نهایت این مسیر، ایجاد باور در انسان و یا تحکیم باورهای دینی اوست.نورحسن فتیده، ط؛ حسنی بافرانی، ط؛ دیاری، م.ت. (1400). تحلیل تفسیری آیات معرفتشناسی حسی و جایگاه و اعتبار آن در سیر آفاقی، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 77-65. Doi: 10.22091/PTT.2022.7189.1999
معرفت حسی
سیر آفاقی
قرآن کریم
تفاسیر قرآن
2022
03
21
65
77
https://ptt.qom.ac.ir/article_2210_26bced194a894f52d580647ab1bd0be7.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
بررسی تفسیری آیات ۳۲-۳۳ سوره «ص» با تأکید بر نقد دیدگاه علامه طباطبایی و علامه فضلالله
رحمان
عشریه
محمد
حسینی پور
حامد
عشریه
تاریخ دریافت: 09/08/1400 | تاریخ اصلاح: 28/01/1401 | تاریخ پذیرش: 28/01/1401آیات 32 و 33 سوره ص، از آیات متشابه در قرآن کریم درباره سیره پیامبران است که مربوط به اشتغال حضرت سلیمان به سپاه اسبها و فوت شدن زمان -یا زمان فضیلت- عبادتی از آن حضرت است. در این مقاله، دیدگاههای علامه فضلالله و علامه طباطبایی در این زمینه بررسی میشود. علامه فضلالله، در مواضع بسیاری با رویکرد نقادی به تفسیر المیزان برخاسته، لذا واکاوی دیدگاه وی و تطابق آراء او با آراء علامه طباطبایی، علاوه بر عیارسنجی انتقادات فضلالله بر پارهای از مفاد تفسیر المیزان و نیز علاوه بر تبیین معانی آیات موردبحث، پارهای از پندارهای باطل درباره پیامبران را نیز هویدا میسازد. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، مبنای تقریرات قابلپذیرش از متشابهات سیره انبیا را با اتکا به محکمات سهگانه (شامل محکمات عام انبیا، محکمات خاص آن پیامبر و محکمات سیاق) تعریف کرده و ضمن تبیین این محکمات درباره آیات موردبحث، به واکاوی تطبیقی آراء دو مفسر پرداخته است. نتیجه تحقیق، نشان میدهد که هیچکدام از ایرادات علامه فضلالله به علامه طباطبایی ذیل آیات موردبحث وارد نبوده، گرچه برخی از آراء صاحب المیزان نیز مورد انتقاد است. در پایان، بیانی آورده شده که با محکمات سهگانه سازگار بوده و از ایرادات تفاسیر مطرح درباره آیات موردبحث نیز بری باشد.*عشریه، ر؛ حسینیپور، س.م؛ عشریه، ح. (1401). بررسی تفسیری آیات ۳۲-۳۳ سوره «ص» با تأکید بر نقد دیدگاه علامه طباطبایی و علامه فضلالله، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 7 (14)، 112-87. Doi: 10.22091/PTT.2022.7003.1979
سلیمان
مسح اسبها
عصمت انبیا
آیات 32-33 سوره ص
2022
03
21
87
112
https://ptt.qom.ac.ir/article_2203_435e7360643d4daad6c603c169f1c766.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
کاهش ارزش شهادت زنان در قیاس با مردان؛ تفسیر تطبیقی آیه 282 سوره بقره با تمرکز بر تفاسیر المنار، المیزان و مِن وحی القرآن
سیدمحمود
طیب حسینی
علی محمد
حکیمیان
محمدحسن
شیرزاد
محمدحسین
شیرزاد
تاریخ دریافت: 11/05/1400 | تاریخ اصلاح: 13/09/1400 | تاریخ پذیرش: 13/09/1400آیه 282 سوره بقره، از آیاتی است که در انتقال به دوره مدرن، نوعی از نابرابری جنسیتی میان مردان و زنان را به اذهان متبادر ساخته که بر مبنای آن، ارزش شهادت زنان در قیاس با مردان، به نصف کاهش یافته است. بسیاری از عالمان تفسیر، با طرح این مدعا که زنان، موصوف به ویژگیهایی چون: نقصان در عقل، ضعف در حافظه و ناتوانی در ثبت حوادث هستند، خواسته یا ناخواسته، خوانشهایی مبتنی بر ارزش داوری جنسیتی علیه زنان عرضه کردهاند. این خوانشها تا آستانه سده چهاردهم هجری، بسیار رواج داشته، اما در گذار به دوره معاصر و مطرح شدن پرسشهای نوظهور عصری، زمینههای فرهنگی- اجتماعی برای فاصله گرفتن از سنتهای تفسیری و پیدایی خوانشهای روزآمد از این آیه فراهم آمده است. در این پژوهش، تلاش میشود با تمرکز بر تفاسیر المنار، المیزان و مِن وحی القرآن، امکانهای مختلفِ تفسیری که درباره این آیه شریفه پیش افکنده شده است، با رویکرد تطبیقی مطالعه گردد. پژوهش حاضر، نشان میدهد که صاحبان تفاسیر نامبرده، کوشیدهاند تا با پیش گرفتن سه مسیر متفاوت، فهمی نو از آیه شریفه، متناسب با پرسشها و نیازهای عصری عرضه کنند.طیبحسینی، س.م؛ حکیمیان، ع.م؛ شیرزاد، م.ح؛ شیرزاد، م.ح. (1401). کاهش ارزش شهادت زنان در قیاس با مردان؛ تفسیر تطبیقی آیه 282 سوره بقره با تمرکز بر تفاسیر المنار، المیزان و مِن وحی القرآن، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 138-113. Doi: 10.22091/PTT.2022.6789.1955
برابری جنسیتی
تبعیض جنسیتی
قرآن کریم
تفسیر تطبیقی
محمد عبده
علامه طباطبایی
علامه فضل الله
2022
03
21
113
138
https://ptt.qom.ac.ir/article_2202_5a7ee5922f83462b086180a8f17fdc26.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
علل زمینه ساز خرافه گرایی دینی از دیدگاه قرآن کریم با محوریت تفاسیر اجتماعی نمونه و فی ظلال القرآن
مهدی
فراهانی
جعفر
تابان(نویسنده مسئول)
سیدکریم
خوب بین خوش نظر
تاریخ دریافت: 18/03/1400 | تاریخ اصلاح: 19/10/1400 | تاریخ پذیرش: 19/10/1400 هدف این مقاله که با روش کتابخانهای و بهصورت توصیفی- تحلیلی نوشته شده، بررسی دقیقتر پدیده خرافهگرایی دینی و شناخت عواملی است که از دیدگاه قرآن در بعضی افراد، موجب به وجود آمدن این پدیده میگردد. عواملی چون: سودجویی، دفاع از مذهب موردعلاقۀ خود و سست نشان دادن عقاید مخالفان، افسادگری در دین و استبداد دینی. گاه نیز براثر ضعف باورهای دینی افراد، خرافاتی مانند بدعت، تحریف، قیاسگرایی، پیروی از متشابهات و یا اشتباهات عمدی یا سهوی ناقل یا شنونده شکلگرفته است. حتی گاهی افراطوتفریط در مسائلی مانند عقلگرایی یا نقل گرایی یا تسامح در دین یا بزرگنمایی افراد برای اسطورهسازی، از علل به وجود آمدن خرافات دینی به شمار میآید. بیتردید شناسایی علتهای خرافهگرایی و خرافهپردازی، از گامهای بسیار مهم و اساسی در آسیبشناسی این پدیدۀ نامیمون است و سازوکارهای پیشگیرانه را پیش روی جوامع دینی قرار میدهد و موجب بصیرتافزایی در افراد دیندار میگردد تا در ورطۀ خرافه و خرافهگرایی گرفتار نگردند و ساحت دین و دینداری را از این وصلۀ ناساز و ناجور دور بدارند. نتیجه اینکه تنها با تکیهبر عقل و خردورزی و نیز توکل بر خداوند متعال و بالا بردن سطح علم و معرفت و پیروی کامل از تعالیم حیاتبخش رهبران آسمانی است که میتوان بر این دیو ویرانگر غلبه نمود.فراهانی، م؛ تابان، ج؛ خوببین خوشنظر، س.ک. (1401). علل زمینه ساز خرافه گرایی دینی از دیدگاه قرآن کریم، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 166-139. Doi: 1010.22091/PTT.2022.6461.1907
خرافهگرایی
تحریف
غلو
بدعت
قیاس
2022
03
21
139
166
https://ptt.qom.ac.ir/article_2207_1b5dd42d2b5332b4eba7ab0bde189eaf.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
نقد و تحلیل تطبیقی دیدگاههای توجیهی مفسران معاصر درباره آیات جهاد ابتدایی
کاظم
قاضی زاده
زهرا
کفایی جلیلی فرد
شادی
نفیسی
نصرت
نیل ساز
تاریخ دریافت: 10/07/1400 | تاریخ اصلاح: 23/02/1401 | تاریخ پذیرش: 23/02/1401مفسران و فقها، مطالب بسیاری درباره جهاد که از ارکان مهم اسلام و فروع دین است، نگاشتهاند. مشهور فقها و بسیاری از مفسران متقدم، قائل به جواز یا حتی وجوب دو نوعِ جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی بودهاند. در سدههای اخیر، به جهت مناسبات گوناگون اجتماعی مانند آزادی عقیده، گروهی از مفسران منکر جهاد ابتدایی هستند؛ زیرا آن را در تهافتی آشکار با آزادی عقیده میدانند. گروه دیگر در تبیین خود از جهاد ابتدایی، توجیهات و تأویلاتی را به کار میبرند تا بتوانند از این طریق، جهاد ابتدایی را به تأویل جهاد دفاعی برند و تضاد مذکور را در ظاهر حل کنند. دیدگاههای گروه دوم را میتوان در چهار عنوان قرار داد: 1. جهاد ابتدایی بهمنزلۀ دفاع از فطرت انسانی؛ 2. جهاد ابتدایی بهمنزلۀ جنگ پیشدستانه؛ 3. جهاد ابتدایی بهمنزلۀ جهاد تبلیغی؛ 4. جهاد ابتدایی بهمنزله نفی خرافه و باطل. پژوهش حاضر به این دیدگاههای تأویلی به روش توصیفی- تحلیلی و انتقادی میپردازد و در انتها هیچیک از آنها را تمام نمیداند؛ زیرا هیچکدام با مفهوم مشهور جهاد ابتدایی انطباق کامل ندارد و همچنین آن تهافت یادشده را بهخوبی حل نمیکند.قاضیزاده، ک؛ کفایی جلیلی فرد، ز؛ نفیسی، ش؛ نیلساز، ن. (1401). نقد و تحلیل تطبیقی دیدگاههای توجیهی مفسران معاصر درباره آیات جهاد ابتدایی، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 192-167. Doi: 10.22091/PTT.2022.6450.1905
جهاد ابتدایی
دفاع از فطرت انسانی
جهاد تبلیغی
جنگ پیشدستانه
آزادی عقیده
2022
03
21
167
192
https://ptt.qom.ac.ir/article_2209_d86221428e9ea75a9c137275f1d344ef.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
روشهای متولیان تربیت دینی از منظر مفسران فریقین با رویکرد ادیان
عیسی
عیسی زاده
یاسر
ابو زاده گتابی
تاریخ دریافت: 01/04/1400 | تاریخ اصلاح: 14/12/1400 | تاریخ پذیرش: 14/12/1400تعلیم و تربیت، از مهمترین اهداف و دغدغههای ادیان الهی بوده که مفسران فر یقین بدان توجه داشتهاند و در کتابهای آسمانی چون: قرآن و عهد عتیق نیز به آن اشاره شده است. خداوند و پیامبران بهعنوان متولیان اصلی در تربیت بشر، با روشهایی سعی در تربیت دینی مردم داشتهاند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با بهره جستن از آراء مفسران فریقین، این متولیان را معرفی کرده و در ادامه با برشمردن روشهای تربیتی آنان، به تحلیل و ارزیابی روشهای این دو گروه با رویکرد ادیانی پرداخته است. با بررسی آراء مفسران فریقین و متن عهد عتیق میتوان به این یافتهها اشاره کرد که گرچه تقریباً خداوند و انبیا، متولیان تربیت در ادیان آسمانی معرفی شده و در آراء روشهای تربیت دینی مشترکند، از متولیان تربیت دینی در قرآن کریم با تعبیر اسوه دینی یاد میشود، درحالیکه در عهد عتیق اینگونه نیست و حتی اشتباهاتی از انبیا را مطرح ساختهاند. علاوه بر این، خداوند و انبیا در قرآن، به قیامت و پاداش و عذاب الهی بیش از عهد عتیق عنایت داشتهاند و روشهای تربیتی در قرآن، جامعتر و غنیتر از روشهای یادشده در عهد عتیق است.عیسیزاده، ع؛ ابوزاده گتابی، ی. (1401). روشهای متولیان تربیت دینی از منظر مفسران فریقین با رویکرد ادیان، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 222-193. Doi: 10.22091/PTT.2022.6402.1895
تربیت دینی
خداوند
انبیا
قرآن
مفسران فریقین
عهد عتیق
2022
03
21
193
222
https://ptt.qom.ac.ir/article_2224_3a8d30b5401cc7e11f1e54e5d8d27c95.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
بررسی انتقادی خوانش مفسران امامیه، معتزله و اشاعره از رابطه مشیت انسان با مشیت خدا در آیه 30 سوره انسان
کاوس
روحی برندق
فاطمه
آسائی
تاریخ دریافت: 24/08/1400 | تاریخ اصلاح: 20/01/1401 | تاریخ پذیرش: 20/01/1401جبر و اختیار، مسألهای است که از اولین سالهای ظهور اسلام، ذهن مسلمانان را درگیر خود کرد و پیدایش نظریات مختلف کلامی را سبب شد. سه دیدگاه اساسی در این زمینه وجود دارند که طبق یکی، انسان مجبور است و بر اساس دیگری، اختیار کامل دارد. سومین نظریه که امامیه ابداع کرده، عبارت است از اثبات توأمان مشیت خداوند و مشیت انسان. طبق این دیدگاه، مشکل تعارض ظاهری مشیت انسان با مشیت خداوند حل شده، اختیار انسان در طول اختیار خداوند، اثبات میشود. تحقیق حاضر که با روش گردآوری کتابخانهای و پردازش توصیفی- تحلیلی و انتقادی تهیه شده، در پی آن است که از طریق بررسی، تحلیل و نقد این سه دیدگاه کلامی و جلوه آنها در تفاسیر موجود از آیه 30 سوره انسان (*وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن یشَاءَ الله*)، قول مختار درزمینه جبر و اختیار را عرضه کند و نادرستی اقوال دیگر را نمایان سازد. یافتههای تحقیق، حاکی از آنند که مهمترین انتقاد وارد بر جبریون، نادیده گرفتن حکمت الهی و اساسیترین ایرادات نظریه تفویض، محدود کردن قدرت و مالکیت خداوند هستند.روحی برندق، ک؛ آسایی ، ف. (1401). بررسی انتقادی خوانش مفسران امامیه، معتزله و اشاعره از رابطه مشیت انسان با مشیت خدا در آیه 30 سوره انسان، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 250-223. Doi: 22091/PTT.2022.6400.1896
آیه 30 سوره انسان
امربینامرین
جبر و اختیار
مشیت
اراده
تفویض
2022
03
21
223
250
https://ptt.qom.ac.ir/article_2201_91ca0d889b93bad2f43426a8e50a9666.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
رویکرد مفسران فریقین و شبهه قرآنی عصمت یونس (ع): تحلیل، نقد و انتخاب
سعید
عزیزی
علی
راد
تاریخ دریافت: 29/06/1400 | تاریخ اصلاح: 28/10/1400 | تاریخ پذیرش: 28/01/1400ظاهر برخی آیات قرآن کریم، بهگونهای است که دلالت بر بیصبری، سرپیچی و عصیان حضرت یونس (ع) در انجام دادن رسالت خویش داشته و پیامبر اکرم (ص) از همانندی با ایشان نهی گردیده است. این مسأله، موجب گشته تا آن حضرت در نگاه برخی مسلمانان، به معصیت و عدم عصمت متهم گردد. در مقابل، مفسران و حدیث- پژوهان فریقین، تلاش نمودند تا تفسیری درست از آیات قرآن و روایات موجود ارائه دهند و ضعف این پنداره را برملا سازند. بر پایه نتایج این پژوهش، مفسران امامیه، دو رویکرد در پاسخ به شبهات عصمت عرضه کردهاند: یکی ترک اولی و دیگری تلقی رخداد واقعه پیش از رسالت یونس (ع). تعداد زیادی از مفسران اهل سنت نیز این دو رویکرد را بیان نموده اما برخی رویکرد معصیت و عصیان یونس (ع) را برگزیدهاند. این نوشتار رویکردهای سهگانه را ارزیابی کرده و در پایان نظریه منتخب را مطرح ساخته است. نتایج ارزیابی و نقد رویکردهای یادشده، حاکی از آن است که نظریه «ترک عمل افضل و اولی»، تنها رویکرد پذیرفتنی و سازگار با آیات قرآن بوده که اغلب مفسران فریقین مطرح ساختهاند.عزیزی، س؛ راد، ع. (1401). رویکرد مفسران فریقین و شبهه قرآنی عصمت یونس (ع): تحلیل، نقد و انتخاب، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 280-251. Doi: 22091/PTT.2022.5788.1801
حضرت یونس (ع)
عصمت
شبهات قرآنی
رویکرد مفسران
تفسیر کلامی
تفسیر تطبیقی
2022
03
21
251
280
https://ptt.qom.ac.ir/article_2212_ea10a902df30b6346824dedfb99fa7a6.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
بررسی تطبیقی مصادیق اعجاز محتوایی از دید مفسران فریقین
لطفعلی
عبداللهی واشان
مجید
معارف
سید حسین
حسینی بجدنی
سمانه
زارعی حسین آباد
تاریخ دریافت: 25/12/1399 | تاریخ اصلاح: 29/09/1400 | تاریخ پذیرش: 29/09/1400بسیاری از مفسران در بررسی اعجاز قرآن، بیشتر بر اعجاز بیانی و لفظی توجه داشتهاند، درحالیکه نوع مهمی از اعجاز در قرآن، محتوایی است. این نوع اعجاز با مفاهیم درونی قرآن ارتباط دارد و آنچه از تطبیق استنتاج میگردد، نشان میدهد که توجه به این نوع اعجاز در طی سدههای مختلف، با شدت و ضعفهایی همراه بوده است. بر همین اساس، در این پژوهش با رویکرد تحلیلی – تطبیقی، مصادیق اعجاز محتوایی از دید فریقین بررسی شده است. در تطبیق دو دیدگاه، میتوان گفت که مفسران فریقین، در بیان ابعاد اعجاز محتوایی اختلاف چندانی با هم ندارند و عمده اختلاف دیدگاههای آنها، مربوط به نوع توجه به این مصادیق است که مفسران اهل سنت در سدههای نخستین بیشتر به آنها توجه کردهاند، ولی در دوران معاصر، دانشمندان شیعه توجه فزونتری به این مصادیق داشتهاند. بررسی عمیقتر دیدگاههای فریقین، نشان داد که برخی اختلافات نیز در دو دیدگاه درباره مصادیق اعجاز محتوایی و مسائل مربوط به آنها وجود دارد؛ مثلاً در مورد بطون قرآن کریم با وجود مسلم دانستن این مصادیق در نقل اهل سنت، با اندک اغماض از پیامبر (ص) یا صحابه بحثی مطرح نمیشود، درحالیکه شیعه بدان اهتمام ویژه داشته است.*عبداللهی واشان، ل؛ معارف، م؛ حسینیبجدنی، س.ح؛ زارعی حسینآباد، س. (1401). بررسی تطبیقی مصادیق اعجاز محتوایی از دید مفسران فریقین، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 310-281. Doi: 10.22091/PTT.2022.5747.1793
اعجاز قرآن کریم
اعجاز محتوایی
اعجاز معنایی
مفسران فریقین
2022
03
21
281
310
https://ptt.qom.ac.ir/article_2206_5b38a4e4d3c289d7281ddd5523ddbfbc.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
سنجههای درستیآزمایی احتمالات تفسیری در روش تفسیر قرآن با قرآن بر اساس اصولتحلیل گفتمان
فهیمه
جمالی راد
سهیلا
پیروزفر
تاریخ دریافت: 17/05/1400 | تاریخ اصلاح: 04/11/1400 | تاریخ پذیرش: 04/11/1400بررسی تفاسیر با روش قرآن با قرآن، نشان میدهد مفسران در گزینش آیات مفسِر، متفاوت عمل کردهاند و هنگام تعارض احتمالات تفسیری، به دلیل فقدان سنجهها و معیارهای اعتبار، گاه دچار لغزش یا برداشتهای تفسیری متفاوتی شدهاند. این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، اصول تحلیل گفتمان را با اصول و قواعد تفسیر قرآن، تلفیق و تطبیق نموده و برخی از ملاکهای صحتوسقم را شناسایی و معیارهایی را برای ارزیابی روش تفسیر قرآن با قرآن، توصیه کرده است. با تجمیع آیات، روشن میشود سنجه اعتبار آیات مفسِّر و معنای ترجیحی واژه همخانواده معنایی، گاهی به دلیل شواهد تاریخی در متن است نه صرف شباهت سیاق لفظی. سنجههای درستی آزمایی احتمالات تفسیری، با تلفیق اصول معناشناسی متن و قواعد فهم قرآن، با توجه به بافت کلامی متن (سیاق لفظی) و نگرش سیستمی مفسّر به متن قرآن به دست میآید. مهمترین سنجهها بر اساس اصول تحلیل گفتمان متن عبارتند از: سیاق کلامی، توجه به معنای پایه، عرف و نظام معنایی واژگان قرآنی، توجه به همخانوادههای معنایی، توجه به معناشناسی تاریخی اصطلاحات رایج زمان نزول و کاربرد آن در بافت جمله.جمالی راد، ف؛ پیروزفر، س. (1401). سنجههای درستیآزمایی احتمالات تفسیری در روش تفسیر قرآن با قرآن بر اساس اصولتحلیل گفتمان، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 338-311. Doi: 22091/PTT.2022.4957.1666
تفسیر قرآن با قرآن
معناشناسی واژگان
سیاق لفظی
اعتبارسنجی
احتمالات تفسیری
2022
03
21
311
338
https://ptt.qom.ac.ir/article_2211_36ab95e59f9b0037ce5e4db8a4437960.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
بررسی رویکرد تقریبی دو تفسیر التبیان و مجمعالبیان در نقل روایات اهلبیت(ع)
سید حسین
موسوی دره بیدی
امیر
احمد نژاد
تاریخ دریافت: 23/07/1400 | تاریخ اصلاح: 29/10/1400 | تاریخ پذیرش: 29/10/1400وجود برخی ویژگیهای مشترک تفسیری فریقین در التبیان، نشان از انگیزه نویسنده در نگارش یک تفسیر تقریبی دارد. این امر در روش نقل روایات تفسیری، بهویژه روایات اهلبیت (ع) اثرگذار بوده است. در سدههای بعد، روش تفسیری التبیان در برخی تفاسیر شیعه بهویژه مجمعالبیان، استفاده شده است. از سویی، برخی پژوهش گران اهل سنت، روش اعتدالگرای طبرسی در مجمعالبیان را ستوده و درنتیجه، این تفسیر تقریبی شناخته میشود؛ اما با توجه به قدمت التبیان و استفاده طبرسی از روش تفسیری طوسی، این رویکرد را ابتدا باید در التبیان جستوجو کرد. این پژوهش با روش تحلیل متن (روایات) و تطبیق روایات، به بررسی ویژگیهای تقریبی روایی در این دو تفسیر پرداخته است. توجه به منابع غیر شیعی، نقل بسیاری از روایات پیامبر و حضرت علی (ع) از منابع اهل سنت، خودداری از نقل روایات فضایل اهلبیت (ع) و مذمت خلفا و عدم نقل معارف شیعی بهصورت صریح، از ویژگیهای تقریبی این دو تفسیر است. استفاده از منابع بیشتر، نام بردن مصادر فریقین بهویژه شیعه، فراوانی روایات شیعی ذیل آیات بهویژه روایات فضایل، ازجمله تفاوتهای مجمعالبیان با التبیان است.موسوی درهبیدی، س.ح؛ احمدنژاد، الف. (1401). بررسی رویکرد تقریبی دو تفسیر التبیان و مجمعالبیان در نقل روایات اهلبیت(ع)، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 367-339. Doi: 22091/PTT.2021.4615.1598
التبیان فی تفسیر القرآن
شیخ طوسی
مجمعالبیان
طبرسی
تفسیر تقریبی
2022
03
21
339
366
https://ptt.qom.ac.ir/article_2233_811bdd8e9ad45a4cd498d178da0d1fba.pdf
پژوهش های تفسیر تطبیقی
2476-4191
2476-4191
1401
8
1
سیر تحول تطبیق در تفاسیر اهل سنت
نیکزاد
عیسی زاده
لیلا
خلج
تاریخ دریافت: 20/10/1400 | تاریخ اصلاح: 28/03/1401 | تاریخ پذیرش: 28/03/1401«تطبیق» با معادلهایی نظیر «موازنه»، «مقارنه» و «مقایسه» به کار رفته است. در شیوه «تطبیق» و «مقایسه»، دو یا چند دیدگاه یا مکتب در مورد موضوعی خاص که با یک دیگر سنخیت دارند، بررسی و نقادی شده تا وجوه اشتراک و اختلاف آنها مشخص گردد و برتریها و ضعفهای هر یک هویدا شود و درنهایت اولویت یکی بر دیگری به اثبات رسد. یافتههای پژوهش، بیانگر آن است که تا قبل از قرن دوم، اثری از تطبیق در تفاسیر اهل سنت دیده نمیشود؛ بلکه احادیث و روایات موردقبول صحابه و تابعین، بدون در نظر گرفتن دیدگاه مخالف، نقل شده است. در قرن چهارم، با شکلگیری مذاهب دیگر و رشد آن نظیر معتزله، برخی تفاسیر در حد جمعآوری نظریات و آرا (موازنه و مقارنه) پیش رفت و سپس با شدت گرفتن تحولات سیاسی و اجتماعی، فرصتی برای نقد و بررسی و ابراز نظریات (مقایسه) پیدا شد. این پژوهش، روش توصیفی - تحلیلی را به کار برده و در مسیر تحولات تطبیق و توسعه معنایی آن، به نکته مهم نوفهمی دست یافته است.عیسیزاده، ن؛ خلج، ل. (1401). سیر تحول تطبیق در تفاسیر اهل سنت، دوفصلنامۀ پژوهشهای تفسیر تطبیقی. 8 (15)، 387-367. Doi: 22091/PTT.2021.3233.1754
قرآن
تفسیر تطبیقی
تفسیر مقارنهای
تفسیر موازنهای
تفسیر مقایسهای
جریان شناسی
2022
03
21
367
387
https://ptt.qom.ac.ir/article_2204_c6e648c4bc0e066336f514caf4780758.pdf