نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه حدیث، جامعه المصطفی (ص) العالمیه، ایران، قم
2 طلبۀ سطح 4(مربی)، رشته تفسیر تطبیقی، موسسۀ آموزش عالی فاطمه الزهراء علیها السلام، اصفهان، ایران. (نویسندۀ مسئول)
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
آیۀ *ربناالذی أَعْطى کل شیء خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى*، یک قاعدۀ کلی از زبان موسی (ع) برای فردی چون فرعون است؛ زیرا خود فرعون هم داخل در عمومیت آیه است؛ بنابراین ربوبیت منحصرۀ الهی را ثابت می‌کند و پاسخ موسی به سؤال فرعون از رب آن دو، پاسخی کوبنده برای هر طغیان گری است؛ زیرا رب را به‌گونه‌ای معرفی می‌کند که همۀ جوانب ربوبیت را در آن جمع و سایر ربوبیت‌های ادعایی را سلب می‌کند؛ زیرا غیر خدا همه در ذاتشان فقیرند، چه رسد به این‌که بخواهند خلقت و هدایت به غیرشان عطا کنند. فرعون در مقابل این پاسخ قوی ساکت شد و حرفی برای گفتن نداشت؛ زیرا موسى (ع) به فرعون فهماند این عالم هستى، نه منحصر به اوست و نه منحصر به سرزمین مصر و نه مخصوص امروز است و نه گذشته. دو مسألۀ اساسى در این عالم چشمگیر است: «عطای خلقت به هر موجودی» و «هدایت آن‌ها». این دو به‌خوبى مىتواند تو را به پروردگار ما آشنا سازد و انکار چنین ربی در اصل، انکار وجود اشیاست و کسی دست‌کم نمی‌تواند وجود خودش را منکر شود».
دیدگاه‌های مختلفی در تفسیر این دو مسألۀ اساسی بیان شد که در نمودار شمارۀ (1) آمده است. برخی «أعطی کلّ شیء خلقه» را معنایی خاص کرده‌اند که با عمومیت آیه سازگار نیست. معنای عام و جامع آن عبارت است از: عطای وجود خاص به هر چیزی، همان وجود و صورت مقدری است که بر اساس مصالح و منافع و کمال هر چیزی پروردگار از روی فضل هم‌زمان با خلقت هر موجودی عطا کرده تا به‌وسیلۀ آن‌ها به کمال و هدف خود نایل شود. در تفسیر «ثمّ هدی»، سه نظر در مورد هدایت الهی وجود دارد: هدایت تکوینی عام، هدایت تکوینی خاص، هدایت تکوینی و تشریعی. از بین این نظریات، هدایت تکوینی که مربوط به همۀ اشیاست با سیاق آیه سازگار است.
این دو مورد در آیه استدلالی تام بر توحید ربوبی به‌ویژه ربوبیت تکوینی است. مورد اول بر اساس ادلۀ گذشته، با براهین سه‌گانۀ توحید در خالقیت، تلازم ربوبیت و خالقیت، و همراه بودن خلقت با تدبیر به دلیل هماهنگی در نظام آفرینش، توحید ربوبی را اثبات کرده و مورد دوم نیز با دو برهان تلازم هدایت و ربوبیت، تلازم خالقیت و هدایت و در نتیجه ربوبیت، این امر را اثبات نموده است.
از استدلال‌های فوق در آیۀ محل بحث، استفاده می‌شود که جامع‌ترین آیه در بیان هندسۀ نظام‌های حاکم برجهان هستی در اثبات ربوبیت الهی، همین آیه است که چهار نظام را در راستای ربوبیت الهی تبیین می‌کند. نظام اول: بر اساس کلمۀ «رَبَّنا» نظام فاعلی است؛ کسی رب است که فاعل و خالق باشد. نظام دوم و سوم: بر اساس «الّذی أعطی کُلَّ شَیء خَلقه»، نظام درونی و بیرونی است؛ رب آنچه را لازم درونی و بیرون سازمانی هر موجودی باشد، به او داده است. نظام چهارم: بر اساس «ثُمَّ هدی» نظام غایی است؛ آفرینش رب بر اساس این نظام هدف‌دار است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Unity of Lordship (tawḥīd al-rubūbī) is one of the most important levels of monotheism in the path of servitude because most human polytheism is concerning Lordship. Thus, the Quran has used different methods to explain the Unity of Lordship among which the argument for “God’s creatorship” - since it is believed by all – as well as “divine general guidance” are the most used and most important. Verse fifty of the al-Ṭāhā Chapter is the most comprehensive verse in this regard. Relying on that, the present article has compared the views of exegetes through a descriptive-analytic method with the aim to discover and explain the different types of arguments for Unity of Lordship and has arrived at findings that indicate four systems govern the world in proving divine Lordship, especially existential Lordship: the “agent system” based on the word rabbanā (our Lord); the “internal system” and “external system” based on the phrase “…He who gave everything its creation…” [20: 50] (Qarai translation), and the “teleological system” derived from “… and then guided it.” [20: 50]. These systems are based on proofs that are extracted from the context of the verse. These proofs are the following: three arguments for creatorship: Unity of Creatorship, the correlation between creatorship and lordship, the accompaniment of creation and management due to the harmony in the creation system; two arguments for guidance: the correlation between guidance and lordship, and the correlation between creatorship, guidance, and lordship. Thus, the context of the verse denotes generality, that is, that creation is for all creations and includes their existential guidance and there is no reason to limit the verse to meanings cited in some exegeses. The result of these comprehensive arguments is that the rabb (the managing owner) is only someone who has bestowed a specific existence to each thing according to its interests, benefits, and perfection and has guided it toward the purpose of its creation.
کلیدواژه‌ها [English]
منابع
قرآن کریم.
20.جوهری فارابی، اسماعیل بن حماد(1404 ق)، تاج اللغة وصحاح العربیة، بیروت/لبنان: دارالعلم للملایین.
45.فیروزآبادی، محمد بن یعقوب(1415 ق)، قاموس المحیط، بیروت/لبنان: دارالکتب‌العلمیه.
مقالات و سایت‌ها
)
ارسال نظر در مورد این مقاله