سنت استیصال و امت محمدی(ص) (بررسی تطبیقی دیدگاه های المنار و المیزان)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 مربی و دانشجوی دکتری (مدرسی معارف اسلامی-قرآن و متون اسلامی)، گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

چکیده

هدف پژوهش حاضر عبارت است از: بررسی و تحلیل تطبیقی دو تفسیر المنار و المیزان دربارة جریان سنت استیصال در امت محمدی(ص). ازاین‌رو، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که: آیا ممکن است سنت استیصال در امت محمدی(ص) جریان یابد؟ بنابراین، پس از روشن شدن مبانی نظری بحث، به تبیین ارتباط سنت استیصال با دیگر سنن الهی؛ ازجمله سنن امهال، ارسال رسل و توبه پرداخته می‌شود. به‌دنبال آن، با دسته‌بندی آیات سنت استیصال، به تحلیل و تطبیق دیدگاه‌های تفاسیر المنار و المیزان پرداخته می‌شود. آنچه از این تطبیق به‌دست می‌آید، اختلاف‌نظر در تبیین آیات سنت استیصال بین علامه طباطبایی و رشیدرضاست. در دیدگاه علامه طباطبایی در امت محمدی جریان سنت استیصال ممکن است؛ ولی در نگاه رشیدرضا - و مشهور مفسران- به دلایلی، جریان سنت استیصال ممکن نیست. آنچه به‌نظر می‌رسد، بازگشت دو کلام به یک نتیجه است و آن عدم جریان عذاب استیصال در امت محمدی است.
تاریخ ارسال: 11/07/97   |   تاریخ پذیرش: 12/02/98

تازه های تحقیق

نتیجه‌گیری

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که: دربارة استیصال امت محمدی(ص) سه گروه از آیات مطرح است. حاصل کلی دیدگاه علامه طباطبایی این است که ایشان به جریان سنت استیصال در امت محمدی قایل هستند؛ ولی در روزگاری که مردم از استغفار خالی شوند. ازاین‌رو، جوامع بشرى هیچ‌گونه مصونیتى در برابر مجازات‌هاى دردناکى که به‌خاطر گناهانشان در انتظار آنهاست، نخواهند داشت. این مجازات‌ها در شکل حوادث دردناک طبیعى، و یا جنگ‌هاى خانمان‌سوز و ویرانگر یا اشکال دیگر آشکار مى‌شوند. در مقابل، صاحب تفسیر المنار؛ مانند عموم مفسران معتقد به عدم جریان این سنت در امت محمدی هستند. دلیل رشیدرضا این است که: پیامبرa برای جهانیان «رحمت» می‌باشد و رحمت با عذاب الهی ناسازگار است؛ این در حالی است که ازنظر علامه طباطبایی مقتضای همین رحمت‌بودن پیامبر اکرم (ص) است که باید براساس آن ظالم به کیفر ظلم‌هایش برسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Tradition of Istisal (Instant Punishment) and the Ummah of Muhammad (PBUH) (Comparative Analysis of al-Manar and al-Mizan Perspectives)

نویسندگان [English]

  • Nabi ol-Lah Sadrifar 1
  • Mohammad Reza Zamiri 2
  • Mohammad Mowlavi 3
1 Lecturer and Ph.D. Student in Islamic Theology Teaching-The Qur’an and Islamic Texts, Department of Islamic Theology, Payam Noor University
2 Associate Professor, Department of Islamic Theology, Payam Noor University
3 Associate Professor, Department of the Qur’an and Hadith, International University of Imam Khumeini | molavi@isr.ikiu.ac.ir
چکیده [English]

The purpose of this study is the comparative analysis of the exegetical views in al-Manar and al-Mizan about the tradition of Istisal (instant punishment) in the Ummah of Muhammad (PBUH). In this regard, the present research seeks an answer to the question on whether the tradition of instant punishment can be practiced in the Ummah of Muhammad (PBUH). Therefore, the theoretical principles of the discussion are first mentioned; and then the relationship between the tradition of Istisal and other divine traditions such as Imhal (giving opportunity to the wrongdoer), sending prophets, and repentance are explained. Afterwards, by classifying verses on the tradition of Istisal, the viewpoints in the exegetical books al-Manar and al-Mizan are comparatively analyzed. The results of this comparative analysis show that there is disagreement between Allameh Tabatabaii and Rashid Riza on the interpretation of the verses about Istisal tradition. According to the views of Allameh Tabatabaii, the tradition of Istisal is viable in the Ummah of Muhammad, while form the standpoint of Rashid Riza and other renown commentators, it is not possible due to some reasons. In conclusion, the two aforementioned arguments reach one common result, that is to say, Istisal or instant punishment cannot be practiced in the Ummah of Muhammad. Received: 3/10/2018   |   Accepted: 22/4/2019

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tradition
  • Istisal (Instant Punishment)
  • The Ummah of Mhammad (Community of Muhammad)

مراجع

 
1. قرآن کریم.
2. ابن‏جوزى، عبدالرحمن‌بن‌على؛ زادالمسیرفى علم التفسیر؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1422ق.
3. ابن‏عربى، محمدبن على؛ تفسیرابن عربى (تأویلات عبدالرزاق)؛ بیروت: دارإحیاءالتراث‌العربی، 1422ق.
4. ابوزهره، محمد؛ زهرة التفاسیر؛ بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
5. بیضاوى، عبدالله‌بن عمر؛ أنوارالتنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)؛ بیروت: دارإحیاءالتراث العربی، 1418ق.
6. ثعالبى، عبدالرحمن‌بن‌محمد؛ تفسیرالثعالبى المسمى بالجواهر الحسان فى تفسیرالقرآن؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1418ق.
7. جصاص، احمدبن على؛ احکام القرآن(جصاص)؛ بیروت: دارإحیاء التهاث العربی، 1405ق.
8. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ قم: مرکز نشر اسرا، 1393.
9. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح؛ تحقیق احمدعبدالغورعطار؛ چاپ سوم، بیروت: دارالعلم للملایین، 1376ق.
10. حائرى طهرانى، على؛ مقتنیات الدرر؛ تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1338ش.
11. خطیب، عبدالکریم؛ التفسیرالقرآنى للقرآن؛ بیروت: دارالفکرالعربی، 1424ق.
12. خطیب شربینى، محمدبن‌احمد؛ تفسیر الخطیب‌الشربینى المسمى السراج‌المنیر؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون، 1425ق.
13. دهخدا، علی اکبر؛ لغت‌نامه دهخدا؛ تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، 1373ش.
14. دینورى، عبدالله بن‌محمد؛ تفسیر ابن‌وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1424ق.
15. رسعنى، عبدالرزاق بن رزق‏الله؛ رموز الکنوز فى تفسیرالکتاب العزیز؛ مکه مکرمه: مکتبة الأسدی، 1429ق.
16. رشید‌رضا، محمد؛ تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار؛ بیروت: دارالمعرفة، 1414ق.
17. رضی‌بهابادی، بی‌بی‌سادات و دیگران؛ «عذاب استیصال در قرآن باتکیه بر تفسیر المیزان»؛ پژوهش‌های معارف قرآنی، دوره 7، شماره 27، صص 7-41، 1395ش.
18. زبیدی، محمد‌بن‌محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دارالفکر، 1414ق.
19. زحیلى، وهبه؛ التفسیرالمنیر فی العقیدة و الشریعةو المنهج؛ چاپ دوم، دمشق: دارالفکر، 1411ق.
20. زمخشرى، محمودبن‌عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل؛ چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
21. سمرقندى، نصربن محمد؛ تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم؛ بیروت: دارالفکر، 1416ق.
22. شحاته، عبدالله محمود؛ تفسیرالقرآن الکریم(عبد الله شحاته)؛ قاهره: دارغریب، 1421ق.
23. شعراوى، محمد متولى؛ تفسیر الشعراوى، اخبار الیوم؛ بیروت: ادارةالکتب و المکتبات، 1991م.
24. شوکانی، محمد؛ فتح القدیر؛ دمشق: دارابن کثیر، 1414ق.
25. طباطبایى، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ چاپ دوم، بیروت: مؤسسةالأعلمی للمطبوعات، 1390.
26. طبرانى، سلیمان بن احمد؛ التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)؛ اربد: دارالکتاب الثقافی، 2008م.
27. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان لعلوم القرآن؛ چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
28. طبرى، محمدبن جریر؛ جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیرالطبرى)؛ بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.
29. طریحى، فخرالدین بن‌محمد؛ مجمع البحرین‏؛ احمد حسینى اشکورى، ناشر: کتابفروشی مرتضوى؛ چاپ سوم، تهران: بی‌نا، 1412ق.
30. طوسى، محمدبن حسن؛ التبیان فی تفسیرالقرآن؛ بیروت: دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
31. فخاری، علی؛ «سنت استیصال در قرآن کریم»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، عبدالرسول حسینی زاده، رشته تفسیر قرآن، دانشکدة تفسیر و معارف قرآن کریم، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، 1389ش.
32. فخر رازى، محمدبن عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)؛ چاپ سوم، بیروت: داراحیا الثرات العربی، 1420ق.
33. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین؛ تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامری؛ تصحیح اسعدالطیب؛ قم: المنظمه الاوقاف والامور الخیریه، 1425ق.
34. قاضى عبدالجبار بن احمد؛ تنزیه القرآن عن المطاعن؛ چاپ دوم، بیروت: دارالنهضة الحدیثة، 1426ق.
35. قمى‌مشهدى، محمدبن‌محمدرضا؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، 1368ش.
36. ماتریدى، محمدبن محمد؛ تأویلات أهل السنة(تفسیرالماتریدى)؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1416ق.
37. محلى، محمدبن احمد؛ تفسیرالجلالین؛ بیروت:مؤسسة النور للمطبوعات، بی‌تا.
38. مرادخانی تهرانی، احمد؛ سنت‌های اجتماعی الهی در قرآن؛ چاپ سوم، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1394ش.
39. مراغى، احمد مصطفى؛ تفسیر المراغى؛ بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
40. معموری، علی؛ دایرة المعارف قرآن کریم(مدخل اتمام حجت؛ چاپ سوم، قم: بوستان کتاب قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم،‏ 1382‏ش.
41. مصباح یزدی، محمدتقی؛ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن؛ چاپ چهارم، تهران: مرکز چاپ‌ونشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1379ش.
42. مغنیه، محمدجواد؛ التفسیرالکاشف؛ قم،: دارالکتاب الإسلامی، 1424ق.
43. مکارم شیرازى، ناصر و دیگران؛ تفسیرنمونه؛ چاپ دهم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1371ش.
44. میبدى، احمد بن محمد؛ کشف الاسرار و عدة الابرار(معروف به تفسیرخواجه عبدالله انصارى)؛ چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر، 1371ش.
45. نحاس، احمدبن‌محمد؛ اعراب القرآن (نحاس)؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1421ق.
46. نهاوندى، محمد؛ نفحات الرحمن فى تفسیرالقرآن؛ قم: موسسةالبعثة، مرکزالطباعةوالنشر، 1386ش.
47. وبر، ماکس؛ مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی؛ ترجمه: احمد صدارتی؛ چاپ سوم، تهران: نشر مرکز، 1371ش.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار