بررسی تطبیقی روایات تفسیری آیۀ ذنب النبی(ع) بر پایۀ قواعد تفسیری

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 شهرک پردیسان میدان ایمان خیابان شهیدان آقا یوسفی کوچه هشتم پلاک 14 طبقه دوم

2 بلوار پانزده خرداد، خیابان شهید نظری ثابت، انتهای شهرک جهاد، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث

چکیده

 از دیدگاه علم تفسیر، شرط لازم برای صحّت هر رأی تفسیری ـ از جمله روایات تفسیری ـ مطابقت با اصول و قواعد پذیرفته‌ شده تفسیری است؛ از این رو تحلیل تفاسیر مأثور با قواعد تفسیری به صورت تطبیقی روشی مهم در بررسی میزان اعتبار آنهاست. ذیل آیۀ دوم سورۀ فتح، روایات و آراء تفسیری مختلفی در تبیین معنای «ذنب» و انتساب آن به پیامبر (ص) و «مغفرت» آن مطرح شده است. در این نوشتار هر یک از این آراء، دلالت‌ها و ملزومات معنایی آنها از ابعاد مختلف مطرح در علم قواعد تفسیر از جمله مطابقت آن رأی با مادۀ لغوی در مفردات و ترکیبات،قواعد ادبی، دلالت سیاقی، آیات و روایات هم مضمون، ضروریات و مسلّمات، گزاره‌های عقلی مورد تحلیل قرار گرفته و تلاش شده است، اعتبار هر یک از آراء مختلف نسبت به اصول عقلایی تفسیری سنجیده شود. به نظر می‌رسد، رأی تفسیری منقول از امام رضا (ع) نسبت به سایر آراء بیان‌ شده، تناسب و توافق بیشتری با اصول تفسیری دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Exegetical Narrations Related to the Verse of Holy Prophet's Sin Based on the Exegetic Principles and Rules

نویسندگان [English]

  • mohammad majid sheikhbahaei 1
  • mohammad kazem rahman setayesh 2
چکیده [English]

According to exegesis, the necessary condition for the validity and accuracy of every exegetic opinion- including exegetic narrations- is their conformity with accepted exegetic principles and rules. Therefore, the comparative analysis of transmitted exegeses on the basis of the principles and rules of exegesis is an important method to examine and evaluate how much these opinions are valid and accurate. Different narrations and exegetic opinions have been proposed for the second verse of the Chapter Victory (Surah 48) in order to explain the meaning of the term "sin", its attribution to the Holy Prophet (peace be upon him and his progeny), and asking "forgiveness" for it. The present paper analyzes each of these exegetic opinions and their semantic significations and implications from different dimensions discussed in the principles of exegesis, including their conformity with lexical root in singulars and compounds, literary rules, contextual implication, verses and narrations with similar theme, necessities and admissa, and intellectual propositions, and tries to assess and evaluate the validity and accuracy of each opinion in relation to rational exegetic principles. It seems that the exegetic opinion transmitted from Imam Reza (peace be upon him) has more conformity and agreement with the principles of exegesis than other mentioned opinions.
Mohammad Kazem Rahman Setayesh[1]
 Mohammad Majid Sheikh Baha'i[2]
 


[1] Assistant professor of department of sciences of the Holy Quran and Hadith, University of Qom, kr.setayesh@gmail.com


[2] Corresponding author, PhD student of sciences of the Holy Quran and Hadith, Usul al-Deen (Principles of Religion) University of Qom, mmjsh110@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Prophet's sin
  • Forgiveness
  • exegetic principles
  • exegetic foundations
  • rebuking Holy Prophet
1-     قرآن کریم
2-      آلوسی، سید محمود (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبد الباری عطیه، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، بیروت.
3-      ابن عقیل، عبد الله بن عبد الرحمن (بی‌تا)، شرح ابن عقیل، تحقیق: محمد محیی الدین عبد الحمید، چاپ دوم، بی‌نا، بی‌جا.
4-      ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بی‌چا، دار صادر، بیروت.
5-      بحرانی، سید هاشم (1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، چاپ اول، بنیاد بعثت، تهران.
6-      بخاری، محمد بن اسماعیل(1401ق)، صحیح بخاری، بی‌چا، دار الفکر، بی‌جا.
7-      جوهری، اسماعیل بن حمّاد(1376ق)، تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق: احمد عبد الغفور عطّار، چاپ چهارم، دار العلم الملایین، بیروت.
8-      حسن، عباس (1367ش)، النحو الوافی مع ربطه بالأسالیب الرفیعة والحیاة اللغویة المتجددة، چاپ دوم، انتشارات ناصر خسرو، تهران.
9-      حویزی، عبد علی بن جمعه (1415ق)، نور الثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، انتشارات اسماعیلیان، قم.
10-   راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بی‌چا، دار العلم، دمشق.
11-   الفقه المنسوب الی الامام الرضا علیه السّلام(1406ق)، چاپ اول، مؤسسه آل البیت (ع)، مشهد.
12-   رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغه، تحقیق و تصحیح: صبحی صالح، چاپ اوّل، نشر هجرت،قم.
13-   رضی الدین استرآبادی، محمد بن حسن (1384ش)، شرح الرضی علی الکافیة، تصحیح: یوسف حسن عمر، چاپ اول، مؤسسة الصادق للطباعة و النشر، تهران.
14-   زجاجی، عبد الرحمن بن اسحاق (بی‌تا)، کتاب اللامات، تحقیق: مبارک مازن، چاپ دوم، دار صادر، بیروت.
15-   زمخشری، محمود (1407ق)، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، چاپ سوم، دار الکتب العربی، بیروت.
16-   سبزواری، ملا هادی (1379ش)، شرح منظومه، تصحیح و تعلیق: حسن حسن زاده آملی، چاپ اوّل، نشر باب، تهران.
17-   سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بی‌چا، کتاب‌خانه آیت الله مرعشی نجفی، قم.
18-   ـــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، البهجة المرضیة علی الفیة ابن مالک، تعلیق: مصطفی حسین دشتی، چاپ نوزدهم، نشر اسماعیلیان، قم.
19-   صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1378ق)، عیون أخبار الرضا (ع)، محقق و مصحح: مهدی لاجوردی، چاپ اول، نشر جهان، تهران.
20-   طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
21-   طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محقق: محمد جواد بلاغی، چاپ سوم، انتشارات ناصر خسرو، تهران.
22-   طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، دار المعرفة، بیروت.
23-   طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمة:شیخ آغا بزرگ تهرانی و تحقیق: احمد قصیر عاملی، بی‌چا، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
24-  ـــــــــــــــــــــــ (1414ق)، الأمالی، چاپ اوّل، دار الثقافة،قم.
25-   غلایینی، مصطفی (بی‌تا)، جامع الدروس العربیة، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
26-   فخر الدین رازی، ابو عبد الله محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
27-   فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، بی‌چا، انتشارات هجرت،قم.
28-   فیّومی، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ دوم، مؤسسة دار الهجرة، قم.
29-   قمی، علی بن ابراهیم (1367ش)، تفسیر القمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، چاپ چهارم، دار الکتاب، قم.
30-   کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفّاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
31-   مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار ائمة الاطهار، چاپ دوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
32-   مرتضی، علی بن حسین (1377ش)، تنزیه الانبیاء علیهم السّلام، چاپ اول، دار الشریف الرضی، قم.
33-   مصطفی، ابراهیم؛ زیات، احمد حسن؛ عبد القدر، حامد؛ نجار، محمد علی (1410ق)، المعجم الوسیط، بی‌چا، دار الدعوة، استانبول.
34-   مصطفوی، حسن(1360ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بی‌چا، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
35-   مکارم شیرازی، ناصر(1374ش)، تفسیر نمونه، چاپ اوّل، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
36-   میبدی، رشید الدین احمد بن ابی سعد(1371ش)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق: علی اصغر حکمت، چاپ پنجم، انتشارات امیر کبیر، تهران.
37-   سبحانی، جعفر(آبان 1367)، پاسخ به یک سؤال قرآنی مقصود از بخشیدن ذنب پیامبر چیست؟ درس‌هایی از مکتب اسلام، سال 28، شماره 7.
38-   مسعودی، عبدالهادی(بهار و تابستان 1392)، اعتبارسنجی منابع تفسیر رواییشیعی، نشریه تفسیر اهل بیت (ع)، شماره 1.
39-   نرم ‌افزارهای «قواعد ادبیات عربی»، «جامع التفاسیر»، «جامع الاحادیث» و «قاموس النور»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)
40-  نرم‌افزار مکتبة اهل البیت (ع)، مرکز معجم فقهی و مرکز پژوهش‌های اسلامی المصطفی
CAPTCHA Image