The Agent of Miracle from the Perspective of Shi'ite and Sunni Commentators

نتیجه­ گیری

آیات اولیه­ی توصیف معجزه در عصر انبیاء، تمامیت تحقق آن را به خداوند نسبت می­دهند. در داستان حضرت ابراهیم ^{علیه السلام} آنچه به وقوع می­پیوندد کاملا بدون اطلاع ابراهیم ^{علیه السلام}  و خارج از اراده وی بوده است و آرام آرام قدرت انبیاء و میزان سهم ایشان در خلق معجزه رو به فزونی می­نهد. در داستان حضرت موسی ^{علیه السلام} ابتدا خداوند مصدر صدور معجزه است و آن­گاه که موسی ^{علیه السلام} از قدرت خویش به اذن الهی در تصرف امور و ولایت تکوینی­اش مطمئن می­شود خود، منشا صدور و خلق معجزه­ای می­گردد که مافوق توان بشری است و اگر چه حسی است اما وقوع آن قدرتی مافوق بشر می­طلبد. این تفوق در زمان حضرت عیسی ^{علیه السلام} به اوج می­رسد به نحوی که عیسی ^{علیه السلام} به توصیف قرآن کریم دست به خلقی خداگونه می­زند و مخاطب الهی قرار می­گیرد در توصیف این اعمال که «إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ بِإِذْنی‏ فَتَنْفُخُ فیها فَتَکُونُ طَیْراً بِإِذْنی‏ وَ تُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنی‏ وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتى‏ بِإِذْنی»

سیر صعودی توان بخشی انبیاء بر ولایت تکوینی و آگاهی ایشان به علم الکتاب، رشد جامعه انسانی را نیز در پی داشته است به نحوی که انسانها را برای نزول دین و آئین خاتم که ام الکتاب است و تمام حقیقت، مهیا می­کند. آئینی این چنینی بر ابصار و ادراک حسی غلبه داشته و از آنجا که آورنده آن انسان بشری است و متوقف در زمان، باید بتواند بر زمان و مکان فائق آید و درک اعجاز آن نباید نیازمند همراهی آورنده باشد. از این رو از قالب حسی که محصور در زمان و مکان و متوقف بر آورند است خارج شده و از آنجا که متفاوت از اعجازهای پیشین، تنها برای اثبات نبوت محقق نشده بلکه اساسنامه فیض به کمال وجودی است، خلق آن تنها از وجود مطلق و عالم بی­واسطه امکان پذیر است و اگر چه آورنده­اش را هرگز توان خلق آن نیست، اما ظرف وجودیش به اراده الهی تا قاب قوسین پیش رفته، آن چنان وسعت یافته که محمل آن عظمت کبریایی گردیده و حقیقت تاویل آن بر ظرف وجودیش بار یافته است.