مروری بر شاخص‌های مهم علم‌سنجی (هم‌استنادی و هم‌‌‌واژگانی) و لزوم استفاده از این شاخص‌ها در تحلیل تولیدهای علمی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پیام نور، تهران ، ایران

2 دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی این تحقیق معرفی شاخص‌های مهم علم‌سنجی؛ مثل هم‌استنادی و هم‌واژگانی و کاربرد این شاخص‌ها در تحلیل و مصورسازی رکوردهای علمی نمایه شده در پایگاه‌های استنادی است. این تحقیق با رویکرد علم سنجی انجام شده و تولیدهای علمی مرتبط با تفسیر در پایگاه وب آو ساینس به عنوان جامعه آماری قسمت دوم این تحقیق در نظر گرفته شده است. متخصصان علم اطلاعات با استفاده از فنون علم‌سنجی، تولیدهای علمی و نیز رکوردهای علمی نمایه‌شده در پایگاه های استنادی مختلف را مورد بررسی قرار داده و ضمن معرفی نویسندگان، کشورها، مؤسسه‌ها و سازمان‌های پرکار یک حوزة موضوعی و همچنین موضوعات اصلی و مجلات هسته، جهت مصورسازی تولیدهای علمی آن حوزه به ترسیم نقشه‌های علمی آن با استفاده از فنون مختلف علم‌سنجی از جمله هم‌استنادی و هم واژگانی می‌پردازند. تحلیل هم‌واژگانی با نشان دادن بسامد واژه‌ها، مهم‌ترین موضوع‌های پژوهشی یک حوزه را نشان می‌دهد. تحلیل هم‌استنادی نیز یکی از فنون پرکاربرد در تحلیل تولیدهای علمی است که برای ترسیم نقشه ساختار فکری یک حوزه پژوهشی به‌کار می‌رود.

تازه های تحقیق

یافته ها نشان داد که در مجموع 186 رکورد اطلاعاتی در زمینه موضوعی تفسیر در پایگاه وب آو ساینس نمایی شده است. که اولین رکورد نمایی شده به سال 1980 برمی­گردد. در بین کشورها ترکیه با تولید 43 رکورد اطلاعاتی در رتبه اول قراردارد و پس از آن آمریکا با تولید 29 رکورد اطلاعاتی و کانادا با تولید 16 رکورد اطلاعاتی در رتبه های بعدی قرار دارند همچنین در بین سازمان­ها دانشگاه کارولینا و دانشگاه تورنتو هرکدام با تولید 5 رکورد اطلاعاتی در رتبه­ اول قرار دارند و دانشگاه آزاد اسلامی با تولید 3 رکورد اطلاعاتی در زمینه موضوعی تفسیر در رتبه 6 قرار دارد. از لحاظ نوع مدرک نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس بیشترین تولیدات علمی در زمینه موضوعی تفسیر در پایگاه استنادی وب آوساینس در قالب مقاله می­باشد که 135 رکورد اطلاعاتی در این قالب نمایه شده است و پس از آن نقد کتاب با 33 رکورد اطلاعاتی و گزارش کنفرانس با 11 رکورد اقتصادی در رتبه­های بعدی قرار دارند. در زمینه تولید رکوردهای اطلاعاتی نمایه شده مرتبط با تفسیر در پایگاه وب آو ساینس زبان انگلیسی با 68 درصد در رتبه اول قرار دارد و پس از آن زبان ترکی با 19 درصد و زبان فرانسه و آلمانی و اسپانیایی هر کدام با تولید 3 درصد رکورد اطلاعاتی در رتبه­های بعدی قرار دارند. نکته جالب توجه کم بودن تعداد تولیدات علمی به زبان عربی در این زمینه موضوعی است که فقط 2 رکورد اطلاعاتی به این زبان در این پایگاه اطلاعاتی در زمینه تفسیر نمایه شده است.

در رابطه با زبان تولیدات علمی یافته­ها نشان داد که بیش از 43 درصد تولیدات علمی در این حیطه موضوعی مربوط به علوم کامیپوتر بوده است و پس از آن مهندسی با 17 درصد ، ارتباطات با 7 درصد ، ارتباطات با 9 درصد ، اقتصاد با 7 درصد و علوم کتاب داری و اطلاع رسانی با 4 درصد در رتبه های بعدی قرار دارند.

 یافته ها نشان داد که کلید واژه "تفسیر" با فراوانی 58 در رتبه اول قرار دارد و پس از آن واژه قرآن با  فراوانی 23 در رتبه دوم قرار دارد .

موضوعات مرتبط با تفسیر در 8 خوشه اصلی تقسیم بندی شده است. که خوشه­های اول تا سوم از 6 کلید واژه تشکیل شده است و خوشه های چهارم و پنجم از 5 کلید واژه و خوشه­های ششم و هفتم از 2 کلید واژه و خوشه هشتم (آخر) فقط از 1 کلید واژه تشکیل شده است .یافته ها نشان داد در بین نویسندگان Berg, Hبا تولید 4 رکورد اطلاعاتی  با 4 استناد دریافتی و با اچ.ایندکس 2 در رتبه اول قرار دارد و پس از وی  Burge, S. R.با 4 رکورد اطلاعاتی با 7 استناد دریافتی و با اچ.ایندکس 2 در رتبه دوم قرار دارد. نکته جالب اینجاست که با وجود اینکه Rippin, Aدارای رتبه یکسانی با دو نفر اول در تعداد تولید رکوردهای اطلاعاتی می­باشد ولی به دلیل ترتیب الفبایی در رتبه سوم قرار گرفته است و این در حالی است که این شخص با 24 استناد دریافتی بیشترین استناد را در بین نویسندگان داشته و از لحاظ اچ.ایندکس نیز دارای بالاترین اچ می­باشد.

نکته مهم در این زمینه کم بودن تعداد رکوردهای علمی محققین کشور می باشد یافته ها نشان داد که ایران با تولید تنها 5 رکورد اطلاعاتی در رتبه 9 ام قرار دارد  و این در حالی است که در زمینه تفسیر مقالات متعددی توسط اساتید برجسته حوزه و دانشگاه نوشته می شود که اگر این مقالات در قالب مقالات مجلات آی اس آی نوشته شده و به زبان انگلیسی ترجمه و برای مجلات مرتبط ارسال شوند حتما تعداد رکوردهای علمی نمایه شده از اساتید و محققین کشور در این زمینه موضوعی در پایگاه وب آو ساینس به مراتب بیشتر خواهد شد.که لازم است در این زمینه محققین مربوطه تلاش بیشتری نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review of Important Indicators in Scientomerics (Co-Citation & Co-Word) and the Necessity of Using Them in Scientific Products Analysis

نویسندگان [English]

  • Jafar Ebadollah Amoughin 1
  • Hadi Sharif moghadam 2
  • Soraya Ziaei 2
2 Professor, Department of Knowledge and Information, Payame Noor University (PNU), Mashhad, Iran
چکیده [English]

The main objective of this study is to introduce important indicators of scientometrics such as co-citation and co-word and their application in the analysis and visualization of scientific records indexed in citation databases. This research is conducted relying on scientometric approach; and the scientific products related to exegesis in Web of Science database are used as the statistical population in the second part of this research. Using scientometric techniques, experts in information science analyze scientific products and records indexed in different citation databases to find out top authors, countries, institutes, and organizations in every thematic field as well as main topics and core journals in order to visualize the scientific products in every given field for the purpose of scientific mapping using various scientometric techniques such as co-citation and co-word. Showing the frequency of words, co-word analysis displays the most significant research topics in every given field. Moreover, co-citation analysis which has high application in scientific product analysis is used to map the intellectual structure in a research domain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientometric
  • Co-Word
  • Co-Citation
  • ISI

مراجع

  1.  

    منابع

    1. توکلی فراش، لیلا. (1395). ترسیم و تحلیل نقشه­ی علم­نگاشتی برون­دادهای حوزه­ی کارآفرینی در بازه­ی زمانی 1996 تا 2015 از طریق هم­رخدادی واژگان در پایگاه استنادی وب آو ساینس و تعیین جایگاه ایران در این حوزه. پایان­نامه کارشناسی ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش­شناسی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
    2. خادمی، روح الله و حیدری، غلام رضا (1395) ترسیم ساختار موضوعی مدیریت اطلاعات با استفاده از روش همایندی واژگان طی سالهای 1986 تا 2012 فصلنامه علوم و فنون مدیریت اطلاعات،1(3)،59-93.
    3. دایره­المعارف کتابداری و اطلاع رسانی. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1385
    4. سهیلی، فرامرز؛ عصاره، فریده.« مفاهیم مرکزیت و تراکم در شبکه­های علمی و اجتماعی». فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 95،(1391): 93-108.
    5. صدیقی، مهری (1393). بررسی کاربرد روش تحلیل هم­رخدادی واژگان در ترسیم ساختار حوزه­های علمی (مطالعه موردی: حوزه اطلاع­سنجی). فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات.
    6. عابدی جعفری، حسن؛ ابویی اردکان، محمد؛ آقازاده؛ فتاح (1390). ترسیم نقشه علم مدیریت شهری بر مبنای طبقه بندی های موضوعی استنادی علوم (آی اس آی). مدیریت دولتی، 3(7)، 131-148.
    7. کاتبی، فاطمه. (1393). تحلیل هم­رخدادی واژگان حوزه­ی مدیریت دانش در پایگاه وب آو ساینس طی سال­های 1993 لغایت 2012 به منظور دیداری­سازی واژگان تشکیل­دهند­ی زیرساخت این حوزه. پایان­نامه کارشناسی ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش­شناسی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
    8. محمدی، احسان (1388). حوزه­های تشکیل دهنده فناوری و علم نانو در ایران.پنجمین همایش دانشجویی فناوری نانو، 9 الی 11 خرداد، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
    9. ناصری جزه، محمود؛ طباطباییان، سید حبیب ا...؛ فاتح راد، مهدی (1391). ترسیم نقشه دانش مدیریت فناوری در ایران با هدف کمک به سیاست‌گذاری دانش در این حوزه. سیاست علم و فناوری،5(1)،45-72.
    10. نوروزی چاکلی، عبدالرضا. آشنایی با علم سنجی (مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه­ها). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها(سمت)، (1390).
    11. نوروزی چاکلی، عبدالرضا. « کاربرد روش­ها و شاخص­های کتاب سنجی در مطالعات علم سنجی». فصلنامه پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی،22(1389):49-72.

     

    11.Callon ,M; .Low,J.& Rip ,A.(1986).Mapping the Daynamics of Science and Technology . London : Macmillan.

    12.Callon ,M curtail ,J.P.Laville ,F.(1991).Co-word analysis as a tool for describing the network of interactions between basicand technological research :The case of polymer chemistry .Scientometrics22(1),155-205.

    13.Ding, Y., Chowdhury, G. G., & Foo, S. (2001). Bibliometric cartography of information retrieval research by using co-word analysis. Information processing & management, 37(6), 817-842.

    14.Locke,J.&Perera,H.(2001). The intellectual structure of international  accounting in the early 1990s . International Journal of Accounting ,36(2) ,223-249.

    15.Rip, A., &Courtial, J. P. (1984). Co-word maps of biotechnology: An example of cognitive scientometrics. Scientometrics, 6(6), 381-400.

    16. Zhao, L., & Zhang, Q. (2011). Mapping knowledge domains of Chinese digital library research output, 1994–2010. Scientometrics, 89(1), 51-87.

    17.Small, H.; Griffith, B.C. (1974). The structure of scientific literatures: Identifying and graphing specialties. Science Studies, 4(1), 14-40.

    18.Small,H.(1973).Co-citation in the sciences of the USA ,101 (Suppll), 5183-5185.

    19.Small,H.G. (1980). Co-citation context analysis and the structure of paradigms

    20.Turner ,W.A.&Rojouan,F. (1991)Evaluating input /output relationships in a regional research network using co-word analysis ,Scientomerics ,22(1),139-154.

    21.journal of Documentation ,36(3),183-196.

    22.Vinkler, P. (2010). The evaluation of research by scientometric indicators. Oxford: Chandos Publishing.

    23.Whitaker ,J.(1989). “ Creativity and conformity in science : Tites, keywords and co-word analaysis of information Science,49(4),327-356.

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار