تفسیر تطبیقی آیات ابتدایی سوره دخان با تکیه بر مسأله نزول قرآن

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری

2 مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

مطالعات تطبیقی در متون اسلامی به ویژه آیات قرآن کریم از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آیات یکم تا ششم سوره دخان، شرافت و عظمت نازل کننده، نازل شونده، بر او نازل شده و زمان نزول را اجمالاً بیان کرده است؛ لذا می توان در میان مباحث تفسیری آیات گفته شده به مسئله شب قدر و نزول قرآن پرداخت. در فرآیند تفسیر تطبیقی آیات ابتدایی سوره دخان می توان به نکاتی دست یافت از قبیل بهترین معنایی که می توان از "حم" با راهنمایی معصوم (ع) برداشت نمود، "ای محمد" است؛ "و الکتاب المبین" یعنی قسم به کتاب مبین یعنی همان امور مقدر شده از لوح محفوظ؛ مقصود از نزول در آیات ابتدایی سوره دخان، نزول قرآن در شب قدر و نیز تقدیر امور از لوح محفوظ و منظور از انزال، نزول دفعیِ قرآنِ بسیط و اجمالی یعنی حقیقت قرآن است که در قالب الفاظ و یک امر تشریعی نبوده بلکه یک امر تکوینی است که بر قلب پیامبر (ص) افاضه گردیده است؛ مورد خطاب آیات ابتدایی سوره دخان را اصالتاً به پیامبر (ص) و تبعاً به افراد دیگر دانست؛ امر حکیم امری است که به سبب اتقان، اقتضای تعلق نهی و امر را پیدا می کند و پس از اقتضا و انشا، به مرحله فعلیت می رسد. این مهم در شب قدر با تقدیر امور از لوح محفوظ صورت می گیرد. سپس به قلب پیامبر (ص) نازل گردیده و به مناسبت در هنگام نزول تدریجی و ابلاغ پیامبر (ص) به مردم، منجز می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Commentary of the First Verses of the Chapter "The Evident Smoke" (al-Dokhan), with Emphasis on the Revelation of the Quran

چکیده [English]

Comparative studies on Islamic texts, particularly on Quranic verses, are of particular importance and status. The first six verses of the Chapter "The Evident Smoke" (al-Dokhan) briefly explain the eminence and magnificence of the Revealer, the revealed, the receiver and time of the revelation. Therefore, the issue of the Night of Decree and revelation of the Quran can be discussed in the commentaries of abovementioned verses. The comparative commentary of these verses shows that the best interpretation of the isolated (detached) letters "Ha- Mim" is "O Muhammad", based on the guidance of infallible Imams (peace be upon them), that of "al-Kitab al-Mobin" is "swearing to the Manifest Book", that is, determined affairs form Guarded Tablet, that of revelation is the revelation of the Quran at the Night of Decree as well as determining the affairs from the Guarded Tablet, and that of revelation is the sudden revelation of simple and brief Quran or its reality which is not in the form of words and legislative; rather, it is in creation which was emanated into the Prophet's heart (May the blessing and peace of Allah be upon him and his progeny). It can be said that these verses address the Holy Prophet, consequently other people as well. A wise affair is an affair which requires the attachment of command and prohibition due its accuracy and actualizes after the requirement and creation. This occurs at the Night of Decree through determining the affairs from the Guarded Tablet. Then it is revealed into Prophet's heart and completed during gradual revelation appropriate to the occasion and its delivery to people by Holy Prophet.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • comparative commentary
  • theEvidentSmoke (al-Dokhan)
  • sudden and gradual
  • revelation
  1.  

    1. ابن بابویه، محمد بن على: إعتقادات الإمامیة (للصدوق)،چاپ دوم، قم، کنگره شیخ مفید، 1414ق.
    2. ــــــــــــــــــــ ، عیون أخبار الرضا علیه السلام،چاپ اول، تهران: نشر جهان، 1378ق.
    3. ــــــــــــــــــــ ، معانی الأخبار،چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى،1403 ق.
    4. ــــــــــــــــــــ ،  من لا یحضره الفقیه‏،چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین‏، 1404 ق‏، .
    5. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى: دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام،چاپ دوم، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1385ق.
    6. ابن عاشور، محمد بن طاهر: التحریر و التنویر،چاپ اول، بیروت‏، موسسه التاریخ‏، بی تا.‏
    7. ابن عباد، صاحب و کافى الکفاة و اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة‌، (محقق/ مصحح: محمد حسن آل یاسین)‌،چاپ اول بیروت، عالم الکتاب،‌ 1414 ق،‌ ‌.
    8. بستانى، فؤاد افرام/ مهیار، رضا: فرهنگ ابجدى‏،چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلامی‏، 1375 ش‏.‏
    9. بلاغى نجفى، محمد جواد: آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن‏،چاپ اول قم، بنیاد بعثت‏، 1420 ق‏‏.
    10. بهجت پور، عبد الکریم: همگام با وحی، تفسیر سوره های قرآن کریم،چاپ دوم، قم، موسسه فرهنگی قرآن و عترت تمهید، 1393 ش.
    11. ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد: جواهر الحسان فى تفسیر القرآن‏،چاپ اول، بیروت‏، داراحیاء التراث العربى‏، 1418 ق‏، .‏
    12. حافظ برسى، رجب بن محمد: مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین علیه السلام، چاپ اول،بیروت، أعلمی، 1422 ق.‏
    13. حقى بروسوى، اسماعیل‏: تفسیر روح البیان‏،چاپ اول، بیروت، ‏دارالفکر، بی تا.‏
    14. خراسانى، محمد کاظم: کفایة الأصول،چاپ ششم، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1430 ق.
    15. خمینى، روح الله: أنوار الهدایة فی التعلیقة على الکفایة،چاپ دوم، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، 1415 ق.
    16. درویش محیى الدین‏: اعراب القرآن و بیانه‏، چاپ چهارمف ‌سوریه: دارالارشاد، 1415 ق‏.‏
    17. رازى، فخر الدین محمد: مفاتیح الغیب‏،چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، 1420 ق‏.‏
    18. راغب اصفهانى، حسین،: مفردات ألفاظ القرآن‏،چاپ اول، بیروت‏: دار القلم‏، 1412 ق‏.‏
    19. راوندى، قطب الدین سعید بن هبة الله: الدعوات،‌چاپ اول، قم، انتشارات مدرسه امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف)، 1407ق.
    20. زمخشرى، محمود: الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏،چاپ سوم، بیروت‏، دار الکتاب العربی، 1407 ق‏‏.
    21. سیوطى، جلال الدین: الإتقان فی علوم القرآن،چاپ دوم، بیروت‏، دار الکتاب العربی، 1421ق.
    22. شیرازى، محمد صدر الدین: شرح أصول الکافی،چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1383 ش‏.
    23. صادقى تهرانى، محمد: الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن‏، چاپ دوم، قم، انتشارات فرهنگ اسلامى‏، 1365 ش‏.‏
    24. صفار، محمد بن حسن: بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم،چاپ دوم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404 ق.
    25. طبرسى، فضل بن حسن‏: مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏،چاپ سوم، تهران انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش‏.‏
    26. طریحى، فخر الدین: مجمع البحرین،چاپ سوم، تهران کتابفروشى مرتضوى، 1416 ق.
    27. عروسى حویزى، عبد على بن جمعة: تفسیر نور الثقلین،چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1415 ق.
    28. عسکری، ابوهلال: الفروق فى اللغة،چاپ اول، بیروت دار الآفاق الجدیدة، 1400 ق‏.‏
    29. علوى، محمد بن على بن الحسین: المناقب (للعلوی)،‌چاپ اول، قم دلیل ما، 1428 ق.
    30. فانى اصفهانى، علی: آراء حول القرآن،چاپ اول، بیروت دار الهادى، 1411 ق.
    31. قرشى، على اکبر: قاموس قرآن،چاپ ششم، تهران‏، دار الکتب الاسلامیة، 1412ق.
    32. کاشانى، فتح الله،: زبدة التفاسیر،چاپ اول، قم بنیاد معارف اسلامى‏، 1423 ق‏.‏
    33. کلینى، محمد بن یعقوب‏: الکافی،چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق‏‏.
    34. مجلسى، محمدتقى: لوامع صاحبقرانى،چاپ دوم، قم مؤسسه اسماعیلیان، 1414 ق.
    35. مدنی شیرازی، على خان: الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول،چاپ اول، مشهد مؤسسه آل البیت (علیهم السلام ) لإحیاء التراث، 1384ش.
    36. مصطفوى، حسن: التحقیق فى کلمات القرآن الکریم،چاپ سوم، بیروت/ لندن/ قاهره، دار الکتب العلمیة و مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1430 ق.
    37. معرفت، محمّد هادى: تاریخ قرآن، انتشارات سمت، تهران، 1375ش.
    38. مکارم شیرازى، ناصر: تفسیر نمونه‏، چاپ اول، تهران‏، دار الکتب الإسلامیة، 1374 ش.‏
    39. واسطى زبیدى، محب الدین: تاج العروس من جواهر القاموس،چاپ اول، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414 ق.
    40. ناصحیان، علی اصغر و علی جلالیان اکبر نیا: مقاله بررسی و نقد دیدگاه آیت االله معرفت درنزول قرآن، مجله تخصصی الهیات و حقوق، زمستان 1386 ش، شماره 26، ص 151- 176.
    41. یوسف محمود ابو عزیز، سعد: الإسرائیلیات و الموضوعات فی کتب التفاسیر قدیماً و حدیثاً، قاهره، مکتبة التوفیقیه، 1422 ق.
CAPTCHA Image