مخاطب شناسی در آیه 126 نحل

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه هنر

چکیده

تاریخ دریافت: 11/03/1400   |   تاریخ پذیرش: 26/07/1400
سه دیدگاه در شأن نزول و مخاطب آیه 126 نحل وجود دارد. مشهور است که این آیات در جریان جنگ احد نازل شد و مخاطب آن فقط پیامبر(ص) است. زمانی که مشرکان قریش جنازه حضرت حمزه یا همه شهدا را مثله کردند، آن حضرت خواستند برای  انتقام، سی نفر و به روایتی هفتاد نفر از آن‌ها را مثله کنند که این آیات نازل شد و از مجازات بازداشت. برای اثبات این موضوع، به روایت ابن‌عباس و ابوهریره استناد کرده‌اند که از نظر سند ضعیف و از نظر محتوا مخدوش است و با شخصیت پیامبر(ص) وآموزه‌های دینی سازگار نیست. دیدگاه دیگر آن است که این موضوع سخنان انصار بوده که خواستند انتقام شهدا را بگیرند و آیات در فتح مکه نازل شده و به روایت ابی‌بن‌کعب استناد شده که صحیحه است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که این آیه وآیات مرتبط، پیش از هجرت نازل شده و شأن نزول خاصی ندارد و مخاطب آن عام و همه مسلمانان درتمام زمان‌ها هستند. ظاهر این آیات نیز دلیل است که همانند تعدادی از آیات دیگر حکم کلی را بیان فرموده است.

واثقی‌راد، م.ح. (1400). مخاطب‌شناسی درآیۀ 126 سورۀ نحل، دوفصل‌نامۀ پژوهش‌های تفسیر تطبیقی. 7 (14)، 188-169. Doi: 22091/PTT.2021.5404.1744

تازه های تحقیق

نتیجه 

1.آیه 126 سوره نحل، درجریان جنگ احد نازل نشده و بیان کنندة آن اتفاق نیست و مخاطب آن تنها رسول خدا(ص)  نمی باشد. روایاتی که در این موضوع رسیده، همگی ضعیف و متضاد هستند و از نظر محتوا نیز غیرمنطقی و باطل.

2.گاهی سیره نویسان یا تاریخ نگاران، یک موضوع را با استناد به یک روایت ضعیف و ساختگی گزارش نموده اند و آن موضوع شهرت یافته است. این گزارش ها باید  بازنگری و تحریفات تاریخی و تفسیری از ساحت قرآن و تاریخ زدوده شود. شأن نزول این آیه نیز از همین قبیل است.

  1. از آن جا که از قول ابوهریره و محمد بن کعب قرظی روایت شده، این احتمال وجود دارد که این روایات ساخته و پرداخته یهودیان باشد که خواسته‌اند بگویند رسول خدا و مسلمانان خشونت طلب هستند و آن حضرت براساس یک ناراحتی عاطفی، سوگند یاد کرده که از کشته‌های مشرکان قریش انتقام بگیرد. لذا چون خطا نمودند، خداوند منع کرده است.

4.این آیه همانند تعدادی از آیات دیگر، به طورکلی در موضوع قصاص و معامله  به مثل با مشرکان نازل شده است. 

  1. این آیه امروز که جنگ های گسترده نظامی ‌در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی ، نرم افزاری و رسانه ای بین مشرکان و مسلمانان جاری است، یک ضابطة روشن دینی به شمار می آید و از جمله آیات الاحکام است که می‌توان احکام فقهی مختلف جنگ و مقابله با دشمن را به خوبی از آن استنباط نمود و شرح و بسط داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying the Audiences of (Q. 16:126)

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosein Vatheghy-Rad
Assistant Professor of the University of Art
چکیده [English]

Received: 2021/6/1  |   Accepted: 2021/10/18
here are three viewpoints regarding the occasion of (Q. 16:126)’s revelation, as well as identifying its direct audiences. According to the first viewpoint, which seems the most popular one within Muslim scholars, the verse was revealed during the Uḥud battlefield, and its only addressee is the Prophet Muhammad (PBUH) himself. The narration explains that the Prophet wanted to take revenge on the Quraysh pagans, mutilating bodies of thirty or seventy of their slains, for the bloodlust of Ḥamza and other Muslim martyrs who were tragically mutilated by them. Thus, according to the first viewpoint, the mentioned versed was revealed and forbade Muhammad from doing so. of course, it is referred to two narrations from Ibn ʿAbbās and Abu Ḥurayra to prove it. Nonetheless, these narrationes are weak ones in terms of isnād and unreliable in terms of content as well. Moreover, they seem incompatible with the well-known personality of Prophet Muhammad (PBUH), as well as his religious teachings. However, there is another viewpoint that refers to a narration from Ubayy b. Kaʿb, according to which, the verse in question was related to the words of anṣār and was revealed in the occasion of the conquest of Mecca. Although this second narration seems correct in terms of isnad, its content should be considered vague and false. Besides, the literal meaning of the verse gives no such an indication. The present article, which suggest the third viewpoint in this regard, attempts to indicate that this verse was revealed before the Prophet’s migration to Medina, and its revelation was not affected by any special occasion, including the above mentioned suggested ones. On the basis of the textual appearances of the verse, it seems that (Q. 16:126) is stating a general ruling, like many other Qur’anic verses, without limiting its audience to any specific individual.

Vatheghy-Rad, M.H. (2022) Identifying the Audiences of (Q. 16:126). Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 7 (14) 169-188. Doi: 10.22091/PTT.2021.5404.1744.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophet Muhammad
  • Anṣār
  • Battle of Uḥud
  • Ḥamza
  • Punishment
  1. ابن‌ابی شیبة، ابوبکر عبدالله ، المصنف، به کوشش یوسف الحوت، ریاض: مکتبة الرشد، 1409 ق.
  2. ابن‌اثیرجزری، ابو الحسن علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ ، بیروت: دار الکتاب العربی1417، ق.
  3. ابن‌اسحاق، ابراهیم، السیرة والشمائل، به کوشش فاروق حمادة، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1987 م.
  4. ابن‌عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید، به کوشش احمد عبدالله، قاهره: حسن عباس زکی، 1419ق.
  5. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
  6. ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، به کوشش طه عبدالرئوف، بیروت: دار الجیل، 1411 ق.
  7. بزاز، ابو بکر احمد بن عمرو، مسند، به کوشش محفوظ الرحمان، عادل بن سعد و صبری عبدالخالق، مدینه: مکتبة العلوم والحکم، 1988.
  8. بغوی، ابومحمد الحسین بن مسعود، معالم التنزیل، به کوشش عبدالرزاق المهدی، د بیروت: دار إحیاء التراث، 1420 ق.
  9. بیهقی، احمد بن الحسین، السنن الکبرى، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1424ق.
  10. ثعالبی، عبدالرحمان بن محمد، جواهر الحسان، به کوشش شیخ محمد علی و شیخ عادل احمد، بیروت: دار إحیاء التراث، 1418 ق.
  11. جصاص، احمد بن علی ابوبکر، أحکام القرآن، به کوشش محمد صادق القمحاوی، بیروت: دار إحیاء التراث، 1405ق.
  12. حاکم، ابوعبدالله محمد ، المستدرک، به کوشش مصطفى عبدالقادرعطا، بیروت:دارالکتب العلمیه، 1411ق.
  13. زمخشری، جارالله ابوالقاسم محمود، الکشاف ، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407 ق.
  14. سمعانی ، منصور بن محمد، تفسیرالقرآن، به کوشش یاسر بن إبراهیم و غنیم بن عباس بن غنیم، الریاض: دارالوطن، 1418ق.
  15. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
  16. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، به کوشش احمد حبیب قصیر العاملی، بی‌جا، بی‌تا.
  17. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی بن عبدالمجید، قاهره و ریاض: مکتبة ابن تیمیه، 1415 ق.
  18. طبرسی، امین الاسلام، مجمع البیان، به کوشش طباطبای یزدی و هاشم رسولى، تهران: ناصرخسرو، 1372 ش.
  19. طبری، محمد بن جریر، تفسیر، به کوشش احمد محمد شاکر، مؤسسة الرساله، بیروت: 1420 ق.
  20. -----------------، تاریخ الطبری، بیروت: دارالتراث، 1387 ق.
  21. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیرالعیاشی ، ایران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380 ش.
  22. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضى، تفسیر صافی، به کوشش حسین اعلمى، ایران: مکتبة الصدر، 1415 ق.
  23. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لآیات الاحکام، به کوشش احمد البردونی و ابراهیم اطفیش، القاهره: دارالکتب المصریة،1384ق.
  24. قمى، على بن ابراهیم‏، تفسیرقمی، به کوشش موسوى جزایرى، ایران: دار الکتاب‏، 1363 ش.
  25. ماوردی، علی بن محمد، النکت والعیون، به کوشش سید ابن‌عبدالمقصود، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1363 ش.
  26. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء،بی‌تا.
  27. مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال، به کوشش بشارعواد معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1400ق.
  28. نسایی، احمدبن شعیب، السنن الکبرى، به کوشش حسن عبدالمنعم شلبی، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1421 ق.
  29. واثقی راد، محمدحسین، نگرش نو به تاریخ اسلام، ج1، بی نا، آفاق غدیر، 1384.
  30. واقدی، محمد بن عمر، المغازی ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت: الأعلمی، 1409 ق.
  31. هیثمی، نور الدین علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد، بیروت: دارالفکر، 1412 ق.
CAPTCHA Image