بررسی «هدایت» در آیۀ 21 سورۀ ابراهیم در میراث تفسیری از ره گذر سیاق و تقابل

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد،

2 کارشناس ارشد تفسیر قرآن مجید، دانشکده علوم قرآنی مشهد، مشهد، ایران

10.22091/ptt.2021.5775.1800

چکیده

میراث تفسیری متقدمان، دربردارنده آراء ماندگاری است که تأثیر بسیاری بر مفسران در سده‏های بعدی داشته؛ به گونه‏ای که گویا با آراء تفسیری قدما، گفتمان غالبی پدیدار گشته و خوانش‏های تفسیری بعدی، متأثر از گفتمان تفسیری متقدمان شکل گرفته است. حال آن که دست یابی به فهم و خوانش بهتر آیات الهی، در گرو بررسی، تحلیل و نقد آراء تفسیری و بهره گیری از اصول و قواعد تفسیری است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی، به بازخوانی واژه «هدایت» در آیۀ 21 سورۀ ابراهیم در میراث تفسیری پرداخته تا پس از بررسی و نقد آراء تفسیری پیشِ ­رو، از ره گذر «سیاق»، «قرینه مقابله»، «اصل تناسب جواب با سؤال»، «تنزل و علوّ معنایی» و پرهیز از راه یابی تکلف به ساحت کلام الهی» به صورت نوآورانه، دیدگاه تفسیری جدیدی درباره معنای «هدایت» در این آیه شریفه به دست دهد. پاسخ گویی به مهم ترین اشکالات و ابهامات فراروی دیدگاه برگزیده از دیگر مباحث این نوشتار ‏است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Implication of Hidāya in (Q. 14: 21); the Qur’anic Interpretive Heritage, Context, and Semantic Opposition

نویسندگان [English]

  • Mohsen Deymehkar-Garab 1
  • Farnaz Ettehad 2
1 Assistant Professor, University of Qur’anic Sciences and Thoughts, Mashhad Branch
2 M.A Student, University of Qur’anic Sciences and Thoughts, Mashhad Branch
چکیده [English]

The Muslim interpretive heritage, which is left from the predecessors, includes enduring views that can greatly influence the Qur’anic exegetes in later periods. As a matter of fact, it seems that some dominant exegetical discourses have emerged within the traditional interpretive viewpoints, as far as the subsequent readings have been somehow formed by the suggested ones. However, achieving a better understanding and reading of the Qur’anic verses depends on examining, analyzing, and criticizing the traditional interpretive products, using the interpretive principles and rules. The present article, which has been organized with a descriptive-analytical research method, has re-read the Qur’anic usage of the word hidāya (guidance), which has occurred twice in (Q. 14:21). After examining and criticizing the exegetical viewpoints, it attempts to reach in an innovative way to give a new interpretive insight concerning the implication of the mentioned word in the verse in question, applying some criteria such as context, symmetry of confrontation, proportion of question and answer, semantic degradation and exaltation, and avoiding the affectation from the realm of divine word. Finally, answering in advance the most significant problems and ambiguities in front of the preferred viewpoint of the present article concerning the mentioned word is another part of it

کلیدواژه‌ها [English]

  • context
  • symmetry of confrontation
  • proportion of question and answer
  • intercession
  • guidance into the religious order

مراجع

  1. قرآن کریم.

    1. آلوسى، سیدمحمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: على عبدالبارى عطیه، چاپ اول،بیروت:دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    2. ابن‏ابى‏جامع، على بن حسین، الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز(عاملى)، چاپ اول، قم: دارالقرآن الکریم،1413ق.
    3. ابن‏عجیبه، احمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، چاپ اول، قاهره: حسن عباس زکی، 1419ق.
    4. ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1422ق.
    5. ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: محمدحسین شمس الدین، چاپ اول،بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419ق.
    6. ابوالفتوح رازى، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش هاى اسلامى، 1408ق.
    7. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، قم: مؤسسه بعثت، 1374ش.
    8. جزایرى، نعمت‏الله بن عبدالله، ‏عقود المرجان فی تفسیر القرآن‏، چاپ اول، قم: نور وحی، 1388ش.
    9. جوادی آملی، عبدالله، سیرۀ پیامبران در قرآن، تحقیق: علی اسلامی، چاپ نهم، قم: اسراء، 1389ش.
    10. حائرى تهرانى، میرسیدعلى، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1377ش.
    11. حقى بروسوى، اسماعیل، تفسیر روح البیان، چاپ اول، بیروت: دارالفکر، بی­تا.
    12. دخیل، على محمد على، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، چاپ دوم، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات،1422ق.
    13. زحیلى، وهبه، التفسیر الوسیط، چاپ دوم، دمشق: دارالفکر، 1422ق.
    14. زمخشرى، ابوالقاسم، محمود بن ‌عمر، الکشاف‏، چاپ سوم، بیروت:دارالکتاب العربی، 1407ق.
    15. سبزوارى، محمد، ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1419ق.
    16. سبزوارى، محمد، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، چاپ اول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1406ق.
    17. سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر، بیان السعادة فی مقامات العبادة، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408ق.
    18. شبر، سیدعبداللّه، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، چاپ اول،کویت: مکتبة الألفین، 1407ق.
    19. شحاته، عبداللّه محمود، تفسیر القرآن الکریم، چاپ اول، قاهره‏: دار غریب، 1421ق.
    20. سیوطى، جلال الدین عبدالرحمان‏، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، چاپ اول، قم:کتابخانه آیت اللّه مرعشى، 1404ق.
    21. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
    22. طبرانى، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، چاپ اول، اربد: دارالکتاب الثقافی، 2008م.
    23. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان لعلوم القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372ش.
    24. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دارالمعرف، 1412ق.
    25. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قیصرعاملی، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی­تا.
    26. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: اسلام، 1378ش.
    27. عیاشی، محمد بن ‌مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق: سیدهاشم رسولی، چاپ اول، تهران:چاپخانه علمیه، 1380ش.
    28. فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دارإحیاءالتراث العربی، 1420ق.
    29. فضل الله، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحى القرآن، چاپ اول، بیروت: دارالملاک، 1419ق.
    30. قرشى، على‏اکبر، تفسیر احسن الحدیث، چاپ دوم، تهران: بنیاد بعثت، 1375ش.
    31. قونوى، اسماعیل بن محمد، حاشیة القونوى على تفسیر البیضاوى، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422ق.
    32. کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، چاپ اول، تهران: کتاب فروشى اسلامیه، بی­تا.
    33. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1423ق.
    34. مکارم شیرازی، ناصر و هم کاران، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1374ش.
    35. واحدى، على بن احمد، الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، چاپ اول، بیروت: دارالقلم، 1415ق.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار