نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسنده
استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه اراک
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
۳. تفسیر کشّاف، از تفاسیر مهم ادبی، بلاغی و کلامی معتزله در اوایل قرن ششم است که بُعد اعتزالی ـ عقلی آن بسیار پررنگ می‌نماید. همین امر سبب حملات زیاد مخالفان و اشعری‌مسلکان به او شده است.
۴. یکی از این مفسّران، ابن‌عادل دمشقی است که در موارد بسیاری، به تفسیر کشاف استناد نموده و از آن تفسیر، در روشن‌گری ابعاد گوناگون صرفی، نحوی، لغوی، بلاغی و... آیات بهره برده، ولی بعضاً در مقابل دیدگاه‌های اعتقادی- کلامی و نیز ادبی زمخشری از جایگاه تفکر اشعری خویش، ایستاده و مناقشاتی به آراء او وارد ساخته است.
۶. تفاوت مبنایی دیدگاه دو مفسّر در آیاتی هم‌چون رؤیت خداوند و نیز آیات موهم جبر و نفی اختیار و اراده آزاد انسان و نیز بحث شفاعت و حوزه تعلق آن و نیز چگونگی تبیین برخی آیات صفات خداوند هم‌چون: مکر، غضب، استهزا، تعجب، تکبر و حیا بررسی شد.
۷. علاوه برآن، در برخی موارد تعارضات دیدگاه‌های ادبی دو مفسّر و نحوه استدلال هر یک، ذ‌یل آیات به جهت تأثیر آن‌ها در نگرش کلامی ایشان آورده شد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Received: 2021/2/19 | Accepted: 2021/7/4
Ibn-ʿĀdil Dimashqī is a nineth-century Interpreter of the Qur’an and an expert scholar in various scientific fields, including Arabic literature, Islamic jurisprudence, principles of Islamic jurisprudence, as well as Islamic Hadith and narrations. Benefiting the viewpoints of dozens of the Qur’anic interpreters and other Islamic scholars, in some cases, he has criticized or refuted them in his own interpretation, namely al-Lubāb fī ʿUlūm al-Kitāb, which should be considered as a large encyclopedia of various Islamic sciences. One of the most famous Qur’anic interpreters who has been criticized by Ibn-ʿĀdil is Zamakhsharī, the early sixth-century author of a prominent Qur’anic interpretation, namely al-Kashshāf. Despite acknowledging the importance and prominence of the work and referring it widely and frequently, Ibn-ʿĀdil has emerged notable controversies over it in terms of theological thoughts based on his Ash’arite presuppositions. One can consider in this regard, for example, their contradictory interpretations concerning some divine attributes that have been mentioned by the Qur’an, such as deceive, anger, mock, arrogance, as well as other Islamic conceptions including intercession and human free will. Using a speculative approach and desk research method, as well as introducing both interpretative works, the present article suggests some examples of Ibn-ʿĀdil’s theological and literary critiques of Zamakhsharī and analyzes the effects of his preferred religious beliefs on his perceptions of the Qur’anic verses, especially in the field of their conflict points.
Ehsani, K. (2022) Analyzing Ibn ʿĀdil’s Critiques of Zamakhsharī in Theological and Literary Interpretations of the Qur’anic Verses. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 7 (14) 145-168. Doi: 10.22091/PTT.2021.5084.1685.
کلیدواژه‌ها [English]
قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران: انتشارات دار القرآن الکریم، ۱۴۱۵ق.
1.ابن‌عادل دمشقی، ابوحفص عمر بن علی، تفسیر اللباب فی علوم الکتاب، تحقیق و تعلیق الشیخ عادل احمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوّض، الطبعۀ الاولی، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
۲. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل، الابانه عن اصول الدیانه، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
۳. انصاری، مسعود، ترجمه الکشّاف عن حقایق التأویل و غوامض التنزیل، تهران: ققنوس، ۱۳۸۹ش.
۶. بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق: محمد عبدالرحمان المرعشلی، الطبعه الاولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
۷.جعفری، محمد عیسی، «رؤیت خداوند از دیدگاه اشاعره و ابن‌عربی»، مجله هفت آسمان، سال دوازدهم، شماره ۴۵، ص۸۵-۱۰۷، ۱۳۸۹ ش.
۸. درویش، محیی‌الدین، اعراب القرآن و بیانه، الطبعه الرابعه، سوریه: دار الارشاد، ۱۴۱۵ق.
۹. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الإعتدال فی نقد الرجال، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دارالمعرفة للطباعة والنشر، ۱۹۶۳م.
1۰. ذهبی، محمد حسین، التّفسیر و المفسّرون، قاهره: مکتبه وهبة، ۱۴۰۹ق.
1۱. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب الفاظ القرآن، بیروت: الدار الشامیه، ۱۴۱۶ق.
1۲. زمخشری، محمود، الکشّاف عن حقایق التأویل و غوامض التنزیل، الطبعه الثالثه، بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
1۳. سبحانی، جعفر، دلایل مدعیان رؤیت خدا، درس‌هایی از مکتب اسلام، ش۶۶۵، مکتب اسلام، سال۵۶، ش۷، ۱۳۹۵ش.
۱۴. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، گزیده الاتقان فی علوم القرآن: تهیه و تنظیم سیدمحمود دشتی، چاپ اول، تهران: نشر هستی‌نما، ۱۳۸۴ش.
۱۵. الشایع، محمد بن عبدالرحمان، ابن‌عادل و تفسیره اللباب فی علوم الکتاب، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة ، رجب، العدد17، ص۱۳- ۴۲، ۱۴۱۷ق.
۱۶. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، قم: جهان، ۱۳۷۸.
۱۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیۀ قم، ۱۴۱۷ق.
۱۸.طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، الطبعۀ الاولی، بیروت: دار المعرفۀ، ۱۴۱۲ق.
۱۹. علم الهدی، سیدمرتضی، الامالی (غرر الفوائد و درر القلائد)، قاهره: دار الفکر العربی، ۱۹۹۸م.
2۰. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، الطبعه الثالثه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
2۱. قاری حنفی، ملاعلی، شرح کتاب الفقه الاکبر(لأبی حنیفه النعمان بن ثابت)، بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
۲۲. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تهران: انتشارات اسلامیه، ۱۳۷۶ق.
2۳. مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، چاپ اول ، قاهره: دارالحدیث،۱۴۱۲ق.
۲۴. مطهری، مرتضی، کلیات علوم اسلامی؛ کلام، عرفان، حکمت عملی، ج۲، تهران: انتشارات صدرا، ۱۳۸۰ش.
۲۵. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، چاپ اول، قم: موسسۀ التمهید، ۱۳۷۸ش.
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
۲۷.نجفی، محمدجواد و نرگس بهشتی، «تطوّر نظریه اشاعره در باره رؤیت خدا»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات کلامی، انجمن کلام اسلامی حوزه، سال اول، شماره اول، ۱۳۹۲ش.
۲۸. هاشمی، سیداحمد، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، ضبط و تدقیق و توثیق د. یوسف الصمیلی، بیروت: المکتبۀ العصریه، ۱۹۹۹م.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله