جایگاه روایات تفسیری اهل بیت(ع) در زادالمسیر

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

روایات اهل بیت(ع) از ابتدای تدوین منابع تفسیری مورد توجه مفسران اعم از شیعه ‏و اهل سنت بوده است. مفسران اهل ‏سنت، عملکرد متفاوتی در مواجهۀ با ‏روایات اهل بیت(ع) داشته اند: برخی از آنان به ‏شکل ‏گسترده و با روش منصفانه‌ای به نقل و نقد روایات اهلبیت پرداخته اند؛ اما برخی دیگر علاوه ‏بر مراجعه اندک ‏به این روایات، در نقد آنها نیز به دور از انصاف عمل کرده اند. این پژوهش در پی نشان دادن میزان اقبال ابن جوزی، مفسر مشهور اهل سنت در قرن ششم ‏هجری، به روایات اهل بیت(ع) و ‏نحوۀ موضع‌گیری او در قبال این روایات است. نتیجه حاصله ‏از این قرار است که روایات ‏اهل بیت(ع) جایگاه در خور توجهی در تفسیر ابن ‏جوزی ندارد؛ چرا که ابن جوزی علاوه بر مراجعه اندک به ‏روایات اهل‏بیت(ع) به شکل غیر منصفانه به نقد آنها پرداخته است. بسیاری از ‏روایات منتسب به ‏امیرالمؤمنین(ع) و سایر اهل بیت(ع) که در تفسیرش آمده است، از روایات ضعیف به ‏شمار می آید.‏

تازه های تحقیق

. نتایج

نتیجه ای که از مطالعۀ تفسیر زادالمسیر و استخراج روایات نقل شده از اهل بیت(ع) در این تفسیر و تحلیل و بررسی آن حاصل می شود، این است که مراجعۀ ابن جوزی به روایات اهل بیت(ع) است و روایات تفسیری اهل بیت(ع) جایگاه درخور توجهی در تفسیر ابن جوزی ندارد.

از مجموع 200 روایت نقل شده از اهل بیت(ع) در زادالمسیر90 درصد به امیرالمؤمنین(ع)، ‏‏1درصد به امام حسن(ع)، 1درصد به امام حسین(ع)، 5 درصد به امام ‏سجاد(ع)، ‏‏5/3 درصد به امام باقر(ع) و 5/4 درصد به امام صادق(ع) تعلق دارد. 5 درصد از روایات امیرالمؤمنین(ع) با سایر اهل بیت(ع) مشترک است.‏

ابن جوزی، علی رغم ادعای خود در نقل صحیح ترین روایات در تفسیر زادالمسیر، روایات ضعیف بسیاری از امیرالمؤمنین(ع) و دیگر اهل بیت(ع) نقل کرده و در مواردی روایات صحیح اهل بیت(ع) را بدون دلیل رد کرده است.

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Exegetic Hadiths Narrated by Holy Prophet's Household (p.b.u.t) in Zad Al-Masir Exegesis

نویسندگان [English]

  • Sayyidah Vahideh Rahimi 1
  • kobra Bagheri 2
1 Assistant professor of department of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Qom,
2 MA student of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Qom,
چکیده [English]

 
 
 
(Received: 9/2/1396-29/4/2017; Accepted: 8/5/1396-30/7/2017)
 
Abstract
Both Sunni and Shia commentators have referred to the hadiths narrated by Holy Prophet's household (p.b.u.t) from the beginning of compiling exegetic sources. Sunni commentators have differently approached to these hadiths. Some of them have cited and criticized them extensively and fairly, while others have rarely referred to them and criticized them unfairly. The present paper seeks to show how Ibn Jawzi, the famous Sunni commentator in the sixth century ('AH'), have attended and approached to these hadiths. The results show that these hadiths have not a proper and considerable position in his exegesis, because he had not only referred to them in very few cases, but also has criticized them unfairly. Many hadiths attributed to Imam Ali and other Imams in his exegesis are regarded weak hadiths.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Prophet's Household
  • exegetic hadiths
  • Ibn Jawzi
  • Zad Al-Masir Exegesis
  1. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن(1419ق). تفسیرالقرآن العظیم. محقق: اسعد محمد ‏طیب. ریاض: ‏مکتبه نزار المصطفی ‏الباز
  2. ___________(1371ق). الجرح و التعدیل. بیروت: داراحیاء التراث ‏العربی
  3. ابن اثیر، ‏علی بن ‏ابی الکرم(1371ق). ‏اسدالغابة. بیروت: دارالکتب العلمیة
  4. ابن جوزی، عبدالرحمن(1381ش). تلبیس ابلیس. مترجم: علی رضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: مرکز ‏نشر ‏دانشگاهی
  5. ____________(1422ق). زادالمسیرفی علم التفسیر. محقق: مهدی ‏عبدالرزاق. بیروت: دارالکتب العربی
  6. ‏____________ (1386ق). الموضوعات. محقق: عبدالرحمن محمد عثمان. مدینة منورة: مکتبة السلفیة
  7. ابن حجر، احمد (1418ق). العجاب فی بیان الاسباب. محقق: عبدالحکیم محمد الانیس. ‏السعودیة: ‏دار ‏ابن ‏جوزی
  8. ابن خلکان، احمد بن محمد(1364ش). وفیات الاعیان. محقق: ‏احسان عباس.  قم: منشورات الشریف ‏الرضی
  9. ابن عطیه، عبدالحق(1422ق). المحررالوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز. محقق: عبدالسلام عبدالشافی محمد. بیروت: دارالکتب العلمیة
  10. ابن کثیر، اسماعیل(1419ق). تفسیر القرآن العظیم. محقق: محمد حسین شمس الدین.  بیروت: دارالکتب العلمیة
  11. ابن منظور، محمد بن مکرم(‏1414ق). لسان العرب. بیروت: دارصادر
  12. البار، محمد علی(1991م). خلق الانسان بین الطب و القرآن. سعودیة: دارالسعودیة للنشر والتوزیع
  13. بحرانی، سید هاشم(1415ق). البرهان فی ‏تفسیرالقرآن. قم: موسسه ‏بعثت
  14. بخاری، محمد بن اسماعیل(1406ق). الادب المفرد. بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة
  15. بیهقی، احمد بن حسین(بی تا). ‏السنن الکبری. بیروت: دارالفکر
  16. الثعلبی، احمد بن محمد(1422ق). الکشف ‏والبیان. محقق: ‏ابی محمد ابن عاشور. ‏بیروت: داراحیاء التراث العربی
  17. جصاص، احمد بن علی(1405ق). ‏احکام القرآن. محقق: محمد صادق ‏قمحاوی. بیروت: دار احیاء التراث العربی
  18. جوهری، اسماعیل بن حماد(‏1376‏ق). الصحاح. محقق: احمد عبدالغفور عطار. ‏بیروت: ‏دارالعلم للملایین
  19. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله(1411ق). ‏شواهد ‏التنزیل. محقق: ‏محمد باقر ‏محمودی. تهران: وزارت فرهنگ ‏و ارشاد اسلامی
  20. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله(بی تا). المستدرک علی ‏الصحیحین. محقق: یوسف عبدالرحمن ‏مرعشلی؛ بی‌نا، بی‌جا
  21. حرعاملی، محمد بن حسن(1414ق). ‏وسائل الشیعه. محقق: مؤسسه آل البیت علیهم السلام. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام
  22. الدوری، یحیی بن معین(1414ق). تاریخ یحیی بن معین. محقق: عبدالله احمد حسن. ‏بیروت: ‏دارالقلم
  23. ذهبی، محمدبن عثمان(1413ق). سیر اعلام النبلاء. محقق: ‏حسین اسد. بیروت: موسسة الرسالة
  24. _________(1413ق). الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة. جدة: دارالقبلة للثقافة الاسلامیة
  25. _________(1387ق). میزان الاعتدال. محقق: علی محمد بجاوی. بیروت: دارالمعرفة
  26. زمخشری، محمود بن ‏عمر(1407ق). الکشاف. مصحح: مصطفی ‏حسین احمد. ‏بیروت: دارالکتاب العربی
  27. سمعانی، عبدالکریم بن محمد(1408ق). الثقات. محقق: عبدالله عمر البارودی. بیروت: دارالجنان
  28. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر(1404ق). الدرالمنثور. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله ‏مرعشی نجفی
  29. شهرزوری، عثمان بن عبدالرحمن(1416ق). مقدمه ابن صلاح. دارالکتب العلمیة. بیروت: بی نا
  30. شهید ثانی، زین الدین بن علی(1408ق). الرعایه فی علم الدرایه. محقق: ‏عبدالحسین محمد علی بقال. قم: مکتبة آیت الله العظمی المرعشی النجفی
  31. ‏صدوق، محمد بن علی بن بابویه(1404ق). عیون اخبارالرضا. ‏‏محقق: حسین الاعلمی. بیروت: مؤسسة الاعلمی
  32. طباطبایی، محمد حسین(1374ش). المیزان فی تفسیر القرآن. مترجم: محمد باقر ‏موسوی همدانی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دفتر انتشارات ‏اسلامی
  33. طبرانی، ‏ابوالقاسم سلیمان ‏بن احمد(1403ق). ‏الاوائل. محقق: محمد شکور بن محمود الحاجی. بیروت: دارالفرقان
  34. __________(2008م). التفسیر الکبیر. اربد: دارالکتب الثقافی
  35. طبرسی، حسن بن فضل(1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. مصحح: فضل الله ‏یزدی ‏طباطبایی. ‏تهران: ناصر خسرو
  36. طبری، محمد بن جریر(1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة
  37. طریحی، ‏‏فخرالدین بن محمد(1375ش). ‏مجمع البحرین. محقق:احمد ‏حسینی اشکوری. تهران: ‏مرتضوی
  38. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن(1414ق). ‏الامالی. ‏‏محقق. مؤسسه بعثت. قم: دارالثقافة
  39. _________(1363ش). الاستبصار؛ محقق. سید حسن موسوی خراسان. تهران: دارالکتب الاسلامیة
  40. _________(بی تا). التبیان فی تفسیر القرآن. مصحح: احمد حبیب عاملی. بیروت: دار احیاء ‏التراث العربی
  41. العقیلی، ابوجعفر محمد بن عمرو(1418ق). الضعفاء. محقق: عبدالمعطی امین ‏قلعجی. بیروت: دارالکتب ‏العلمیة.
  42. عیاشی، محمد بن مسعود(1380ق). تفسیرعیاشی. محقق: هاشم ‏رسولی. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة
  43. فخر رازی، ‏ محمد بن عمر(1420ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی
  44. فراهیدی، خلیل بن احمد(1409ق). العین. قم: هجرت
  45. قرطبی، محمد بن احمد(1364ش). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ‏ناصر خسرو
  46. ماوردی، علی بن محمد(بی‌تا). النکت و العیون. محقق: سید بن ‏عبدالمقصود عبدالرحیم. بیروت: ‏دارالکتب العلمیة
  47. مجلسی، ‏محمد باقر (1403ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی
  48. مفید، محمد بن محمد بن نعمان(1414ق). احکام النساء. محقق: مهدی نجفی. بیروت: دارالمفید
  49. موسوی خمینی، سید روح الله(1390ق). ‏تحریر الوسیله. نجف اشرف: الآداب
  50. نسائی، احمد بن شعیب(1406ق). ‏الضعفاء والمتروکین. بیروت: دارالمعرفة
  51. نووی، ابو زکریا محیی الدین بن شرف(بی تا). المجموع. بیروت: ‏دارالفکر
  52. واحدی نیشابوری، علی بن احمد(1411ق). اسباب النزول. محقق: کمال بسیونی زغلول. ‏بیروت: دارالکتب ‏العلمیة
  53. امینی، نوروز(ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1392ش). «چگونگی تعامل طبری، ثعالبی و ابن کثیر با روایات اهلبیت علیهم السلام»، ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ، ﺳﺎل ﭼﻬﻞ و ﺷﺸﻢ، ﺷﻤﺎره ﯾﮑﻢ
  54. نوری، اعظم(بی تا). «روایات امام صادق علیه السلام در تفسیر المحرر الوجیز»، مجله بینات، شماره 76، سال نوزدهم
  55. نوریها، شهیده(بی تا). «روایات امام صادق علیه السلام در کشف الاسرار میبدی»، مجله بینات، شماره 76، سال نوزدهم
CAPTCHA Image