مطالعه تطبیقی پوشش کنیز در فقه و تفسیر شیعه و سنی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

3 دانشجوی کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

 
در اسلام عفاف جنسی برای تمام زنان اعم از آزاد و بنده واجب دانسته شده است؛ اما از آیۀ 59 سورۀ احزاب، تفسیرهای مختلفی راجع به پوشش کنیز از سوی مفسران دو مذهب ارائه شده است. یکی از این تفسیرها نهی از پوشش کنیز و امر به پوشش زنان آزاد جهت تمایز از کنیزان است. اگرچه اکثریتِ اهل‌سنت قائل به این نظر بوده‌اند، اما به دلیل تعارض آن با آموزه‌های قرآنی در خصوص نهی از اجبار به زنا، عمومیت خطاب در آیات حجاب و عمومیت قبح زنا، همچنین اضطراب در متن سبب نزول‌ها و تعارض سبب نزول با حکمت‌های حجاب، این فهم با نقد مواجه شده است. هم‌چنین اجرای این حکم در جامعه سبب بروز مفاسد اجتماعی در زمان خلیفه دوم و تضعیف وجوب حجاب در زمان حاضر از سوی برخی منتقدانِ آن شده است. به علاوه در شیعه نیز مستندات قرآنی و روایی ظاهراً دلالت بر نهی، اباحه و حتی وجوب پوشش کنیز می‌کند که پس از تحلیل‌های قرآنی، روایی و عقلی به عمل آمده، فرضیۀ تمایز پوشش کنیز و آزاد مردود دانسته می‌شود و روایات شیعی مربوط به حالت نماز کنیز و در شرایط تقیه‌ای به شمار می‌آید.
 
کلیدواژگان: عفاف جنسی، حجاب، پوشش کنیز، پوشش نماز، ضرب کنیز.
 
 
 
 

تازه های تحقیق

4. نتایج

حکم تمایز پوشش میان زنان آزاد و کنیزان به جهاتی که در پی می آید، دارای اشکال است: شخصیت انسانی کنیز، نهی اسلام از آزار جنسی به او، حق عفاف برای او، فلسفه‌های شخصیتی و اجتماعی حجاب و استثناپذیر نبودن آن، اطلاق و عمومیت خطاب در آیات حجاب، قبیح بودن مطلق فعل منافقین بدون توجه به آزاد یا کنیز بودن فردآسیب دیده، شأن صدور عام آیه در میان روایات شیعی، همچنین توجه به سیره قطعی پیامبر(ص) و ائمه(ع)در تعامل با کنیزان خود و توصیه پیرامون آنان.

شواهدی که در پی می آید، این احتمال را تقویت می کند که روایات ناظر به تمایز پوشش زنان آزاد و کنیز در صورت صحت صدور، از روی تقیه صادر شده باشند: ضعیف السند بودن روایات حاکی از اباحۀ پوشش سر کنیز در مجامع شیعی، مقید بودن این روایات به عبارت «فی الصلاة»، خفقان در عصر ائمه(ع)، شدت عمل عمر نسبت به کنیزان، تعارض روایات با روایت امام علی(ع) دال بر لزوم خمار برای کنیز بالغ. البته می توان میا روایاتِ لزوم خمار و اباحۀ قناع برای زنان اعم از آزاد و کنیز جمع کرد.

روایت حاکی از کتک خوردن کنیز محجوب از امام(ع) هم مردود است؛ به دلیل همخوانی با عامه، تعارض با سنت قطعی معصوم و تعارض عقلانی اباحۀ حجاب با کتک زدن به دلیل حجاب.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of a Slave-Girl's Covering in Shia and Sunni Jurisprudence and Exegesis

نویسندگان [English]

  • Shadi Nafisi 1
  • Zahra Jahanbazi 2
  • Marziyah Ra'isi 3
1 Corresponding author, assistant professor of department of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Tehran, shadinafisi@ut.ac.ir
2 PhD student of Shialogy (Shia studies)
3 MA student of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Tehran, marzieh.raisi90@yahoo.com
چکیده [English]

 
 
 
(Received: 17/04/2017; Accepted: 13/08/2017)
Abstract
Islam commands all women, free or slave-girl, to observe sexual chastity. Sunni and Shia commentators, however, have provided different interpretations for the verse 59 of the Surah Al-Ahzab (The Allies) which is about the slave-girl's covering. One of these interpretations prohibits slave-girls from covering their bodies and commands free women to cover their bodies in order to be differentiated from slave-girls. Although most Sunni people accept such an interpretation, it faces some criticisms due to its contradiction with Quranic teachings about the prohibition of obliging to commit adultery, generality of the commands mentioned in verses related to hijab and badness of adultery, inconsistency in the texts of occasions of revelations and their contradiction with the philosophy of hijab. Furthermore, the application of such interpretation in the society caused social corruptions during the caliphate of the Second Caliph, undermining the obligation of hijab by some critics in modern times. Moreover, Shia scholars hold that Quranic and narrative evidence indicate the prohibition, permission and even obligation of slave-girl's covering. After all, Quranic, narrative, and intellectual analyses negate the view that slave-girl's covering should be differentiated from that of a free woman, and Shia hadiths are related to the praying of the slave-girl and the conditions of concealment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sexual chastity
  • Hijab
  • slave-girl's covering
  • praying cloth
  • beating a slave girl

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم(1383ش). ترجمه انصاریان. حسین، ایران- قم‏: اسوه‏
    2. ابن‏عاشور، محمّدطاهر(1420ق‏). تفسیر التحریرو التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور. بیروت‏: مؤسسة التاریخ‌العربی
    3. ابن‏عربى، محمد‌بن‌عبدالله(1408 ق‏). احکام القرآن. بیروت‏: دار‌الجیل‏
    4. احمدی‌طبسی، مهدی(1388ش). «حجاب در عصر جاهلیت و سیر تشریع آن در اسلام». ره‌آورد‌اندیشه، سال‌اول، شمارۀ‌اول، پاییز
    5. آلبانی، محمّد ناصرالدین(1405ق). اِرواء الغلیل فی تخریج‌ احادیث ‌منار السبیل. بیروت: دار الکتب ‌الاسلامی
    6. باجی، سلیمان‌بن‌خلف(۱۴۰۴/۱۹۸۴). المنتقی شرح موطأ الامام مالک. بیروت: بی نا
    7. بحرانى، هاشم‌بن‌سلیمان(1415ق‏). البرهان فی تفسیرالقرآن. قم‏: موسسة‌البعثة، قسم الدراسات‌الإسلامیة
    8. بحرانی، یوسف(1405ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهرة. قم: جماعة‌المدرسین
    9. بهرامی، محمد(پاییز و زمستان 1386). «قرائت‌های نو از آیات حجاب». پژوهش‌های قرآنی، شماره 51 و 52.
    10. بهوتی‌حنبلی، منصور‌بن‌یونس‌بن‌صلاح‌الدین(1418). کشاف‌القناع عن متن‌الاقناع. با مقدمه دکترکمال‌عبدالعظیم عنانی، تحقیق ابوعبدالله محمد‌حسن‌ اسماعیل شافعی. بیروت: دارالکتب العلمیة
    11. ترکاشوند، امیرحسین(1389). حجاب شرعی در عصرپیامبر. تهران: بی نا
    12. جزیری، عبدالرحمان(۱۴۱۰/۱۹۹۰). الفقه علی المذاهب الاربعة. بیروت: بی نا
    13. جصاص، احمد‌بن‌على‏(1405ق‏). احکام القرآن(جصاص). بیروت‏: دار‌إحیاء‌التراث‌العربی‏
    14. جوادعلی(1976م). المفصل فى تاریخ‌العرب قبل‌الاسلام. بیروت: دار‌العلم للملایین. بغداد: مکتبة النهضة
    15. حر‌عاملی، محمّد‌بن‌حسن(۱۴۰۹). وسائل‌الشیعة الی تحصیل‌مسائل‌الشریعة. قم: بی نا
    16. راغب‌اصفهانى، حسین‌بن‌محمد(1374ش‏). ترجمه و تحقیق مفردات‌الفاظ‌قرآن. تهران‏: مرتضوی
    17. _________(1412ق‏). مفردات‌الفاظ‌قرآن. بیروت: دارالقلم‏
    18. زبیدی، محمّد(1306). تاج‌العروس فی شرح‌القاموس. مصر: المطبعة‌الخیریة
    19. زحیلی، وهبة(1418). الفقه‌الحنبلی‌المیسّر. دمشق: دارالقلم
    20. ________(1411). التفسیرالمنیرفی العقیدة و الشریعة و المنهج. دمشق: دارالفکر
    21. زمخشرى، محمودبن‌عمر(1407ق‏). الکشاف عن‌حقائق‌غوامض‌التنزیل و عیون‌الأقاویل فى وجو‌التأویل. مصحح: حسین‌احمد، مصطفى‏. بیروت‏: دار الکتاب‌العربی‏
    22. سرخسی حنفی، شمس‌الدین‌ابوبکر‌محمّد‌بن‌ابی‌سهل(1324). المبسوط. قاهرة: مطبعة السعادة
    23. سیوطی، جلال‌الدین، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر(1404). الدر المنثور فی التفسیر الماثور. قم‏: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى( ره)
    24. سیوطی، جلال‌الدین‌عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر(1414). جامع الاحادیث. جمع و ترتیب عباس احمد صقر- احمد عبدالجواد. بیروت: دارالفکر
    25. شوکانی، محمّدبن‌علی‌بن‌محمّد(1345). نیل الاوطار من احادیث سید الاخیار شرح منتقی الاخبار. قاهره: ادارة الطباعة المنیریة
    26. شهیداول، محمدبن‌مکی(1419ق). ذکری‌الشیعة فی‌احکام الشریعة. قم: موسسة آل‌البیت
    27. صدر، شادی(1382). «آیا حکومت مسئول بی‌حجابی است». ماهنامه زنان، شماره 103، سال دوازدهم، صص14-17
    28. صدوق، ابن‌بابویه‌قمی، محمّد‌بن‌على(1385ش/1966م). علل‌الشرائع. قم‏: کتاب‌فروشى داورى‏
    29. صدوق، ابن‌بابویه‌قمی(1413 ق). من لا یحضره الفقیه. قم‏: دفتر انتشارات اسلامى
    30. طباطبایی، محمّدحسین(1390ق). المیزان‌فی‌تفسیرالقرآن‏. مترجم: محمّدباقر موسوی. بیروت‏: مؤسسة‌الأعلمی للمطبوعات‏
    31. طبرانى، سلیمان‌بن‌احمد(2008م‏). تفسیرالقرآن‌العظیم. اربد: دارالکتاب‌الثقافی‏
    32. طبرسى، فضل‌بن‌حسن(1412ق‏). تفسیرجوامع‌الجامع‏. قم: حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت‏
    33. طبرى، محمدبن‌جریر(1412ق‏). جامع‌البیان فى‌تفسیرالقرآن. بیروت‏: دارالمعرفة
    34. طوسی، محمّدبن‌الحسن(بی تا). التبیان فی‌تفسیر القرآن. بیروت‏: دارإحیاءالتراث‌العربی‏
    35. __________(1407ق). تهذیب الاحکام. مصحح: حسن موسوی. تهران: دارالکتب الاسلامیة
    36. عاملی(شهیدثانی)، زین‌الدین‌بن‌علی(۱۴۱۰ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشی داوری
    37. فیض‌کاشانى، محمد‌بن‌شاه‌مرتضى‏(1415ق‏). تفسیر الصافی‏. تهران‏: مکتبة الصدر
    38. قابل، احمد(1392). احکام بانوان در شریعت محمدی. بی‌جا: شریعت عقلانی
    39. قرائتى، محسن(1383 ش). تفسیرنور. تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن
    40. قرطبی، محمّد‌بن‌احمد، ابوعبدالله(1405). الجامع لاحکام القرآن. بیروت: دارالاحیاء‌التراث‌العربی
    41. قرطبی‌مالکی، محمّد‌بن‌احمد‌بن‌احمد‌بن‌رشد(1404). البیان و التحصیل و الشرح و التوجیه و التعلیل فی مسائل المسترجة؛ تحقیق دکتر محمّدحجی – سعید اعراب، به عنایت شیخ عبدالله‌بن‌ابراهیم‌انصاری. بیروت: دارالغرب الاسلامی
    42. قلیوبی‌شافعی، شهاب‌الدین‌احمدبن‌احمد‌بن‌سلافه - و برلسی غزی‌شافعی، شیخ احمد(1368). حاشیتا قلیوبی و عمیرة علی شرح العلامة جلال‌الدین‌المحلّی علی‌منهاج‌الطالبین؛ مصر: مکتبة و مطبعة محمّدعلی صبیح و اولاده
    43. قمى، على‌بن‌ابراهیم‏(1363ش‏). تفسیر القمی. قم‏: دار الکتاب‏
    44. کلینی، محمّد‌بن‌یعقوب(1407). الکافی( ط- الإسلامیة). تهران: دار‌الکتب‌الإسلامیة
    45. ماوردی‌بصری‌شافعی(ابن‌حبیب)، علی‌بن‌محمّد، ابوالحسن(1414). الحاوی الکبیر. بیروت: دارالفکر
    46. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى(1403ق‏). بحارالأنوار. بیروت‏: دار إحیاء‌التراث‌العربی‏
    47. مصطفوى‏، حسن(1430ق‏). التحقیق‌فى‌کلمات‌القرآن‌الکریم‏. بیروت- قاهره- لندن‏: دار الکتب‌العلمیة- مرکز نشرآثارعلامه مصطفوی‏
    48. مطهری، مرتضی(1393ش). بردگی در اسلام. تهران: صدرا
    49. __________(1390ش). مجموعه‏آثاراستادشهیدمطهرى. تهران: صدرا
    50. __________(1382ش). مسئله حجاب. تهران: صدرا
    51. معرفت، محمدهادى(1379ش‏). تفسیر و مفسران. قم‏: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید
    52. مقاتل‌بن‌سلیمان(1423ق‏). تفسیر مقاتل بن سلیمان‏؛ محقق: شحاته، عبدالله محمود. بیروت‏: دار إحیاء التراث‌ العربی‏
    53. ناصف، علی(1311ش). التاج الجامع للاصول. استانبول: دارتمل للنشر و التوزیع
    54. نجفی، محمّد‌حسن(1421ق). جواهرالکلام فی ثوبه‌الجدید. قم: مؤسسه دائرة‌المعارف‌فقه‌اسلامی بر مذهب اهل بیت
    55. نووی‌شافعی، محیی‌الدین یحیی‌بن‌شرف، ابوزکریا(1422). منهاج الطالبین. دمشق: دارالبلخی – دارالبیروتی
    56. یزدی‌طباطبایى، سید‌محمّد‌کاظم(1409ق‌). العروة الوثقى فیما تعم به البلوى‌. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‌

    6. منابع الکترونیکی

    1. دباغ، سروش؛ «حجاب در ترازوی اخلاق»، قابل دسترسی در:

    http://3danet.ir/soroush-dabbagh-hejab-1/

    1. قابل، احمد؛ مقالات در مورد پوشش حجاب، قابل دسترسی در:

    http://ghabel.blogspot.ca/

    و

    http://www.rahesabz.net/story/54225/

    1. کدیور، محسن؛ مقالات، قابل دسترسی در:

    http://kadivar.com/?cat=1014

    1. سایت جرس، قابل دسترسی در:

    http://www.rahesabz.net/

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار