ارزیابی دیدگاه مفسران درباره «قدم صدق» در سوره یونس با رویکرد سازگاری سیاق آیات با روایات تفسیری با تاکید بر روایات امامیه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی تهران

2 مربی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه معارف قرآن و عترت علیهم السلام، اصفهان، ایران

3 استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن دانشگاه مذاهب اسلامی واحد تهران

چکیده

«قدم صدق» بشارتی از جانب خداوند است که ساختاری کاملاً متفاوت از سایر اخبار خوش الهی دارد و تنها در آیه 2 سوره یونس آمده است. مفسران دیدگاههای متعدد، متشابه و در برخی موارد متفاوت از یکدیگر درباره آن بیان کرده اند؛ آرائی همچون پاداش نیک، سابقه نیکو، مقام و منزلت، ولایت، شفاعت و ... . آنها هرگز به قول واحدی درباره این عبارت نرسیده اند، ضمن آنکه بیشتر آنها، میان معنای لغوی با تفسیری آن خلط نموده اند. حال سؤال اصلی این است که کدامیک از دیدگاهها، به مقصود خداوند نزدیک تر است؟ بر این اساس، نوشتار حاضر، با شیوه اسنادی، تاریخی و به کمک روش توصیفی تحلیلی، آراء مفسران را دسته بندی کرده است. پس از آن، ضمن تحلیل، نقد و ارزیابی دیدگاهها، آراء صحیح را با کمک مستندات در دو بخش جداگانه سیاقی و بخش روایی بررسی و تبیین کرده است و در پایان با بیان دلایل عقلی و نقلی، دیدگاه برگزیده را بیان کرده است. مهمترین ره آورد تحقیق حاضر آن است که از میان آراء مطرح شده، دو قول «ولایت» و «شفاعت» با سیاق آیات و روایات به طور کامل منطبق هستند. آن دو ملازم و همراه یکدیگر هستند و بدون یکدیگر معنا ندارند

تازه های تحقیق

نتیجه

مفسران امامیه و اهل سنت،  دیدگاه‌های متفاوتی را درباره «قدم صدق» در آیه 2 سوره یونس بیان کرده‌اندکه به طور تقریبی در نه نظر قابل جمع است: 1. پاداش نیک؛ 2. اعمال صالح؛ 3. سابقه جلیل و مقام رفیع؛ 4. شفاعت؛ 5. ولایت؛ 6. معاد و نعمت آخرت؛ 7. دعای ملائکه؛ 8. سبقت سعادت؛ 9. جاودانگی در بهشت. پس از بررسی این آرا، مشخص شد تنها دو دیدگاه «ولایت» و «شفاعت»، با سیاق آیات و روایات منطبق هستند. هر دو دیدگاه که در روایات به آن‌ها اشاره شده است، با توجه به شأن نزول، سیاق آیات و روایات، وقایع مسلم تاریخی، سایر مستندات عقلی و با نظر به نوع پاداش یعنی دنیوی یا اخروی بودن آن، صحیح هستند. «ولایت» و «شفاعت» دو امر ملازم هم‌دیگر به شمار می‌آید، به گونه‌ای که «ولایت»، زمینه رسیدن به «شفاعت» است و «شفاعت» در کنار «ولایت» معنا می‌یابد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Qur’anic Exegetes’ Viewpoints Concerning “qadama ṣidq” in (Q. 10:2); Seeking Consistency of Context with Interpretive Shi’ite Narrations

نویسندگان [English]

  • marzieh ghodosi 1
  • saied mahdi Mortazavi 2
  • atefeh zarsazan 3
1 PhD student in Quranic and Hadith Sciences, Tehran University of Islamic Religions
2 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences, University of Islamic Religions, Tehran Branch
3 / Assistant Professor, Department of Quranic Sciences, University of Tehran Islamic religions
چکیده [English]

Received: 2021/1/18  |   Accepted: 2021/5/22
The Qur’anic “qadama ṣidq” (sure footing), which is occurred once in (Q. 10:2), is a good tiding from God that has a completely different structure, albeit in terms of literal form, from the other ones. Indeed, Muslim exegetes have expressed many different viewpoints, and even in some cases contradictory opinions, concerning the phrase in question. For example, one can assess their viewpoint as divine good reward, records, or statures, as well as wilāya (guardianship) and shafāʿa) intercession. (Anyhow, they have never reached a single word about the phrase. Moreover, it seems that most of them have confused its literal meaning with the interpretive one. However, one can ask which one is closer to the divine purpose from the verse? The viewpoints of the Qur’anic exegetes concerning this crucial question have been categorized by the present article, with the documentary-historical method, as well as the descriptive-analytical approach. Then, while analyzing and evaluating the viewpoints, it has explained the reliable ones, with the help of textual and interpretive documents, in two separate sections, namely contextual and narrative. Finally, by stating both rational and narrative reasons, it has expressed the chosen viewpoint. In short, the most significant achievement of the present article is that the two words wilāya and shifāʿa are most consistent with the context of the verses, as well as Islamic narrations. Besides, both religious concepts are mutually attached and have no meaning without each other.

Ghoddusi, M; Mortazavi, S.M; Zarsazan, Z (2021) Evaluating the Qur’anic Exegetes’ Viewpoints Concerning “qadama ṣidq” in (Q. 10:2); Seeking Consistency of Context with Interpretive Shi’ite Narrations. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 7 (14) 293-317. Doi: 10.22091/PTT.2021.5643.1775

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sure Footing
  • Guardianship
  • Intercession
  • Qur’anic Exegetes
  • Context
  • Narrations of Imamate

مراجع

  1. قرآن.

    1. 1. آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    2. ابن ابی حاتم، عبدالرحمان بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، عربستان: مکتبه نزار المصطفی الباز، 1419ق.
    3. ابن جزی، محمد بن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت: شرکه دارالارقم بن ابی الارقم، 1416ق.
    4. ابن فارس، احمد بن فارس ، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    5. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1411ق.
    6. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419ق.
    7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم ، لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع-دارالصادر، 1414ق.
    8. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی ، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1408ق.
    9. اشکوری، محمد بن علی ، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد، 1373ش.
    10. الموسوی الغریفی، محیی الدین، قواعد الحدیث، بیروت: دارالاضواء، 1406ق.
    11. امین عاملی، محسن ، اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1406ق.
    12. بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه البعثه-قسم الدراسات الاسلامیه، 1415ق.
    13. بروجردی، محمد ابراهیم، تفسیر جامع، تهران: کتابخانه صدر، 1366ش.
    14. بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1405ق.
    15. ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
    16. جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان و جلاء الاحزان، تهران: دانشگاه تهران، 1378ق.
    17. حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    18. حلی، حسن بن علی بن داوود، رجال لابن داوود، تهران: دانشگاه تهران، 1342ش.
    19. دینوری، عبدالله بن محمد، تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424ق.
    20. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم-الدارالشامیه، 1412ق.
    21. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
    22. سبحانی، جعفر، حدیث شناسی، مترجم: محسن احمدوند، قم: صحیفه خرد، 1387ش.
    23. سجستانی، محمد بن عزیز، نزهه القلوب فی تفسیر غریب القرآن العزیز، بیروت: دارالمعرفه، 1410ق.
    24. سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، بیروت: دارالفکر، 1416ق.
    25. سیوطی، احمد بن ابی‌بکر، تدریب‌ الراوی فی‌ شرح‌ تقریب‌ النووی، مدینه: المکتبه العلمیه، 1392ق.
    26. شبر، عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: شرکه مکتبه الالفین، 1407ق.
    27. شوکانی، محمد، فتح القدیر، سوریه: دار ابن‌کثیر، 1414ق.
    28. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات،1390ق.
    29. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو، 1372ش.
    30. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه، 1412ق.
    31. طوسی، محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    32. ــــــــــــــــــــــــــــ ، رجال الطوسی، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1373ش.
    33. طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام، 1369ش.
    34. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، نور الثقلین، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    35. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه، 1380ق.
    36. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر، 1415ق.
    37. قاسمی، جمال‌الدین، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1399ق.
    38. قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1412ق.
    39. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو، 1364ش.
    40. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب، 1363ش.
    41. قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، کنزالدقائق و بحرالغرائب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
    42. کاشانی، فتح الله بن شکرالله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشی اسلامی، بی‌تا.
    43. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
    44. ماتریدی، محمد بن محمد، تاویلات اهل السنه، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1426ق.
    45. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، قم: انتشارات دلیل ما، 1386ش.
    46. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مراه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
    47. مصطفوی، حسن، التحقیق فی الکلمات القرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
    48. معرفت، محمدهادی، التفسیر الاثری الجامع، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1387ش.
    49. معمر بن مثنی، ابوعبیده، مجاز القرآن، مصر: مکتبه الخانجی، 1381ق.
    50. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم: دارالکتاب الاسلامی، 1424ق.
    51. مقاتل‌بن‌سلیمان، تفسیر مقاتل‌بن‌سلیمان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1423ق.
    52. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.
    53. مکی بن حموش، الهدایه الی بلوغ النهایه، امارات: جامعه الشارقه- کلیه الدراسات العلیا و البحث العلمی، 1429ق.
    54. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1365ش.
    55. نیشابوری، محمود بن ابوالحسن، ایجازالبیان عن معانی القرآن، بیروت: دارالغرب الاسلامی، 1415ق.
    56. واسطی بغدادی، احمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، قم: دارالحدیث، 1364ش.
    57. یزیدی، عبدالله بن یحیی، غریب القرآن و تفسیره، بیروت: عالم الکتب، 1405ق.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار