بررسی تطبیقی مسأله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شاهد

2 دانشجو دکتری دانشگاه قم

3 استادیار دانشگاه اراک

چکیده

بررسی تطبیقی مسأله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی جبر و اختیار یکی از قدیمی ترین مباحث کلامی در عالم اسلام است که تفکر و تدبر در آیات قرآنی سبب طرح آن گردید. متکلمان و مفسران اسلامی در تفسیر این گونه آیات به دو دسته جبری و قدری تقسیم شدند. فخررازی که از مهم ترین مفسران و متکلمان اشعری است سعی بسیاری در اثبات نظریه جبر و برهانی نمودن آن می نماید. نظریه او در این زمینه دارای بخش های مختلفی است که یکی از مهم ترین آنها اثبات این نظریه با استفاده از تفسیر آیات قرآنی است. رازی در این استدلالها با استفاده از شریک نداشتن خداوند، خالق و جاعل بودن و تعلق علم او به افعال اختیاری به اثبات جبری بودن آنها می پردازد. با توجه به مبانی فکری علامه طباطبائی در تفسیرالمیزان، برخی از این استدلال ها دچار ناسازگاری درونی اند و با آیاتی که اثبات اختیار انسانی می کنند، نقض می شوند. خالق و جاعل بودن خداوند نیز مستلزم جبری بودن افعال انسانی نیست. زیرا که خداوند انسان را مختار خلق نموده و علم او به انجام اختیاری افعال تعلق گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the Problem of Absolute Determination in Fakhr Razi's Tafsir al-Kabir (the Large Commentary) and Allamah Tabatabaii's Tafsir al-Mizan (the Criterion Commentary)

چکیده [English]

The problem of absolute determination and free will is one of the oldest theological discussions in the world of Islam, caused by contemplation and reflection on Quranic verses. Regarding the interpretation of these verses, Muslim commentators and theologians have been divided into two groups of determinists and libertarians. Fakhr Razi, a prominent Ash'arite theologian and commentator, has made great attempts to prove the theory of absolute determination. One of the most fundamental parts of his theory is the affirmation of absolute determination on the basis of the interpretation of Quranic verses. In his arguments, Razi tries to prove that free acts are determined through arguing that God is the Unique, Creator and Maker and that his knowledge attaches to free acts. Given Allamah Tabatabaii's intellectual principles in al-Mizan commentary, some of these arguments suffer internal inconsistency and are negated by verses proving man's free will. Regarding God as Creator and Maker does not necessitate the determination of man's acts, because God has created man free and His knowledge attaches to doing acts freely.
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fakhr Razi
  • Allamah Tabatabaii
  • God
  • absolute determination
  • free will
  • The Quran

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. حقى بروسوى،اسماعیل‏(بی تا): تفسیرروحالبیان‏، بیروت‏، دارالفکر.
  3. رازى، محمد بن عمر: المطالب العالیه من العلم الالهیتصحیح: سقااحمد حجازی، بیروت: دار الکتاب العربی(1407.
  4. _____التفسیر الکبیر،بیروت: دار احیاء التراث العربی((1420.
  5. _____القضاء و القدر، محمد معتصم بالله بغدادی، بیروت: دار الکتب العربی بیروت(1414).
  6. _____ الاربعین فی اصول الدین، حسین محمد امبابی، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه1986.
  7. سبزواری، هادی:التعلیقات علىالشواهدالربوبیة، تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانى، مشهد: المرکزالجامعىللنشر، چاپ دوم1360.
  8. طباطبائى، محمدحسین: بدایه‏الحکمة، تصحیح: عباس‏على زراعى سبزوارى، قم،مؤسسةالنشر الاسلامی1420.
  9. _____نهایه‏الحکمة، تصحیح: عباس‏على زراعى سبزوارى، قم، مؤسسةالنشر الاسلامی1424.
  10. _____المیزان فى تفسیرالقرآن، قم، انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم1417.
  11. طوسى،محمدبن حسن(بی تا).: التبیان فى تفسیرالقرآن، تصحیح: احمدقصیرعاملى‏، بیروت :داراحیاءالتراث العربى.
  12. کاشانى، فیض:تفسیرالصافى‏، تصحیح: حسین اعلمی، تهران‏: انتشارات الصدر1415.
  13. مطهری، مرتضی: مجموعه آثار،قم،صدرا1377.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار