نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان تهران ایران
2 گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فردوسی مشهد ایران
3 گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
4 دانش آموخته کارشناسی ارشدگروه تفسیر و علوم و قرآن جامعه المصطفی العالمیه مشهد ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The gathering at the House of God during the emergence of the Savior is a topic addressed in both the Holy Quran and the Bible, yet this shared theme features significant differences. Certain verses in the al-Hajj Chapter, particularly verses 27 and 31, discuss this subject. A critical question arising from the study of these verses is: what is meant by the arrival of pilgrims and the seizing of polytheists, and how does this phenomenon occur? This research, using a comparative study method between the Quran and the Bible, as well as historical etymology and semantic analysis of the words in verses 27 and 31 of the al-Hajj Chapter, seeks to uncover the semantic domain of key terms in the central meaning of the al-Hajj Chapter. The historical semantics and etymological analysis of these terms reveal a clear connection between Hajj as motivation and divine governance, and the advent of the Promised One.
Introduction
Among the verses of the al-Hajj Chapter, verses 27 and 31 hold great importance in understanding the central meaning of this chapter due to the two terms, “yaʾtūka” (they will come to you) and “fatakhṭafuh” (snatch him away): “And proclaim among men the Pilgrimage: they will come to you on foot and on every lean camel, coming from every remote path” (Al-Hajj: 27). “Being upright for Allah, not associating aught with Him and whoever associates (others) with Allah, it is as though he had fallen from on high, then the birds snatch him away or the wind carries him off to a far-distant place” (Al-Hajj: 31). A crucial question arising from these verses is, what is the meaning of the coming of pilgrims (yaʾtūka) and the snatching of the polytheists (fatakhṭafuh) and how can such a phenomenon occur? How is it possible for everyone to gather in Mecca at a specific hour? Particularly in light of Shiite traditions that describe this coming as a miraculous event in which the companions of Imam al-Mahdi (A.S.) will gather at a specific time alongside him in Makkah (for reference to some of these narrations see, Ayyashi, 1960, vol. 1, p. 66). This study, using a comparative method between the Quran and the Bible, as well as historical semantic and etymological analysis of the terms in verses 27 and 31 of the al-Hajj Chapter, aims to uncover the semantic domain of these pivotal terms in relation to the chapter’s central theme.
Discussion
In verse 27 of the al-Hajj Chapter, the words “ḍāmir” and “ʿamīq” point to a meaning beyond an ordinary invitation to the Hajj pilgrimage. The terms “ḍāmir” (lean animal) and “rijālan” (on foot) indicate that the pilgrims are not wealthy as the word “ḍāmir” in Arabic refers to a thin and frail mount, though some interpret its thinness as indicative of agility. However, its pairing with “rijālan” likely confirms the sense of the frailty of these mounts. The use of these words together, due to their connotative meanings and the precedent of their usage in the Bible, may indicate that God invites individuals for Hajj and the establishment of divine governance who, although they may lack racial qualification from the perspective of the Israelites, possess a strong determination to establish divine governance and are deemed qualified in the eyes of God.
Therefore, while the verse alone might appear to describe the annual Hajj rituals, however, a few verses later, God completes this meaning with another verse that clearly indicates a connection to the Promised One and inter-textual relationships between the Quran and the Bible: “Those who, should We establish them in the land, will keep up prayer and pay the poor-rate and enjoin good and forbid evil; and Allah's is the end of affairs” (Al-Hajj: 41).
The apparent aspect of the verses, the concept of the condition, and “the outcome of matters” show that this condition is yet to be fulfilled. Shiite traditions often interpret these individuals as Imam al-Mahdi (A.S.) and his companions (e.g., al-Furat al-Kufi, 1989, p. 274). Commentators have also mentioned narrations in their narrative exegeses regarding the coming of the pilgrims, which refer to the coming of the companions of Imam al-Mahdi (A.S.) in Makkah (e.g., Fayḍ Kashani, 1994, vol. 1, p. 206).
In the al-Hajj Chapter, God speaks of His help and support for the pilgrims (Al-Hajj:15), and their most important characteristic is their monotheism. Accordingly, one manifestation of this divine support involves purging the Kaʿabah of polytheists and disbelievers, with the term “takhṭaf” (snatch) used to convey this act. Thus, the coming of pilgrims for Hajj is driven by a powerful motivation that gathers true believers together while instilling fear and driving away polytheists.
Conclusion
The historical semantic and etymological analysis of terms such as ḍāmir, fajj, ʿamīq, yatakhaṭṭaf, and saḥīq in the al-Hajj Chapter and the meaning of the coming of the pilgrims and snatching of the polytheists reveals the connection between these verses and the advent of the Awaited Savior. However, an important point in the use of these terms lies in the semantic transformation of these terms. This transformation and reinterpretation in the al-Hajj Chapter are not incidental; they serve to negate false, racialist values and replace them with genuine, human values that foster the growth and elevation of human society.
References
Holy Quran. (N. Makarem Shirazi, Trans.).
Holy Bible. (The Bible Society, Trans.).
Ayyashi, M. (1960). Tafsir al-ʿAyyashi. Al-Matbaat al-Ilmiyyah Press. [In Arabic].
Fayz Kashani, M. (1994). Tafsir al-Safi. Maktabat al-Sadr. [In Arabic].
Firburuj, F. (2004). Al-Qamus al-mowsuʿie li-l ʿAhdayn. Maktabat Dar al-Kalimah. [In Arabic].
Forat Kufi, I. (1989). Tafsir Forat Kufi. Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Arabic].
Griffith, S. (2011). Al-Nasara in the Qurʾan: A Hermeneutical Reflection. In G. S. Reynolds (Ed.), New perspective on the Qurʾan: The Qurʾan in its historical context (pp. 301-322), 2nd ed. Routledge.
Hasan Jabal, M. H. (2010). Al-Muʿjam al-ishtiqaqi al-muʾsal li-alfaz al-Qurʾan al-Karim. Maktabat al-Adab. [In Arabic].
Kamaladdin, H. (2007). Muʿjam mufradat mushtarak sami. Makatabat al-Adab. [In Arabic].
Matarzi, N. (1979). Al-Maghreb fi tartib al-muʿarrab. Maktabi Usamat b. Zayd.
Sharafuddin, J. (1999). Al-Mowsuʿat al-Qurʾaniyyah. Dar al-Taqrib. [In Arabic].
* Received 22 November 2023; Received in revised 8 April 2024; Accepted 30 April 2024; Published online 20 November 2024
Cite this article: Hosseini, B., Seyedi, H., Rezadad, A., & Khavari, A. (2024). A Comparative Study of Verses 27 and 31 of the al-Hajj Chapter in the Quran and the Bible. Comparative Interpretation Research, 10(2),153‑178. https://doi.org/10.22091/ptt.2024.10596.2326
Publisher: University of Qom © The Author(s)
کلیدواژه‌ها [English]
مطالعۀ تطبیقی آیات ۲۷ و ۳۱ سورۀ حج در قرآن و کتاب مقدس
بی‌بی زینب حسینی۱ ، سید حسین سیدی2 ، علیه رضاداد۳* ، و عالیه خاوری۴
۱ دانشیار، گروه آموزش الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. رایانامه: z.hosseini@cfu.ac.ir
۲ استاد، گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران. رایانامه: seyedi@um.ac.ir
۳ استادیار، گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول). رایانامه: a.rezadad@cfu.ac.ir
۴ دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد تفسیر و علوم قرآن، پژوهشگر مستقل، مشهد، ایران. رایانامه: khavarialya@gmail.com
چکیده
گردهمایی در خانۀ خدا هنگام ظهور منجی موضوعی است که در قرآن کریم و کتاب مقدس به آن پرداخته شده است، ولی این موضوع مشترک دارای تفاوت‌های مهمی است. در قرآن برخی از آیات سورۀ حج، به‌ویژه آیات 27 و 31، به این موضوع پرداخته است. پرسش مهمی که با مطالعۀ این آیات به وجود می‌آید این است که منظور از اتیان حاجیان و خطف مشرکان چیست و این پدیده به چه شکل صورت می‌گیرد؟ این پژوهش، با روش مطالعۀ تطبیقی میان قرآن کریم و کتاب مقدس و نیز روش مطالعۀ ریشه‌شناسی و معناشناسی تاریخی واژگان آیات ۲۷ و ۳۱ سورۀ حج، می‌کوشد تا حوزۀ معنایی واژگان معناساز در معنای محوری سورۀ حج را کشف نماید. معناشناسی تاریخی و ریشه‌شناسی واژگان مذکور نشان‌دهندۀ ارتباط روشنی بین حج به معنای انگیزه و حکومت الهی و ظهور موعود است.
کلیدواژگان: سورۀ حج: 27، سورۀ حج: 31، حج، حکومت الهی، مهدویت
در بین آیات سورۀ حج، آیۀ 27 و آیۀ 31، به دلیل دو واژۀ «یأتوک» و «فتخطفه»، اهمیت بالایی در فهم معنای محوری این سوره دارند:
«وَأَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحج یَأْتُوکَ رِجَالًا وَعَلَى کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ» (حج: 27؛ ترجمه: و مردم را به حج دعوت کن؛ تا پیاده و سواره بر مرکب‌های لاغر [چابک و ورزیده] از هر راه دوری به سوی تو بیایند.)
«حُنَفَاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ وَمَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَکَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ السَّمَاءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیْرُ أَوْ تَهْوِی بِهِ الرِّیحُ فِی مَکَانٍ سَحِیقٍ» (حج: 31؛ ترجمه: درحالی‌که خالص برای خدا باشید. و هیچ‌گونه همتایی برای او قائل نشوید. و هرکس همتایی برای خدا قرار دهد، گویی از آسمان سقوط کرده، و پرندگان در هوا او را می‌ربایند؛ و یا تندباد او را به‌جای دور دستی پرتاب می‌کند.)
پرسش مهمی که با مطالعۀ این آیات به وجود می‌آید این است که منظور از اتیان حاجیان و خطف مشرکان چیست و این پدیده به چه شکل صورت می‌گیرد؟ چگونه ممکن است در یک ساعت مشخص همه در مکه دور هم جمع شوند؟ به‌ویژه آنکه در مجموعۀ احادیث شیعه روایاتی وجود دارد که این إتیان را به‌مانند یک معجزه معرفی کرده است که یاران امام زمان (ع) در یک ساعت مشخص در کنار امام زمان (ع) در مکه حاضر می‌شوند (برای دیدن برخی از این روایات، نک، عیاشی، ۱۳۸0 ق، ج ۱، ص ۶۶). این پژوهش، با روش مطالعۀ تطبیقی میان قرآن کریم و کتاب مقدس و نیز روش مطالعۀ ریشه‌شناسی و معناشناسی تاریخی واژگان آیات ۲۷ و ۳۱ سورۀ حج، می‌کوشد، حوزۀ معنایی واژگان معناساز در معنای محوری سورۀ حج را کشف نماید.
در آیۀ ۲۷ سورۀ حج، دو واژۀ تکامد «ضامر» و «عمیق» آمده است که در خود اشاره به مفهومی بیش از یک فراخواندن معمولی برای حج را دارد. دو واژۀ «ضامر» و «رجالاً» نشان می‌دهد، حاجیان ثروتمند نیستند، زیرا واژۀ «ضامر» در زبان عربی به معنای چهارپایی نحیف و لاغر است، اگرچه برخی لاغری ضامر را ناشی از ورزیدگی حیوان دانسته‌اند، ولی، کاربرد این واژه در کنار واژۀ رجال، احتمالاً، مفهوم نحیف و ضعیف بودن این مرکب‌ها را تأیید می‌کند. کاربرد این واژگان در کنار یکدیگر می‌تواند به‌جهت وجود معنای التزامی و پیشینۀ کاربرد این واژگان در کتاب مقدس، بر این معنا دلالت کند که خداوند افرادی را برای مراسم حج و تشکیل حکومت الهی دعوت می‌کند که اگرچه از نظر بنی‌اسرائیل، فاقد صلاحیت نژادی هستند، ولی داری عزم و اراده‌ای جدی برای اجرای حکومت الهی و از نظر خداوند دارای صلاحیت هستند.
بنابراین، اگرچه این آیه به‌تنهایی شاید حکایت از مراسم هرساله و متداول حج باشد، ولی چند آیۀ بعد، خداوند این معنا را با آیه‌ای دیگر تکمیل می‌کند که به‌روشنی رابطه‌ای با موعود و روابط بینامتنی بین قرآن و کتاب مقدس را نشان می‌دهد: «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الأرْضِ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الأمُور» (حج: ۴۱). ظاهر آیه و مفهوم شرط و «عاقبة الامر» نشان می‌دهد، هنوز این شرط تحقق پیدا نکرده است. برخی روایات نیز مراد از این اشخاص را امام زمان (ع) و یارانش دانسته است (برای دیدن این روایات، نک، فرات کوفی، ۱۴۱0 ق، ص ۲۷۴). مفسران نیز در تفسیر روایی برای اتیان حاجیان روایاتی را بیان کرده‌اند که منظور إتیان یاران امام زمان (ع) در مکه است (برای نمونه، نک، فیض کاشانی، ۱۴۱۵ ق، ج ۱، ص ۲0۶).
در سورۀ حج، خداوند از نصرت و امداد به حاجیان سخن می‌گوید (حج: ۱۵) که مهم‌ترین شاخص آنان موحد بودن ایشان است. ازاین‌رو، یکی از یاری‌های خداوند به حاجیان تخلیۀ خانۀ خدا از مشرکان و کفار است و در اینجا از واژۀ «خطف» استفاده می‌کند. بنابراین، إتیان حاجیان برای مراسم حج، برآمده از انگیزۀ قوی است. این انگیزه مؤمنان واقعی را گرد هم جمع می‌کند و سبب ترس و طرد مشرکان می‌گردد.
ریشه‌شناسی و معناشناسی تاریخی واژگان ضامر، فجّ، عمیق، یتخطف و سحیق در سورۀ حج و مفهوم إتیان حاجیان و خطف مشرکان ارتباط این آیات را با ظهور منجی و موعود نشان می‌دهد، ولی نکتۀ مهمی که در کاربرد این واژگان وجود دارد تغییر معنایی در واژگان است. این تحول معنایی و بازآفرینی در سورۀ حج بی‌دلیل رخ نداده، بلکه برای نفی ارزش‌های غیرواقعی نژادپرستانه و جایگزین کردن آن با ارزش واقعی و انسانی است که تمسک به آن سبب رشد و تعالی جامعۀ بشری می‌گردد.
قرآن کریم. (1383). (ناصر مکارم شیرازی، مترجم). انتشارات امیرالمؤمنین.
کتاب مقدس. (1383). (فاضل خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، مترجمان). نشر اساطیر حسن جبل، محمدحسن. (۲0۱0 م). المعجم الاشتقاقی المؤصل لألفاظ القرآن الکریم. مکتبة الآداب.
عیاشی، محمد بن مسعود. (۱۳۸0 ق). تفسیر العیاشی. المطبعة العلمیة.
فرات کوفی، ابراهیم. (۱۴۱0 ق). تفسیر فرات کوفی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فیرلین، بروج. (۲00۴ م). القاموس الموسوعی للعهدین. مکتبة دار الکلمة.
فیض‌کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. (۱۴۱۵ ق). تفسیر الصافی. مکتبة الصدر.
شرف الدین، جعفر. (۱۴۲0 ق). الموسوعة القرآنیه. دارالتقریب.
کمال‌الدین، حازم. (۲00۸ م). معجم مفردات مشترک سامی. مکتبة الآداب.
مطرزی، ناصر بن عبدالسید. (۱۹۷۹ م). المغرب فی ترتیب المعرب. مکتبی اسامة بن زید.
Griffith, Sidney. (2011). Al-Naṣārā in the Qurʾān: A Hermeneutical Reflection; in Gabriel Said Reynolds (ed. ), New Perspective on the Qurʾān: The Qurʾān in Its Historical Context 2 ed. Gabriel Said Reynolds. Routledge. 301-322.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله