نقد تفسیر تفهیم القرآن دربارۀ آیاتِ فضائل اهل بیت(ع) بر اساس دیدگاه مفسّران فریقین

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

2 دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه رفیعة المصطفی تهران

چکیده

ابوالاعلی مودودی از برجسته‌ترین مفسّران معاصر و تأثیرگذار شبه قاره هند است. «تفهیم القرآن»، مهم‌ترین اثر این اندیشمند اصلاح‌گرا و مبارز، تفسیری عصری ـ اجتماعی به شمار می‌آید که به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است. جایگاه این تفسیر و اندیشه تقریب‌گرایانه صاحب آن، اهمیت بررسی دیدگاه‌های تفسیری مودودی را به‌ویژه دربارۀ آیات فضائل اهل بیت(ع) بیشتر می‌کند. پژوهش حاضر به شیوۀ توصیف و تحلیل محتوا، به بررسی این دیدگاه‌ها و اختلاف آن‌ها با دیدگاه دیگر مفسران شیعه و اهل سنت می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد با وجود اندیشۀ تقریب‌گرایانه مودودی، برخورد وی با آیات فضائل چند گونه است که همگی ناشی از تعصب‌های مذهبی اوست. سکوت در برابر برخی آیات مشهور مورد پذیرش فریقین، تفسیر خلاف دیدگاه مشهور و توجیه تکلف‌آمیز برخی دیگر از آیات فضائل مهم‌ترین شیوه‌های مودودی برای گذر از تفسیر این آیات است. این برخوردها نشان می‌دهد، اگر چه مودودی برخی از دیدگاه‌های جزمی سلفی را نقد و رد کرده است، اما در تعامل با آیات فضائل اهل بیت (ع)، همان مسیر سلفیه را می‌پیماید.

تازه های تحقیق

نتایج

با آن که مودودی برای حضرات معصومین (ع) احترام قایل است و گاه در تفسیر خود از آنان روایتی نقل می‌کند، امّا در تفسیر آیات ناظر بر جایگاه اهل بیت(علیهم السلام) از بیان آشکارترین فضائل نیز خودداری کرده است و می‌توان نشانه‌هایی از تعصب را مشاهده کرد. او روایت ابن عباس ذیل آیۀ 7 و 8 سورۀ انسان را که بسیاری از مفسّران اهل سنت آن را نقل کرده و وفای به نذر اهل بیت پیامبر (ص) را شأن نزول آیه دانسته‌اند، ضعیف و دور از درایت می‌شمارد. دربارۀ آیۀ تطهیر نیز علیرغم کثرت روایات معتبر دربارۀ اختصاص آیه به پنج تن آل عبا و حدیث منقول از عایشه و امّ سلمه که دلالت آیه بر پنج تن را تصریح می‌کند، مودودی اصرار دارد تا ثابت کند همسران آن حضرت نیز مشمول «اهل بیت» بودند و این آیه فضیلتی برای اهل بیت پیامبر(ص) به شمار نمی‌آید. او همچنین به جانبازی حضرت علی (ع) در راه دین خدا و احادیثی که در آنها مراد از «القربی» مشخص شده و محبت به آنان مورد تأکید پیامبر(ص) قرار گرفته، اشاره نکرده است. مفسّر تفهیم القرآن برخلاف بسیاری از مفسّران اهل سنت که آیۀ مباهله را دلیل روشنی بر فضیلت و برتری اهل بیت (ع) معرفی نموده‌اند، آیه را تفسیر نکرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique of Commentaries Put Forward in Al-Tafhim Al-Quran Commentary about the Verses Related to the Virtues of Holy Prophet's Household (Peace Be Upon Them) Based on Shia and Sunni Commentators' View

نویسندگان [English]

  • Abdollah Mirahmadi 1
  • Zahra Modarresirad 2
1 assistant professor of department of sciences of the Holy Quran and Hadith, Kharazmi University
2 Level four student of Rafi'ah Al-Mustafa Seminary, Tehran, modaresi114@gmail.com
چکیده [English]

Abul A'la Maududi is one of the most prominent and influential contemporary commentators in Indian Subcontinent. He is a reformist and combatant thinker whose most important work, "Tafhim Al-Quran (Understanding the Quran)", is considered a social-modern exegesis translated into different languages. The position of the exegesis and proximity-oriented thought of its author multiplies the importance of studying his exegetic views, particularly those about the verses related to the virtues of Holy Prophet's household (peace be upon them). Using content analysis method, the present paper reviews these views and their differences with that of other Shia and Sunni commentators. The findings show Maududi has different approaches to these verses due to his religious biases, despite his proximity-oriented thought. His most important exegetic methods to treat and pass the verses related to the virtues of Holy Prophet's household are maintaining silence about some famous ones accepted by Shia and Sunni commentators, providing exegeses contrary to popular ones, and ostensive justification of some other verses. Although he criticizes and rejects some dogmatic Salafi views, he follows the Salafi way in treating the verses related to the virtues of Holy Prophet's household.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maududi
  • Tafhim Al-Quran Commentary
  • verses related to the virtues of Holy Prophet's household
  • criticism of Maududi's views
  1. قرآن کریم

    1. ابن ابی الحدید، عزالدین(1378). شرح نهج البلاغة لابن أبى الحدید. قم: مکتبة آیة الله مرعشی
    2. ابن منظور محمد بن مکرم(1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر
    3. ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر(1419) تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة
    4. آلوسى، محمود بن عبدالله(1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار الکتب العلمیة
    5. بابایی، علی اکبر(1380). «پژوهشی در آیه مودّت»، ماهنامه معرفت، شماره 48
    6. بحرانى، سید هاشم(1416). ‏البرهان فى تفسیر القرآن. تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة. تهران: بنیاد بعثت‏
    7. بیضاوى، عبدالله بن عمر(1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی
    8. تیموری بازگری، مهدی(1388). نقد و بررسی اندیشه های سید ابوالاعلی مودودی. تهران: نشر احسان
    9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412) المفردات الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودى. بیروت: دارالعلم
    10. زمخشرى، محمود بن عمر(1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی
    11. سیوطى، جلال الدین(1404).‏ الدر المنثور فى تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى
    12. سمرقندى، نصر بن محمد(1416). تفسیر السمرقندى المسمّى بحر العلوم. بیروت: دار الفکر
    13. حسکانى، عبیدالله بن عبدالله(1411). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی
    14. طباطبایی، سید محمد حسین(1374). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم
    15. طبرسی، فضل بن حسن(1360). ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن. ترجمه جمعی از مترجمان، تحقیق رضا ستوده. تهران: انتشارات فراهانى‏
    16. طبرى، محمد بن جریر(1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة
    17. طریحى فخر الدین‏(1375). مجمع البحرین. تحقیق سید احمد حسینى. تهران: کتابفروشى مرتضوی
    18. عبداللهی عابد، صمد(1387). «بررسی روایات وارده در فضیلت اهل بیت (علیهم السلام) در سوره انسان»، فصلنامه علوم حدیث، شماره 49 و 50
    19. عنایه، غازى حسین(1411). أسباب النزول القرآنی. بیروت: دار الجیل
    20. فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر(1420). التفسیر الکبیر.‏ بیروت: دار احیاء التراث العربى‏
    21. قرائتى، محسن(1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن
    22. قمی، علی بن ابراهیم(1367). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب‏
    23. مجلسى‏، محمد باقر (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی
    24. معارف، مجید(1387). «سیمای حضرت زهرا سلام الله در روایات اهل تسنن»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره 39
    25. مودودی، ابوالاعلی(1411). تفهیم القرآن. ترجمه کلیم الله متین و سید نیاز محمد همدانی و آفتاب اصغر. لاهور: دارالعروبة للدعوة الاسلامیة
    26. نقوی، علی محمد(1393). تفسیر و مفسران در هند. دهلی نو: رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران
    27. واحدى، على بن احمد(1411). اسباب نزول القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون

     

CAPTCHA Image