نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث ، دانشکده الهیات ، دانشگاه قم ، قم
2 دانشیار دانشکده الهیات ، دانشگاه قم ، قم ، ایران
3 دانشیار ، گروه اقتصاد ، دانشگاه قم ، قم ، ایران
چکیده
تازه های تحقیق
دستاوردهای پژوهش
در یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری، باتوجه به آیات قرآن و به‌خصوص آیات سورة مبارکه یوسف و سیره نورانی حضرت یوسفA، از مباحث مطرح شده در این مقاله مطالب ذیل به‌دست می‌آید:
1. گرچه اقتصاد مقاومتی اصطلاح نو پدیدی است، ولی از لحاظ عملی در دنیا سابقه داشته و نمونه‌های آن در عملکرد معصومانD دیده می‌شود. همچنین در تاریخ ایران؛ ازجمله در جریان تحریم تنباکو و ملی شدن صنعت نفت نیز قابل مشاهده است.
2. اقتصاد مقاومتی، اقتصادی علمی و بومی، برآمده از فرهنگ انقلابی است که مبانی آن دستورات اسلام، استقلال، عدالت، بهره‌وری حداکثری، تلاش جهادی و دشمن‌ستیزی، و هدف آن، کاهش اثر فشارها و توسعه اقتصاد کشور است.
3. با برداشت از تفاسیر، شایسته‌سالاری از ارکان نظام توحیدی است. حل مشکلات اقتصادی، به انسان‌هایی قدرتمند، رشید، توانا در جسم و روح و برخوردار از دانش و حکمت نیاز دارد؛ افرادی که پیچیدگی بحران‌ها، ایشان را سردرگم و مأیوس نمی‌کند.
4. ازنگاه مفسران، آیاتی از سورة یوسف به‌صراحت به مقولة صرفه‌جویی و برنامهریزی دلالت دارد. اقتصاد مقاومتی نیازمند برنامهریزی دقیق و صرفه‌جویی حداکثری برای ایجاد بهره‌وری در بالاترین حد ممکن است.
5. عزم عمومی، مشارکت جمعی و تشریک مساعی همة افراد و ارکان نظام، دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف، لازمة تحقق اقتصاد مقاومتی است و پیشبرد اهداف الهی انسان‌ها و جوامع در سایة نوع‌دوستی، انس و الفت امکان‌پذیر است.
6. اطلاع از احوال کارگزاران پیش از تصدی بسیار مهم است. از بهترین راه‌‌های شناخت و تحقیق نسبت به افراد، گفت‌وگوی مستقیم با آنهاست.
7. وظیفه هر انسان توانمندی است که در صورت داشتن شرایط و نیاز جامعه، داوطلب پذیرش مسئولیت شود. انزواطلبی بدموقع و بیجا باعث خسارت مردم شده و افراد باید نسبت به اهمال خود در برابر حضرت حق پاسخ‌گو باشند.
8. حاکمان نباید برای تصدی مسئولیت و مدیریت حساس از افراد بدنام و متهم در جامعه استفاده کنند، زیرا این مسئله سبب متهم‌شدن و تضعیف حکومت می‌شود. صداقت و شهرت به پاکی مدیران باعث شتاب‌گرفتن سرعت پیشرفت نظام می‌شود، زیرا مردم برای حل مشکلات چنین حکومتی از هیچ کوششی دریغ نخواهند کرد.
9. امانت‌داری و عدالت‌محوری از ویژگی‌های برجستة مدیران در یک نظام الهی به‌شمار می‌رود. کارگزاران و کارمندان باید بدون جانبداری و کینه‌توزی، وظایف خود را به‌درستی انجام دهند.
10. حفظ اموال عمومی، اهمیت بسیاری در اسلام دارد. هرگونه غفلت در تخصیص صحیح منابع، سبب ایجاد شکاف اقتصادی میان اقشار مردم و نابرابری در جامعه، و ایجاد رانت و فساد و دور شدن از اقتصاد مقاومتی خواهد بود.
11. این مقاله از تفسیر سورة یوسف بر اساس دیدگاه مفسران فریقین برای اجرای اقتصاد مقاومتی، موارد ذیل را لازم می‌داند:
شایسته‌سالاری و گزینش صحیح مسئولان و کارگزاران و توجه به وجهه پاک ایشان در جامعه، برنامهریزی و بهره‌وری حداکثری، مشارکت عمومی بر اساس نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری و امانت‌داری افراد و توجه ویژه به اموال عمومی.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
One of the important strategies for human societies dealing with social-economic crises is “resistive economy” which has been discussed from different perspectives. Some theoretical foundations in this method of economic management has been eloquently depicted in the Noble Qur’an, especially in Surah Yusuf. Using descriptive method and with reference to Sunni and Shi’ite exegeses on the relative verses in Surah Yusuf and other chapters in the Quran, the present study aims to analyze the management strategy of Prophet Joseph (PBUH) in this regard. The objective of this study is to present a role model for management based on the divine commands in order to achieve an economy with characteristics that can be called “resistive economy”. The results of this research showed that resistive economy in Islam relies on the absolute sovereignty of God as well as people’s cooperation. Solving economic crises requires meritocracy in order to rigorously choose righteous individuals based on accurate planning, saving, and appropriate allocation of resources. Therefore, the well-chosen individuals can manage the government and community and execute resistive economy relying on justice, impartiality, sincere cooperation, and with special attention to public assets and Beyt ol-Mal.
Received: 27/2/2018 | Accepted: 20/9/2018
کلیدواژه‌ها [English]
1. قرآن کریم، ترجمه فولادوند.
2. شریف رضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغه؛ محقق صالح صبحی؛ چاپ اول، قم: هجرت، 1414ق.
3. ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبه‌الله؛ شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید؛ چاپ اول، قم: کتابخانه مرعشی نجفی، 1404ق.
4. ابن بابویه، محمد بن على؛ الخصال؛ چاپ اول، قم: جامعه مدرسین، 1362.
5. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چاپ سوم، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
6. ابن هشام، عبداللمک؛ زندگانى محمد پیامبر اسلام؛ چاپ پنجم، مترجم: سیدهاشم رسولى محلاتی، تهران: کتابچی، 1375.
7. ازغندی، علیرضا؛ روابط خارجی ایران 1320-1357؛ چاپ اول، تهران: نشر قومس، 1384.
8. انوری، حسن؛ فرهنگ بزرگ سخن؛ چاپ اول، تهران: سخن، 1382.
9. آلوسى، محمود بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی؛ چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
10. بحرانى، هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ چاپ اول، قم: مؤسسه البعثه، 1415ق.
11. بیضاوى، عبدالله بن عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل(تفسیر البیضاوى)؛ چاپ اول، بیروت: دارإحیاء التراث العربی،1418ق.
12. تمیمى آمدى، عبدالواحدبن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.
13. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح؛ تاج اللغه و صحاح العربیه صحاح اللغه؛ چاپ سوم، بیروت: دارالعلم للملایین، 1404ق.
14. حر عاملى، محمدبن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه؛ چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت، 1409ق.
15. حموی، یاقوت؛ معجم البلدان؛ چاپ دوم، بیروت: دارصادر، 1995.
16. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت نامه دهخدا؛ چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران، 1377ش.
17. رشیدرضا، محمد؛ تفسیر المنار؛ چاپ اول، بیروت: دارالمعرفه،1414ق.
18. زمخشرى، محمودبن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل؛ چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
19. سفری، محمدعلی؛ قلم و سیاست؛ چاپ اول، تهران: نشر نامک، ۱۳۷۱.
20. سمهودی، علی بن عبدالله؛ وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی؛ محقق: محمد محی‌الدین عبدالحمید، چاپ دوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1971.
21. سیوطى، عبدالرحمن بن ابىبکر؛ الدرالمنثور فى التفسیر بالماثور؛ چاپ اول، قم: کتابخانه مرعشى نجفى، 1404ق.
22. صدر، سیدمحمدباقر؛ اقتصادنا؛ چاپ اول، قم: المؤتمر العالمی للامام الشهید الصدر، ۱۴۲۴ق.
23. طباطبایی، محمدحسین؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ چاپ پنجم، دفتر قم: انتشارات اسلامى، 1374.
24. ــــــــــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ مؤسسه الأعلمی للمطبوعات؛ چاپ دوم، بیروت: 1390ق.
25. طبرسى، فضل بن حسن؛ ترجمه تفسیر مجمع البیان؛ چاپ اول، تهران: فراهانى، 1400ق.
26. ــــــــــــــ ؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو، 1372.
27. طبرى، محمد بن جریر؛ جامع البیان فى تفسیر القرآن؛ چاپ اول، بیروت: دارالمعرفه، 1412ق.
28. فخررازی، محمد بن عمر؛ التفسیر الکبیر؛ چاپ سوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1420ق.
29. فه‌یر، لوئیس؛ خود آموز اقتصاد؛ ترجمه فیروزه خلعت‌بری؛ تهران: شب‌آویز، 1364.
30. قرائتى، محسن؛ تفسیر نور؛ چاپ اول، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، 1388.
31. قطب، سید؛ فى ظلال القرآن؛ چاپ سی‌وپنجم، بیروت: دارالشروق،1425ق.
32. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى؛ بحارالأنوار الجامعه لدرر اخبار ائمه الاطهار؛ چاپ دوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی،1403ق.
33. مصطفوى، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
34. مکارم شیرازى، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چاپ دهم، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1371.
35. معین، محمد؛ فرهنگ معین؛ چاپ هشتم، تهران: خانة سپهر، 1371.
36. ــــــــــــــ ؛ فرهنگ معین؛ چاپ چهارم، تهران: آدنا، 1381.
37. هادوی تهرانی، مهدی؛ مکتب و نظام اقتصادی اسلام؛ چاپ اول، قم: خانه خرد،۱۳۷۸.
38. ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ، احمد بن اسحاق؛ تاریخ یعقوبی؛ تحقیق مهنا، چاپ اول، بیروت: عبدالامیر، الاعلمی، 1413ق.
39. اسدی،علی؛ «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی»؛ سیاستهای راهبردی و کلان، ش5.
40. تراب‌زاده جهرمی، محمدصادق و همکاران؛ «بررسی ابعاد و مؤلفه های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای»؛ مطالعات انقلاب اسلامی، ش12.
41. ترابی فارسانی، سهیلا؛ «برآمدن سرمایه داری نوین ایرانی: بررسی موردی شرکت اسلامیه»؛ تاریخ اسلام و ایران، سال بیستم و سوم، ش،20، 1392.
42. توکلی، محمد جواد و ایزانلو، امید؛ «اقتصاد مقاومتی به‌عنوان یک اندیشه اسلامی»؛ پژوهش‌های اقتصاد مقاومتی، ش1، 1394.
43. حسین‌زاده بحرینی، محمدحسین؛ «اقتصاد مقاومتی راهکاری برای توسعه»؛ مشکوه، ش118، 1392.
44. رنجبرکرمانی، علی‌اکبر، آذری شهرضایی، رضا؛ تنباکو- نهضت، در دایره المعارف بزرگ اسلامی؛ چاپ اول، ج16، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1387.
45. سیف، اله‌مراد؛ «الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران (مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»؛ آفاق امنیت، ش16، 1391.
46. سیفلو، سجاد؛ «اقتصاد مقاومتی راهبرد دفاع غیر عامل اقتصادی»؛ سیاست دفاعی، ش97، 1393الف.
47. ــــــــــــــــ ؛ «مفهوم شناسی اقتصاد مقاومتی»؛ معرفت اقتصادی، ش10، 1393ب.
48. فراهانی‌فرد، سعید؛ غفاری، مجتبی؛ «تبیین رویکرد جهادی در اقتصاد مقاومتی از دیدگاه رهبر معظم انقـلاب»؛ پژوهش‌های اقتصاد مقاومتی، ش2، 1395.
49. قویدل، الهه؛ فراهانی‌فرد، سعید؛ لشگری، علیرضا؛ «نقش صکوک مزارعه و مساقات در اقتصاد مقاومتی»؛ دهمین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد و مدیریت، ۱۳۹۶.
50. Smith, Adam and Groenewegen, Peter, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations[29th ed.],milan: metalibri,2007
51. Marshall, Alfred. Principles of Political Economy, [8th ed.]. London: Macmilla,1920.
52. بیانات مقام معظم رهبری به نقل از KHAMENEI.IR
53. LEADER.IR
54. ابلاغیه سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی.www.leader.ir
References
- The Noble Qur’an. Translated by Fouladvand.
- Alusi, Mahmud bin Abd ol-Lah (1415 A.H). Rooh ol-Ma’ani fi Tafsir al-Qur’an al-Azim vas-Sab’ al-Masani. 1st Ed., Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiah.
- Anvari, Hasan (1382 S.H). Farhang Bozorg Sokhan (Great Dictionary of Sokhan). 1st Ed., Tehran: Sokhan.
- Asadi, Ali (N.D). Nezam Iqtisad Islami Olguii Kamel baraye Iqtisad Moqavemati (Islamic Economic System as a Perfect Role Model for Resistive Economy). Journal of Practical and Macro Politics, Issue 5.
- Azghandi, Alireza (1384 S.H). Ravabet Khareji Iran 1320-1357 (Foreign Relations of Iran 1320-1357). 1st Ed., Tehran: Qumes.
- Beizavi, Abd ol-Lah ibn Umar (1418 A.H). Anwar at-Tanzil va Asrar at-Ta’wil (Tafsir al-Beizawi). Beirut: Dar Ehya’ at-Turath al-Arabi.
- Bohrani, Hashim bin Sulayman (1415 A.H). Al-Borhan fi Tafsir al-Qur’an. 1st Ed., Qom: Bi’that Foundation.
- Dehkhoda, Ali Akbar (1377 S.H). Loghat Nameh Dehkhoda (Dehkhoda Dictionary). Tehran: University of Tehran.
- Fakhr Razi, Muhammad bin Umar (1420 A.H). At-Tafsir al-Kabir. 3rd Ed., Beirut: Dar Ehya’ at-Turtah al-Arabi.
- Fier, Louis (1364 S.H). Khod Amuz Iqtisad (Economics). Translated by Firuzeh Khal’atbari, Tehran: Shab Aviz.
- Hadavi Tehrani, Mahdi (1378 S.H). Maktab va Nezam Iqtisadi Islam (Economic School and System of Islam). 1st Ed., Qom: Khaneh Kherad.
- Hamawi, Yaqut (1995). Mo’jam al-Boldan. 2nd Ed., Beirut: Dar Sader.
- Horr Ameli, Muhammad bin Hasan (N.D). Tafsil Vasa’el ash-Shi’ah ela Tahsil Masa’el ash-Shari’ah. 1st Ed., Qom: Al al-Bayt Institute.
- Hoseinzadeh Bahreini, Muhammad Husein (1392 S.H). Iqtisad Moqavemati Rahkari baraye Towse’eh (Resistive economy as a Strategy for Development). Mashkuh, Issue 118.
- Ibn Abi al-Hadid, Abd ol-Hamid bin Habbah Allah (N.D). Sharh Nahj ol-Balaghah le-ibn Abi al-Hadid. 1st Ed., Qom: Mar’ash Najafi Library.
- Ibn Babawayh, Muhammad ibn Ali (N.D). Al-Khisal. 1st Ed., Qom: Teachers’ Association.
- Ibn Hisham, Abd ol-Malek (1375 S.H). Zendegani Muhammad Payambar Islam (Biography of Prophet Muhammad). Translated by Seyed Hashem Rasul Mahallati, 5th Ed., Tehran: Ketabchi.
- Ibn Manzur, Muhammad ibn Mukram (N.D). Lisan ol-Arab, 3rd Ed., Beirut: Dar ol-Fekr.
- Johari, Isma’il ibn Himad (1404 A.H). As-Sahhah (Taj ol-Loghah va Sahhah ol-Arabiah Sahhah ol-Loghah). 3rd Ed., Beirut: Dar ol-Elm lel-Mollaiin.
- Majlesi, Muhammad Baqer bin Muhammad Taqi (N.D). Bahar al-Anwar led-doror Akhbar al-A’emmah al-Athar. 2nd Ed., Beirut: Dar Ehya’ at-Turath al-Arabi.
- Makarim Shirazi, Naser (1374 S.H). Tafsir Nemoone, 10th Ed., Tehran: Dar al-Kotob al-Islamia.
- Mo’in, Muhammad (1371 S.H). Farhang Mo’iin (Mo’iin Dictionary). 8th Ed., Tehran: Khaneh Sepehr.
- Mo’in, Muhammad (1381 S.H). Farhang Mo’iin (Mo’iin Dictionary). 4th Ed., Tehran: Adena.
- Mostafawi, Hassan (1360 S.H). At-Tahqiq fi Kalamat al-Qur’an al-Karim. 1st Ed., Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
- Qira’ati, Mohsen (1388 S.H). Tafsir Noor. 1st Ed., Tehran: Cultural Center for Lessons from the Qur’an.
- Rashid Reza, Muhammad (1414 A.H). Tafsir al-Menar. 1st Ed., Beirut: Dar al-Ma’rifah.
- Sadr, Seyed Muhammad Baqer (1424 A.H). Eqtesadona. 1st Ed., Qom: Al-Mu’tamer al-Alami le-Imam Ash-Shahid as-Sadr.
- Safari, Muhammad Ali (1371 S.H). Qalam va Siyasat (Pen and Policy). 1st Ed., Tehran: Namak.
- Samhudi, Ali ibn Abd ol-Lah (1971). Vafa’ ol-Vafa’ be-Akhbar Dar ol-Mustafa. Researched by Muhammad Mohy ed-Din Abd ol-Hamid, 2nd Ed., Beirut: Dar Ehya’ at-Turath al-Arabi.
- Seyed ibn Qotb, Ibrahim Shazeli (1425 A.H). Fi Zilal al-Qur’an. 35th Ed., Beirut: Dar ash-Shoruq.
- Sharif Razi, Muhammad bin Hussain (1414 A.H). Nahj ol-Balaghah. Researched by Saleh Sobhi, 1st Ed., Qom: Hijrat.
- Suyuti, Abd or-Rahman bin Abi Bakr (1404 A.H). Dur al-Manthur fi at-Tafsir bel-Ma’thur. 1st Ed., Qom: Mar’ashi Najafi Library.
- Tabari, Muhammad bin Jarir (1392 S.H). Jame’ al-Bayan fi Tafsir al-Qur’an. 1st Ed., Beirut: Dar ol-Ma’rifah.
- Tabarsi, Fazl ibn Hasan (1389 S.H). Majma’ al-Bayan fi Tafsir al-Qur’an. 3rd Ed., Tehran: Naser Khosrow.
- Tabarsi, Fazl ibn Hasan (1400 A.H). Translation of Tafsir Majma’ al-Bayan. 1st Ed., Tehran: Farahani.
- Tabatabaii, Mohammad Hussein (1374 S.H). Translation of Tafsir al-Mizan. 5th Ed., Qom: Intesharat Islami.
- Tabatabaii, Mohammad Hussein (1390 S.H). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur’an. 2nd Ed., Beirut: Scientific Institute for Journalism.
- Tamimi Amadi, Abd ol-Vahed bin Muhammad (1366 S.H). Tasnif Ghorar ol-Hekam va Dorar ol-Kalam. 1st Ed., Qom: Dafatr Tablighta Islami.
- Tawakkoli, Mohammad Javad & Izanloo, Omid (1394 S.H). Iqtisad Moqavemati be Onwan-e Yek Andisheh Islami (Resistive economy as an Islamic Thought). Journal of Resistive Economy, Issue 1.
- Torab Zadeh Jahromi, Mohammad Sadeq et.al. (N.D). An Investigation of Aspects and Criteria of Resistive Economy in Islamic Republic of Iran from the Views of Ayatollah Khameneii. Journal of Studies on Islamic Revolution, Issue 12.
- Torabi Farsani, Soheyla (1392 S.H). Baramadan Sarmayedari Nowin Irani: Barresi Mowredi Sherkat Islamia (Iranian Modern Capitalism: A Case Study of Islamiah Corporation). Journal of the History of Islam and Iran. Vol. 23, Issue 20.
- Ya’qubi,Ahmad bin Ishaq (1413 A.H). Tarikh-e Ya’qubi (The History of Ya’qubi). Researched by Mohanna, 1st Ed., Beirut: Abd ol-Amir-al-A’lami.
- Zamakhshari, Mahmud bin Umar (1407 A.H). Al-Kashshaf an Haqa’iq Ghavamiz at-Tanzil va Uyun al-Aqawil fi Vojuh at-Ta’wil. 3rd Ed., Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله