بررسی و نقد تبیین و تفسیر آیات حجاب از دیدگاه صحابه رسول اکرم (ص)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه یزد

2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه یزد

چکیده

 

تاریخ ارسال: 15/02/97   |   تاریخ پذیرش: 13/11/97
لزوم پوشش و حجاب براساس آیات قرآن و روایات ، امری قطعی و تردیدناپذیر است، ولی شناخت حدود حجاب به‌عنوان یکی از احکام الهی که در سلامت یا انحراف افراد جامعه نقش مهمی دارد ، اهمیت بسیاری دارد.
در قرون جدید، به‌واسطه طرح برخی دیدگاه‌های غرب‌گرایانه مبتنی بر مکاتب نوظهور پیرامون حجاب و حدود آن، شک و تردیدهای متعددی مطرح شده است؛ ازجمله اینکه: حجاب کنونی، حجاب مورد نظر خداوند در قرآن و مرسوم در زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیست؛ بلکه متأثر از فرهنگ و نحوه تفکر بزرگان صحابه در تفسیر آیات حجاب است.
باتوجه به اینکه در تفسیر آیات حجاب و حدود آن اختلاف‌نظر وجود دارد. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی نظرهای صحابه به‌عنوان پل ارتباطی بین پیامبر(صلی الله علیه و آله) و دوره های بعد، حدود و ثغور مسئله حجاب از دیدگاه آنها را روشن سازیم و سپس، میزان تأثیرپذیری و علت آن را تبین نماییم.
در مورد حدود حجاب، بین صحابه اختلاف‌نظرهای بسیاری وجود دارد که اگر آنها را معلول تحریف ندانیم ، باید پذیرفت تا حدودی از فرهنگ رایج و تحولات سیاسی و فرهنگی ، به‌واسطه دور نگه‌داشتن جامعه از فساد و فحشاء متأثر شده و به اجتهاد خود عمل کرده باشند.

تازه های تحقیق

باتوجه به چهار احتمال مطرح‌شده به‌عنوان منشأ اختلاف تفاسیر صحابه در موضوع حجاب و پوشش، در تحلیل این چهار احتمال می‌گوییم:

1-2-3. گرچه مسلمانان عرب، از ایرانیان و رومیان و روش حکومت خلفا تأثیر فراوانی پذیرفتند، اما تأثیرپذیری همة صحابه از فرهنگ ملت‌های مغلوب، و پذیرش بدون چون‌و‌چرای روش خلفا و تفسیر آیات حجاب به‌واسطه این تأثیرپذیری، با آنکه برخی از آنها دارای ایمان قوی و تقوا بودند و جز با اتکای بر مصدر وحی سخن نمی‌گفتند، بعید به‌نظر می‌رسد. بنابراین، دو احتمال اول نمی‌تواند علت تامه این اختلاف‌های تفسیری در آیات حجاب باشد.

2-2-3. احتمال چهارم هم که سخنان مفسرانی چون ابن‌عباس و ابن‌مسعود می‌تواند با تحریف همراه باشد، باتوجه به شواهدی که بیان شد دور از انتظار نیست؛ زیرا افراد منحرف و چه‌بسا مغرض با تطمیع حاکمان وقت، همچنان‌که در احادیث پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) دست برده و روایات جعلی فراوانی را مطرح کرده‌اند، می‌توانند در تفاسیر صحابه هم تحریف کرده باشند. 

3-2-3. در بین این چهار احتمال، به‌نظر می‌رسد احتمال سوم که اختلاف تفاسیر صحابه را به‌واسطه اجتهاد خود صحابه می‌دانست، قوی‌تر است؛ زیرا باتوجه به اینکه صحابه مفسر، دارای قدرت اجتهاد و استدلال بوده‌اند، ممکن است از فرهنگ پوشش زمان خود و موقعیت مردم، برای حفظ مردم و جامعه از فساد، این نحوه پوشش را استنباط کرده باشند، و مصادیقی از پوشش حجاب را مطرح کرده باشند که در راستای هدف قرآن ـ که ایجاد جامعه ای سالم و ‌دوراز فساد و فحشا است ـ باشد. این امکان هم وجود دارد که در برخی موارد تحت تأثیر جامعه، کمی به‌افراط رفته و سبب سخت‌گیری بر زنان شده باشند. بنابراین، هرچند فرهنگ رایج زمانه در تفسیر صحابه پیرامون حجاب موثر بوده است؛ اما علت اصلی اختلاف تفسیر، اجتهاد خود صحابه و دخالت دادن برداشت‌های شخصی آنها بوده است. در ضمن می‌توان از طرح مصادیق حجاب توسط صحابه که بین همه آنها اتفاق‌نظر وجود دارد، به چگونگی حجاب زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله)و حجاب مورد تأئید آن حضرت که دور از سخت‌گیری‌های متعصبانه بوده است، آگاه شد.

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis and Exegesis of the Verses on Hijab from the Viewpoint of Companions of the Prophet

نویسندگان [English]

  • Seyed Kazem Mir Jalili 1
  • Mohammad Taqi Gol Mohammad 2
1 [1] Faculty Member, Department of Islamic Theology, Yazd University |
2 2] Assistant Professor, Department of Islamic Theology, Yazd University | i [2]
چکیده [English]

 The necessity of Hijab or covering based on the Qur’anic verses and narrations is definitely unquestionable; however, it is immensely important to recognize the boundaries of Hijab as one of the divine commands effective in social health or corruption. In recent centuries, due to some western views relying on the emerging schools on Hijab and its boundaries, there has been some doubt and confusion over this issue. For instance, it is said that the current state of Hijab is not what has been intended by God in the Qur’an and what has been common during the time of the Prophet (PBUH) but it is under the influence of cultural viewpoints of the great companions of the Prophet interpreting the verses on Hijab. Considering the fact that there is disagreement on the exegesis of the verses on Hijab and its boundaries, this study seeks to survey the views of the companions as a bridge between the Prophet (PBUH) and later time periods in order to shed light on the limits and boundaries of Hijab from their perspective and then explain its impact and cause. As for Hijab, the companions of the Prophet do not have common views and often act according to their independent reasoning, if it is not attributed to deviation in narrations, it might be under the influence of common culture and political and cultural changes to keep the society safe from corruption.
Received: 5/5/2018   |   Accepted: 2/2/2019

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hijab
  • Displaying Beauty (Tabarroj)
  • Jilbab (Outer Garment)
  • Khomor (Head Cover)
  • Companions of the Prophet

مراجع

 
 
منابع
1. قرآن کریم.
2. ابن ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد؛ شرح نهج‌البلاغه؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۴۰۴ ق.
3. ابن‌حجر عسقلانی، أحمد بن علی؛ فتح الیاری شرح صحیح البخاری؛ بیروت: دار المعرفة، 1379.
4. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ چاپ اول، بیروت: موسسه التاریخ، بی‌تا.
5. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر؛ تفسیرالقران العظیم؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419 ق.
6. احمدابن‌حنبل، ابوعبدالله أحمد‌بن‌محمد؛ مسند الإمام أحمد بن حنبل؛ تحقیق شعیب الأرنؤوط؛ بی‌تا: موسسه الرساله، 1421ه.
7. استادملک، فاطمه؛ حجاب و کشف حجاب؛ تهران: مطبوعات عطائی، 1367.
8. ترکاشوند، امیرحسین؛ حجاب شرعی در عصر پیامبر؛ تهران: بی‌نا،1390. Mirvand.persianblog.ir.
9. ثعلبی نیشابوری، احمد بن ابراهیم؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن؛ بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1422.
10. چیت‌ساز، محمد‌رضا؛ تاریخ پوشاک ایران ازابتدای اسلام تا حمله مغول؛ تهران: انتشارات سمت، 1379.
11. حر عاملی، محمدبن حسن؛ وسایل الشیعه؛ قم: موسسه آل‌البیت ، 1409.
12. دهخدا، اکبر؛ لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
13. دوزی رینهارت؛ فرهنگ البسه مسلمانان؛ ترجمه حسینعلی هروی؛ بی‌جا: نشر کتاب، 1359.
14. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد؛ مفردات الالفاظ القرآن؛ بیروت: دارالشامیه ، بی‌تا.
15. روح الامینی، محمود؛ زمینه فرهنگ‌شناسی تألیفی در انسان‌شناسی فرهنگی و مردم‌شناسی؛ بی‌جا: نشرعطار، 1377.
16. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن الحقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407.
17. سمرقندی، نصربن محمد؛ بحرالعلوم؛ چاپ اول، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
18. سید رضی؛ نهج البلاغه امام علیD؛ ترجمه محمد دشتی؛ قم: نشر مشهور، 1379.
19. سیوطی، عبدالرحمن بن‌ابی بکر؛ الدرالمنثور فی تفسیر الماثور؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، 1404.
20. صفی‌پوری شیرازی، عبدالرحیم؛ منتهی الارب؛ تهران: دانشگاه تهران ، 1388.
21. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسن حوزه علمیه، بی‌تا.
22. طبرسی، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372.
23. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر؛ جامع البیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت: دارالمعرفه، 1412.
24. طریحی، فخرالدین‌بن محمد؛ مجمع البحرین؛ محقق حسینی اشکوری؛ تهران: نشر مرتضویه،1375.
25. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ چاپ اول، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
26. عباسی، حمزه؛ حجاب در ادیان الهی؛ چاپ اول، قم: یاقوت، 1385.
27. فراهیدی، خلیل ابن احمد؛ العین؛ تحقیق مهدی المخزومی؛ قم: انتشارات اسوه،1383.
28. فیروزآبادی، مجدالدین؛ تنویرالمقباس من تفسیر ابن‌عباس؛ احمد قابل؛ مقاله حجاب، nafi3/issuu.com.
29. فیومی، احمدبن محمد؛ المصباح المنیر؛ قم: دارالهجر،1414.
30. قرطبی، ابوعبدالله محمدبن احمد؛ الجامع لأحکام القرآن؛ تهران: انتشارات ناصرحسرو، 1364.
31. قشیری نیشابوری، مسلم بن الحجاج؛ صحیح مسلم؛ تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
32. مجلسی، محمدتقی؛ بحار الانوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403.
33. مسعودی، أبوالحسن على‌بن‌الحسین‌بن‌على؛ المروج الذهب و معادن الجوهر؛ تحقیق اسعد داغر؛ قم: دارالهجرة، 1409.
34. مطهری، مرتضی؛ مسئله حجاب؛تهران: انتشارات صدرا، 1377.
35. معین، محمد؛ فرهنگ لغت؛ تهران: انتشارات امیرکبیر، 1364.
36. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه 1374.
37. میبدى، احمدبن محمد؛ کشف الأسرار و عدة الأبرار؛ تهران: انتشارات امیرکبیر، 1371ش.
38. نورى، حسین بن محمدتقى؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ قم: مؤسسه آل‌البیت، 1408.
39. هواری، هود بن محکم؛ کتاب الله العزیز؛ الجزایر: دارالبصائر، 1426 ق.
40. واقدی، محمدبن عمر؛ کتاب المغازى؛ تحقیق مارسدن جونس؛ چاپ سوم، بیروت: مؤسسة الأعلمى، 1409.
41. وجدی، محمدفرید؛ دایره‌المعارف القرون العشرین؛ بیروت: دارالمعرفه،1971.
42. ولایتی علی‌اکبر؛ پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران؛ چاپ چهارم، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، 1384.
43. ویل دورات؛ لــذات فلسفه؛ ترجمــه عباس زریــاب؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1388.
 
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار