نقد و بررسی دیدگاه مفسران در تفسیر آیه « تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ » با تاکید بر جامعیت فطری و تربیتی قرآن

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استاد و مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

3 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

چکیده
آیه "تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ء" (نحل:89) یکی از آیات چالش بر انگیز قرآن است. مفسران در تفسیر این آیه دیدگاه‌های مختلفی را بیان کرده اند که عبارتند از: جامعیت علمی قرآن، جامعیت تشریعی مطلق قرآن، جامعیت تشریعی نسبی قرآن، جامعیت هدایتی قرآن، جامعیت قرآن به همراه سنت، و جامعیت قرآن ویژه معصومین. در این مقاله پس از نقد و بررسی دیدگاه‌های مختلف درمورد جامعیت قرآن، مشخص شد که کلمه تبیان به معنای نهایت وضوح و روشنی بوده و مراد از عبارت "کل شیء"، معارف فطری است که ریشه در ضمیر انسان دارند و قرآن نیز به عنوان "ذکر" این معارف را یادآوری نموده تا اتمام حجت نماید. برخی روایات تفسیری آیه از باب جری و تطبیق بوده به حقایقی فراتر از الفاظ قرآن اشاره دارد
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review and Criticism of Commentators' view in Interpreting the Verse "16/89" (= تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍthe Book explains clearly everything), with an Emphasis on Educational and Natural All-comprehensiveness of the Holy Quran

چکیده [English]

 
Seyyed Reza Mo'addab[1]
Muhammad Reza 'Ezzati Fordoei[2]
Samad Esmi Ghayabashi[3]
Abstract
The verse "16/89" is one of the challenging verses of the Holy Quran and commentators have provided different commentaries for it, including  scientific all-comprehensiveness of the Holy Quran, absolute legislative all-comprehensiveness of the Holy Quran, relative legislative all-comprehensiveness of the Holy Quran, guiding all-comprehensiveness of  the Holy Quran, all-comprehensiveness of the Holy Quran along with tradition, and all-comprehensiveness of the Holy Quran especial to Infallible Imams. Reviewing and criticizing different views about all-comprehensiveness of the Holy Quran, the present paper specifies that the term Tebyan means ultimate clarity, the phrase "kulle shai'=everything " in the verse means sciences which are rooted in the human conscience, and the Qur'an as an "invocation" invokes these sciences to issue an ultimatum. Some commentary narrations about the verse are about its applicability and conformation, and refer to truths beyond the words of the Quran.
 
 


[1] Professor of department of sciences of the Holy Quran and hadith, University of Qom, moadab_r113@yahoo.com 


[2] PhD student of the sciences of the Holy Quran and hadith, University of Qom, 1991ezzati@gmail.com


[3] Assistant professor of the university of sciences of the Holy Quran, esmi1589@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • tebyan (explaining)
  • all-comprehensive of the Holy Quran
  • natural all-comprehensiveness
  • applicability and conformation

اصل مقاله

نتیجه بحث

1-بین صدر و ذیل آیه 89 سوره نحل ارتباط وجود داشته و انزال کتاب در این آیه از باب اتمام حجت برای گواهی گواهان در روز قیامت است و کلمه تبیان فراتر از بیان و به معنی کمال روشنی و وضوح است و این تکثر معنایی تنها با معارف فطری که نیاز به استدلال اثباتی نداشته و قابل مناقشه نیستند تناسب دارد.

2-مصداق « کل شیء » در این آیه معارف فطری قرآن از قبیل مواعظ و تذکرات و ... می باشد واین تفسیر با سیاق آیات بعد که ناظر به معارف فطری هستند و نیز معنای کلمه تبیان و شان و جایگاه قرآن و روایات معصومین : تناسب دارد به عبارت دیگر معارف فطری از آن جهت که از قبل در ضمیر انسان نهاده شده اند در کمال روشنی هستند و قرآن نیز از آن جهت خود را « ذکر » معرفی کرده که این معارف فطری را یادآوری می کند همچنین اطلاق صفت تبیان بر کل قرآن مجازی و از باب قاعده تغلیب می باشد به این معنا که فطریات بخش عمده قرآن را تشکیل می دهند و این حکم بر موارد غیر سرایت داده شده است .

3- روایاتی که قرآن را بیانگر علم ما کان و ما یکون می دانند اشاره به چیزی فراتر از الفاظ قرآن است که فهم آن ویژه معصومان : بوده و از باب جری و تطبیق به آیه شریفه اشاره کرده اند.

4-  دیدگاه مفسران و قرآن پژوهان در تفسیر آیه 89 سوره نحل از جمله جامعیت علمی و تشریعی و ...قابل تطبیق بر آیه نبوده و مخالف سیاق آیه و شان و رسالت قرآن می باشند و آیه مورد بحث دلالت بر فطری بودن اساس معارف قرآن دارد و قرآن کریم از آن جهت که با زبان فطرت سخن گفته است برای گواهی روز قیامت حجت است و در معرفی حق و باطل هیچ مناقشه ای در آن راه ندارد.

مراجع

1.قرآن کریم ترجمه حسین انصاریان
2.آلوسی، محمود،روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، (1415 ق.)
3.ایازی، سید محمد علی، جامعیت قرآن، رشت، انتشارات کتاب مبین (1380ش)
4.اکبری دستک ، فیض اله، جامعیت قرآن کریم از دیدگاه امام خمینی ، پژوهشنامه متین ، تابستان 94ش 67
5.إبن عطیة، عبدالحق،المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز ، بیروت، دارالکتب العلیمه،(1422 ق. )
6.بابایی ،علی اکبر) ،مکاتب تفسیری ،تهران ،سمت وپژوهشکده حوزه و دانشگاه ،چاپ اول(1381
7.بغوی ، حسین بن مسعود ، معالم التنزیل ، بیروت ، دار احیاء التراث،چاپ اول(1420)
8.پهلوان ، منصور و عماری اللهی زهرا ، بررسی ادله اعجاز قرآن کریم در نهج البلاغه«پژوهشهای نهج البلاغه »(1390ش)
9.ثعالبی ، عبدالرحمن بن محمد ، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن ، بیروت، دار احیاء التراث(بی تا)
10.جوادی آملی، عبدالله ، تفسیر موضوعی(فطرت در قرآن ج12قرآن در قرآن ج1) ،قم،موسسه اسراء ،(1387)
11.حویزی ، عبدالعلی ، نور الثقلین ، قم ، موسسه اسماعیلیان ،چاپ چهارم(1415)
12.خوئی، ابولقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم ، موسسه احیاءآثار الامام خوئی ،(بی تا)
13.خمینی ، روح الله ، آداب الصلاه ،تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، چاپ دهم(1380)
14.ذهبی ، محمد حسین ،التفسیر و المفسرون ، بیروت ، بی نا (بی تا )
15. رضا ، محمد رشید ، تفسیر المنار ،بیروت ، دار المعرفه ، چاپ اول(1414)
16.رازی، فخر الدین محمد بن محمد،مفاتیح الغیب ، بیروت، دار احیاء التراث العربی ،(1420 )
17.راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن ،  بیروت، دارالقلم ،(1412 ق.)
18.زمخشری، جار الله محمود، الکشاف ،  بیروت، دار الکتاب العربی،( 1407 ق)
19.سیوطی، جلال الدین ،الدّر المنثور فی تفسیر المأثور، قم ، کتابخانه ی آیت الله مرعشی،( 1406ق).   
20.سبحانی، جعفر، مفاهیم القرآن ، قم ، موسسه امام صادق،(بی تا)
21.شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق / مصحح: صالح، صبحی‏، ‏ قم‏، هجرت‏،( 1414 ق.)
22.  شفیعی، علی، جامعیت قرآن، پژوهشی پیرامون قلمروی انتظار از قرآن.بی جا ، بی تا
23.طباطبایی، سیدمحمدحسین ، المیزان فی تفسیر القرآن ،بیروت، موسسه اعلمی،چاپ دوم ( 1390)
24.طباطبایی حکیم ، عذرا، جامعیت قرآن کریم ، دانشنامه موضوعی قرآن کریم (1391)
25.طبرسی ،فضل بن حسن ،مجمع البیان ،تهران ،ناصر خسرو،چاپ سوم(1372)
26.طبری، محمد بن جریر،،جامع البیان فی تفسیر القرآن ،  بیروت، ( 1412 ق. )
27.طریحی، فخر الدین ،مجمع البحرین ،  تهران، مرتضوی ،(1375 ش.) 
28.طوسی محمد بن حسن ، التبیان فی تفسیر القرآن ،بیروت ، دارالاحیاءالتراث،چاپ اول
29.غزالی ، ابوحامد ، جواهر القرآن ، بیروت ،المرکز العربی للکتاب(بی تا)
30.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، (1404 ق).
31.مصطفوی، حسن،التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ، بیروت، دار الکتب العلمیة، (1430)
32.معرفت ، محمد هادی ، التمهید فی علوم القرآن ، قم موسسه النشر الاسلامی چاپ دوم.(1415)
33.ـــــــــــــــــــــعلوم قرآنی ، قم موسسه التمهید ، چاپ چهارم(1381 )،
34.ـــــــــــــــــــــ جامعیت قرآن کریم نسبت به علوم و معارف الهی و بشری، نامه مفید (فصلنامه دارالعلم لمفید)، ش 6، سال دوم، ص 5 ، مجله پژوهشهای قرآنی، ش 11-12، ص 210-212
35.مفید، محمد بن محمد،الامالی، قم، کنگره شیخ مفید،( 1413 ق. )
36.مطهری ، مرتضی ، فلسفه اخلاق ، تهران ، نشر صدرا(1392)
37.مکارم شیرازی، ناصر،تفسیر نمونه ، تهران ، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم(1371)
38.ــــــــــــــــــــپیام قرآن(معاد در قرآن) تهران ،دار الکتب الاسلامیه(1388)
39.ــــــــــــــــــــ جامعیت قرآن و ارزش فهم ما از آن ، مجله معرفت ، تابستان 1372ش5.
40.مراغی ، احمد مصطفی ، تفسیر المراغی،بیروت ، دار الفکر ، چاپ اول، (بی تا)
41.مصباح یزدی، محمد تقی ، معارف قرآن ، قم ، موسسه امام خمینی ، چاپ اول(1394)
42.ملکی ، ندا ، بررسی کتاب جامعیت قرآن ، مجله کتاب ماه دین ، اسفند 1391شماره 185
43.نفیسی ، شادی ،جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی ،قرآن شناخت،شماره 6(1392)
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار