پژوهشی تحلیلی پیرامون انواع سیاق، در تفسیر «روض الجنان و روح الجنان»

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

در مباحث معناشناسی قرآن کریم، سیاق به‌عنوان قرینۀ اصیل کلامی اهمیت ویژه‌ای دارد، که در آن، معنا از طریق قرینه‌های لفظی، حالی و عقلی به‌دست می‌آید. شیخ ابوالفتوح رازی در فهم معنای آیات در تفسیر روض‌ الجنان، برای پدیدۀ سیاق در انواع مختلفش اهمیت قائل شده است؛ در نوع لفظی سیاق، به انواع متصل آن که شامل قرینه‌های مقدم، مؤخر و مکتنف می‌باشد و نیز به نوع منفصل یا همان روش «قرآن به قرآن» پرداخته است؛ شیخ رازی همچنین به سیاق حالی و سبب نزول آیات به‌عنوان قرینۀ حالیه و نیز به سیاق عقلی از مسیر استدلال‌های منطقی علم کلام شیعی و مبانی عقل توجه می‌کند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی انواع سیاق و میزان استفادۀ شیخ رازی از این روش در تفسیر روض الجنان بپردازد. نتایج بحث گویای آن است که شیخ، در روش تفسیری خود به انواع سیاق توجه کرده ولی توجه او به همۀ آنها یکسان نبوده است.
© مظفری، س؛ ناعمی، ز؛ اشکوری، س.ع؛ بابایی، ش. (1399). پژوهشی تحلیلی پیرامون انواع سیاق، در تفسیر «روض الجنان و روح الجنان»، دوفصل‌نامۀ پژوهش‌های تفسیر تطبیقی. 6 (11)، 160-141. Doi: 10.22091/ptt.2020.4271.1546

تازه های تحقیق

نتایج پژوهش

نتایج حاصل از این پژوهش را می‌توان در چند مورد خلاصه کرد:

1. شیخ رازی توجه به قرینه‌های سیاقی را در فهم آیات قرآن ضروری می‌داند.

2. شیخ، در روش تفسیری خود، به انواع سیاق «لفظی، حالی و عقلی» توجه کرده، ولی توجه ایشان به همۀ آنها یکسان نبوده است.

3. رازی در این تفسیر، در میان همۀ انواع سیاق، به سیاق لفظی منفصل (قرآن با قرآن) عنایت بیشتری دارد؛ بعد از آن، سیاق حالی و اسباب نزول آیات را به‌عنوان حوادث و شرایط حاکم بر نزول آیات، مهم‌ترین قرینه‌های حالیه و اساس تفسیر می‌داند.

4. بعد از دو نوع سیاق مذکور، شیخ از سیاق لفظی متصل به‌صورت محدود و جایی که قرینه‌های لفظی بسیار روشن بر معنای مراد وجود داشته، و برحسب نیاز، از این قرینه‌ها استفاده می‌کند، به همین میزان به سیاق عقلی نیز در صورت نیاز به اثبات، از مسیر استدلال‌های منطقی علم کلام و مبانی عقلی توجه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analytical Research on the Variety of Styles in “Rawz al-Jinan va Rouh al-Jinan”

نویسندگان [English]

  • Sudabeh Muzaffari 1
  • Zohreh Naemi 1
  • Seyed Adnan Ashkouri 1
  • shahla babaee 2
1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Kharazmi University, Tehran |
2 Ph.D. Student in Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Kharazmi University, Tehran
چکیده [English]

In semantical discussions about the Noble Qur’an, style as a genuine discourse connotation has special significance and conveys meaning through verbal, contextual, and rational evidences. Sheikh Abulfotouh Razi has paid attention to styles in the understanding the meaning of Qur’anic verses in Rawz al-Jinan. He has focused on connected verbal styles including prior (Muqaddam), subsequent (Mu’akhar), and enveloping (Muktanif) evidences as well as discrete styles or “the Qur’an to the Qur’an” methods. He has also concentrated on contextual styles and the circumstances of revelation as well as rational styles by logical reasoning in Shi’ite philosophy and rational principles. Using descriptive analysis, the present study aims to survey the variety of styles and the extent by which Sheikh Razi has made use of this method in Rawz al-Jinan. The results indicate that he has paid attention to various styles in his exegetical method but not equally.

© Muzaffari, S;  Na`emi, Z; Ashkouri, S.A; Babaii, S. (2020) An Analytical Research on the Variety of Styles in “Rawz al-Jinan va Rouh al-Jinan”. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (11) 141-160.  Doi: 10.22091/ptt.2020.4271.1546

کلیدواژه‌ها [English]

  • The interpretation of Rooz al-Jananan
  • semantics and style
  • various types of styleco
  • verbal style
  • continuous style
  • rational style

مراجع

قرآن کریم
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم؛ لسان العرب؛ چاپ سوم، لبنان: دار التراث العربی، 1999م.
ابوالفرج، محمد احمد؛ المعاجم اللغویه فی ضوء دراسات علم اللغة الحدیث؛ مصر: دار النهضه العربیه، 1966م.
بدرالخزرجی، عبدالباقی؛ «قرینه السیاق و اثرها فی النص القرآنی»، مجله کلیه التربیه الاساسیه؛ الجامعه المستنصریه، عدد68، 2011م.
بشیر، خلیل خلف؛ «السیاق انماطه و تطبیقاته فی التعبیر القرآنی»، مجله القادسیه فی الآداب و العلوم التربویه، جامعه بصره، مجلد9، عدد2، 2010م.
جرجانی، ابوبکر عبدالقاهربن‌عبدالرحمن؛ دلائل الإعجاز؛ تصحیح شیخ محمد عبده و شیخ محمد عمود الشنقیطی؛ لبنان: دار الکتب العلمیه، 1961م.
حبلص، محمدیوسف؛ البحث الدلالی عندالاصولیین؛ چاپ اول، المملکه العربیه السعودیه: مکتبه عالم الکتب، 1991م.
حسان، تمام؛ اللغه العربیه مبناها و معناها؛ چاپ3، قاهره: عالم الکتب، 1998م.
دهخدا، علی اکبر و دیگران؛ لغت نامه دهخدا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377ش.
رازی، ابوالفتوح حسین‌بن‌علی؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ تحقیق: محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح؛ مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.
زبیدی، محمدبن‌محمدبن‌عبدالرزاق المرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ مصر: المطبعه الخیریه، 2009م.
زرکشی، بدرالدین محمدبن‌عبدالله؛ البرهان فی علوم القرآن؛ تحقیق ابوالفضل الدمیاطی؛ قاهره: دار الحدیث، 2006م.
زمخشری، جارالله ابوالقاسم محمودبن‌عمر؛ اساس البلاغه؛ تحقیق عبدالرحیم محمود؛ بیروت: دارالمعرفه، 1979م.
زیدی، ابتهال کاصد یاسر؛ «البحث الدلالی فی التبیان فی تفسیر القرآن»؛ رساله دکتری، به راهنمایی دکتر علی جمیل السامرائی، رشتۀ زبان و ادبیات عربی، دانشکده التربیه للبنات، دانشگاه بغداد، 1424ق.
زیدی، کاصدیاسر؛ «الدلاله فی البنیه العربیه بین السیاق اللفظی و السیاق الحالی»، آداب الرافدین، جامعه موصل، عدد26، 1995م.
سعران، محمود؛ علم اللغه؛ مصر: دارالمعارف، 1962م.
صدر، سید محمد باقر؛ دروس فی علم الاصول؛ بیروت: دارالکتب اللبنانی، مکتبه المدرسه، 1406ق.
عباس، حامد کاظم؛ الدلاله القرآنیه عند الشریف المرتضی(دراسه لغویه)؛ چاپ اول، بغداد: دارالشؤؤن الثقافیه، 2004م.
علی‌الصغیر، محمدحسین؛ المبادی العامه لتفسیر القرآن الکریم؛ بیروت: دارالمؤرخ العربی، 1420ق.
عمر، احمد مختار؛ علم الدلاله، چاپ4، قاهره: عالم الکتب، 1993م.
عمید زنجانی، عباسعلی؛ مبانی و روش های تفسیر قرآن؛ چاپ سوم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1373ش.
غذامی، عبدالله محمد؛ الخطیئه و التفکیر؛ چاپ ششم، مغرب: دارالبیضاء (المرکز الثقافی العربی)، 2006م.
فایدئی، اکبر؛ «برخی از اندیشه های کلامی شیخ ابوالفتوح رازی»، مجله آینه پژوهش، شماره 94، 1384ش.
کنعانی، سید حسین؛ «سیر تحول کاربرد سیاق در تفسیر»، مجله مشکوه، شماره 87، 1384ش.
لاینز، جون؛ علم الدلاله؛ ترجمه مجید عبدالحلیم الماشطه؛ بصره: بی‌نا، 1980م.
مجلسی، محمد‌باقربن‌محمد‌تقی؛ بحارالأنوار، چاپ دوم، بیروت: مطبعه مؤسسه الوفاء، 1983م.
مصطفی، عواطف کنوش؛ الدلاله السیاقیه عند اللغویین؛ لندن: دارالسیاب للطباعه و النشر، 2007م.
معین، محمد؛ فرهنگ معین؛ تهران،انتشارات ادنا، 1386ش.
هاشمی، حسین؛ «ابوالفتوح رازی و تفسیر قرآن به قرآن»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، مرکز پژوهش های علوم اسلامی و انسانی، ش41، 1384ش.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار