مفهوم‏شناسی تطبیقی ارتقاب در تفاسیر فریقین

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

مترجمان کلام وحی در ترجمه قرآن، برخی واژگان را معادل هم در نظرگرفته‏اند. گاهی نیز یک معنا را برای واژگانِ متفاوت به‌کار برده‏اند؛ درحالی‌که توجه به مفهوم دقیق واژگان، راهی برای حل معمای برخی آیات و روایات بوده، و با بهره‏گیری از ترجمه تصویری، می‏توان به‌معنایی فراتر از آنچه مفسران فریقین در آثار خویش بیان کرده‏اند، دست یافت.
واژة «ارتقاب»، در تفاسیر فریقین هم‏معنا با «انتظار» در نظر گرفته شده و ظرافت‌های معنایی آن نادیده انگاشته شده است.
در این تحقیق سعی شده تا با مقایسة نظریه‌های تفسیری شیعه و سنی، نقاط مغفول مانده در ترجمه مورد توجه قرار گیرد و با استفاده از روش تفسیر تصویری، با اتکا به خود قرآن و سیاق آیات ماجرای ناقه صالح† در سوره قمر، به مفهوم‌شناسی این واژه پرداخته شود.
روش تفسیر تصویری در این پژوهش علاوه بر حفظ ساختار مفهومی و عدم تقابل و تناقض با مفهوم ارائه شده در کتب لغت‏شناسی، معنایی دقیق‏تر، راهگشاتر وکاربردی‏تر را در راستای برنامه‏های الهی قرآن برای واژه مورد نظر ارایه می‏دهد. در میان تفاسیر متقدم فریقین، زید‌بن‌علی، ابن‌عمر، ابن‌عباس، حسن‌بن‌أبی الحسن و أبو‏سعید خدری، و در رأس ایشان امام علی† دقیق‏تر به موضوع «ارتقاب دخان» پرداخته‏اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Comparative Semantics of the Term Irteqab (Revelation) in Sunni and Shi’ite Exegesis

نویسندگان [English]

  • Ali Reza Sharif 1
  • Seyed Mohammad Razavi 2
1 Ph.D. Student in the Qur’anic Science and Hadith, Islamic Azad University Central Tehran Branch,
2 Assistant Professor, Department of the Qur’anic Science and Hadith, Islamic Azad University Central Tehran Branch
چکیده [English]

Translators of the words of Wahy (revelation) have considered some vocabularies as synonymous with each other in the translation of the Qur’an. Moreover, sometimes they have applied one single meaning as equivalent for different Arabic words in the Qur’an while paying attention to the accurate meaning of the words is a way to untangle the mystery of some Quranic verses and traditions. Using pictorial translation can provide a more meaningful translation than what Sunni and Shi’ite translators have already stated in their books. The term “Irteqab” in Sunni and Shi’ite exegesis is considered as synonymous with “waiting” so its semantic delicacies are ignored. Comparing Sunni and Shi’ite exegetic theories, it is attempted in this study to delve deep into the ignored points in translation and to analyze the semantics of the term using pictorial interpretative method relying on the Qur’an and the style of the verses in the story of Naqeh Saleh (the miracle camel of Prophet Saleh) in Surah al-Qamar. In addition to maintaining conceptual structure and consistency with the concepts provided by verbal dictionaries, the pictorial interpretative method in this study represents more accurate, tangible, and practical meaning along with the Quranic divine programs for the intended words. Among Sunni and Shi’ite early commentators, Zeyd ibn Ali, Hasan ibn Abi al-Hasan, Abu Sa’iid Khudri, and most importantly Imam Ali (PBUH) have discussed the subject of “Irteqab in Surah Ad-Dukhan” more precisely.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Picture Exegesis
  • Semantics of Irteqab
  • Surah al-Qamar
  • Saleh
  • Sunni and Shi’ite Exegeses
منابع
- قرآن کریم.
- ابن‌اثیر جزری، مبارک‌بن‌محمد؛ النهایة فی غریب الحدیث و الأثر؛ محمود محمد، طناحی؛ قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، 1367ش.
- ابن‌فارس، أحمد‌بن‌فارس‏؛ معجم مقاییس اللغة؛ عبدالسلام محمد هارون؛ چاپ اول قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏، 1404 هـ.ق.
- ابن‌عطیه، عبدالحق‌بن‌غالب‏؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ عبدالسلام عبدالشافی محمد؛ چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، ‏1422 هـ. ق‏.
- ابن‌‏عربی، محمد‌بن‌علی‏؛ رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن؛ محمود محمود غراب؛ چاپ اول، بیروت: مطبعة نضر،1410 هـ. ق‏.
- ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم؛ لسان العرب؛، جمال‌الدین میردامادی؛ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دارصادر، 1414 هـ.ق.
- ابوحمزه ثمالی، ثابت‌بن‌دینار؛ تفسیر القرآن الکریم (ثمالی)؛ عبدالرزاق محمد حرزالدین؛ چاپ اول، بیروت: دارالمفید،1420 هـ. ق‏.
- ابوعبیده، معمر‌بن‌مثنی‏؛ مجاز القرآن؛ فواد سزگین؛ چاپ اول، قاهره: مکتبة الخانجی‏، 1381 هـ. ق‏.
- اویسی، کامران، مؤدب، رضا؛ «تفسیر تطبیقی آیات ابتدایی سوره دخان با تکیه بر مسئله نزول قرآن»؛ دوفصلنامه پژوهش‏های تفسیر تطبیقی، شماره اول، 1394 هـ.ش.
- بحرانی، سیدهاشم‌بن‌سلیمان؛ المحجة فی ما انزل به القائم الحجة؛ قم: دارالمودة، 1427 هـ‏.ق.
- ــــــــــــــــــــــــــــ ؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ قم:‏ قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة‏، ‏1374 هـ.ش‏.
- جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر سوره قمر:  http://www.javadi.esra.ir/archive ـ tafsir1
- دیوبندی، محمود حسن‏؛ تفسیر کابلی؛ چاپ یازدهم‏، تهران: احسان،1385 هـ. ش‏.
- راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: دار القلم‏،‏1412 هـ.ق‏.
- زمخشری، محمود‌بن‌عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل؛ مصطفی حسین‌احمد؛ چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی‏، 1407 هـ.ق‏.
- سعدی، عبدالرحمن؛ تیسیر الکریم الرحمن فی تفیسر کلام المنان؛ چاپ دوم، بیروت: مکتبة النهضة العربیة، 1408 هـ.ق.
- سید‌بن‌قطب؛ فی ظلال القرآن؛ چاپ سی‌وپنجم، بیروت: دار الشروق‏، 1425 هـ.ق‏.
- سیوطی، جلال‌الدین؛ الإتقان فی علوم القرآن؛ ‏چاپ دوم‏،‏ بیروت: دار الکتاب العربی، ‏ 1421 هـ.ق.
- شاکر، محمدکاظم؛ عسگری، انسیه؛ «تفسیر تطبیقی؛ معنایابی و‌ گونه‌شناسی»؛ دوفصلنامه پژوهش‏های تفسیر تطبیقی، شماره دوم، 1394 هـ.ش.
- صافی، محمود؛ الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویة هامة؛ چاپ چهارم، دمشق‏: دار الرشید، 1418 هـ. ق‏.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چاپ دوم، بیروت‏: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، 1390 هـ.ق‏.
- ـــــــــــــــــــــــــ؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ ترجمه محمدباقر موسوی؛ چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، 1374 هـ.ش‏.
- طبرسی، فضل‌بن‌حسن‏؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه: فضل‏الله‏ یزدی طباطبایی و هاشم رسولی؛ چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو، 1414 هـ.ق‏.
- طبری، محمد‌بن‌جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ چاپ اول، بیروت: دار المعرفة،1412 هـ. ق‏.
- طریحی، فخر الدین‌بن‌محمد؛ مجمع البحرین‏؛ احمد حسینی اشکوری؛ چاپ سوم، تهران: مرتضوی، 1375 هـ.ش‏.
- فراهیدی، خلیل‌بن‌أحمد؛ کتاب العین؛ قم: نشر هجرت‏، 1409 هـ.ق‏.
- فیومی، أحمد‌بن‌محمد؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر؛ قم: مؤسسه دارالهجرة، 1414 هـ.ق‏.
- کورانی، علی؛ معجم احادیث الامام مهدی†؛ چاپ اول، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة، 1411 هـ.ق.
- غروی، سیده سعیده؛ «فاعل معجزه در تبیین مفسران فریقین»؛ دوفصلنامه پژوهش‏های تفسیر تطبیقی، شماره پنجم، 1396هـ.ش.
- قمی، علی‌بن‌ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ طیب ‏موسوی جزایری؛ چاپ سوم، قم: دارالکتاب‏،1363 هـ. ش‏.
- قرشی بنایی، علی‌اکبر؛ قاموس قرآن‏؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1412 هـ.ق‏.
- مولایی‌نیا، عزت‏الله؛ مؤمنی، محمدامین؛ «تفسیر تطبیقی آیه انذار از نگاه فریقین»؛ دوفصلنامه پژوهش‏های تفسیر تطبیقی، شماره اول، 1394 هـ.ش.
- مکارم شیرازی، ناصر؛ پیام قرآن؛ چاپ نهم، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1386 هـ. ش‏.
- مصطفوی، حسن‏؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏، 1368 هـ.ش.‏
- مقاتل‌بن‌سلیمان‏؛ تفسیر مقاتل‌بن‌سلیمان؛ عبدالله محمود شحاته؛ چاپ اول، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‏، 1423 هـ. ق‏.
- واحدی، علی‌بن‌احمد؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ صفوان عدنان‏ داوودی؛ چاپ اول، بیروت: دارالقلم‏، ‏1415 هـ. ق‏.
- یزیدی، عبدالله‌بن‌یحیی‏؛ غریب القرآن و تفسیره‏؛ محمدسلیم الحاج؛ چاپ اول، بیروت: عالم الکتب‏،1405 هـ. ق‏.
 
CAPTCHA Image