بررسی تطبیقی شأن نزول آیه انفاق (بقره، 274) نزد فریقین

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی

2 دانش آموخته پردیس فارابی

چکیده

آیات بسیاری درقرآن وجود دارند که شأن نزول آنها در تفاسیر روائی شیعه، اهل بیت(ع) یا امام علی(ع) دانسته شده‌است؛ اما در تفاسیر اهل سنت بر افراد دیگری از جمله خلفای راشدین انطباق داده شده است. آیۀ 274 بقره یکی از این آیات است. آیۀ مذکور در تفاسیر اهل سنت، بر اصحاب خیل، عثمان بن عفان، عبدالرحمن بن عوف و ابوبکر مصادیق انفاق کنندگان منطبق شده است. بررسی‌ها در این مقاله نشان می‌دهد، روایات مورد استناد صحیح نیستند. این در حالی است که آیۀ مذکور به طرق متعدد از فریقین بر امام علی (ع) تطبیق داده شده است؛ به علاوه، این تطبیق با ظاهر آیه نیز هماهنگ است. مفسران اهل سنت و تشیع این آیه را عام دانسته‌اند. منتها مفسران شیعه کوشیده‌اند، آن را بر خصوص امام علی(ع) انطباق دهند و برخی از مفسران اهل سنت نیز تطبیق آن آیه بر امیرالمؤمنین علی (ع) مخدوش شمرده اند.
 


 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Occasion of Revelation of the Verse of Almsgiving (2:274) in Sunni and Shia View

چکیده [English]

There are many verses in the Holy Quran whose occasions of revelation have been attributed to Holy Prophet's household or Imam Ali (peace be upon them) in Shia narrative commentaries. Sunni commentaries, however, have attributed them to others such as the well guided Caliphs. One of these verses is the verse 274 of Surah Cow (Chapter two) whose occasion of revelation has been attributed to the people of bivouac, Othman Ibn 'Affan, Abdul Rahman Ibn 'Ouf, and Abu Baker as those who have donated alms in Sunni commentaries. Having done several studies, the present paper proves that the cited traditions are not genuine and reliable. It is while the aforementioned verse has been attributed to Imam Ali (peace be upon him) in both Sunni and Shia commentaries in many ways. In addition, the attribution does not contradict with the outer meaning of the verse. Shia and Sunni commentators believe that the verse is a general one, but Shia commentators have tried to attribute it to Imam Ali and some Sunni commentators have falsified such an attribution.
Hamed Dezhabad[1]

 Zahra Khodaparast[2]


[1] Corresponding author, assistant professor of department of sciences of  the Holy Quran and Hadith, Tehran University, College of Farabi, h.dejabad@ut.ac.ir


[2] MA graduate of department of sciences of  the Holy Quran and Hadith, Tehran University, College of Farabi, khodaparast70@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • covert almsgiving
  • overt almsgiving
  • the people of bivouac
  • sunni
  • shia
  • Imam Ali

مراجع

  1. آلوسی، سید محمود، (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، تحقیق على عبدالبارى عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  2. ابن أبى حاتم، عبدالرحمن بن محمد، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، عربستان سعودى، مکتبة نزار مصطفى الباز.
  3. ــــــــــــــــــــ، (1271ق)، الجرح والتعدیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
  4. ابن بابویه، محمد بن على‏، (1378ق‏)، عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان.
  5. ــــــــــــــــــــ ‏، (1413ق‏)، من لا یحضره الفقیه‏، تحقیق علی اکبر غفاری،قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ دوم.
  6. ابن تیمیة الحرانی،أحمد بن عبدالحلیم، (1406ق)، منهاج السنة النبویة، تحقیق د. محمد رشاد سالم، بی جا،نشر مؤسسة قرطبة، چاپ اول.
  7. ابن جزى غرناطى، محمد بن احمد، (1416ق)، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، تحقیق دکتر عبدالله خالدى، بیروت، شرکت دار الارقم بن ابى الارقم.
  8. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن على، (1422ق)، زاد المسیر فى علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی،بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ اول.
  9. ــــــــــــــــــــ ، (1406ق)، أبو الفرج عبدالرحمن بن علی، الضعفاء والمتروکین، تحقیق عبدالله قاضی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  10. ابن حجر عسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی، (1406ق)، تقریب التهذیب،سوریه،دار الرشید.
  11. ــــــــــــــــــــ ، (بی تا)، تهذیب التهذیب، بی جا، بی نا.
  12. ــــــــــــــــــــ ،(1406ق)، لسان المیزان،تحقیق دائرة المعرف النظامیة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ سوم.
  13. إبن حجر الهیتمی،أبی العباس أحمد بن محمد بن محمد بن علی، (1997م)، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، تحقیق عبدالرحمن بن عبدالله الترکی وکامل محمد الخراط،لبنان، مؤسسة الرسالة، چاپ اول.
  14. ابن‌شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏، (1369ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم، دار بیدار للنشر.
  15. ابن عربى، ابو عبدالله محیى الدین محمد، (1422ق)، تفسیر ابن عربى، تحقیق سمیر مصطفى رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
  16. ابن عساکر، أبو القاسم علی بن الحسن بن هبة الله المعروف، (1415ق)، تاریخ دمشق، تحقیق عمر بن غرامة العمری، بیروت، الناشر دار الفکرللطباعة والنشر والتوزیع.
  17. ابن عطیه اندلسى،عبدالحق بن غالب، (1422ق)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  18. ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمر، (بی تا)، البدایة و النهایة، بیروت، مکتبة المعارف.
  19. ــــــــــــــــــــ ، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسینشمس الدین،بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  20. اربلى، على بن عیسى‏، (1381ق‏)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز، بنى هاشمى‏.
  21. اندلسى،ابو حیان محمد بن یوسف، (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل،بیروت، دار الفکر.
  22. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان‏، (1374ش)، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، قم، مؤسسه بعثه‏‏.
  23. بغدادى، علاء الدین على بن محمد، (1415ق)، لباب التاویل فى معانى التنزیل، تحقیق محمد على شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  24. بغدادی، محمد بن حبیب (1405ق)، کتاب المنمق فی اخبارالقریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب.
  25. 68- بغوى،حسین بن مسعود، (1420ق)، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن، تحقیق عبدالرزاق المهدى، بیروت،داراحیاء التراث العربى.
  26. بیضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوارالتنزیل وأسرارالتأویل، بیروت، داراحیاءالتراث العربى.
  27. ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت،دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
  28. حسکانى، عبید الله بن احمد، (1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودى، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ اول. ‏‏
  29. حقى بروسوى اسماعیل، (بی تا)، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر.
  30. حلى، حسن بن یوسف بن مطهر، (1982م)، نهج الحقّ و کشف الصدق‏، بیروت، دار الکتاب اللبنانی‏‏.
  31. دیلمی، حسن بن محمد، (1427ق‏)، غرر الأخبار، قم‏، دلیل ما.
  32. ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد (1407ق)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى،لبنان- بیروت، دارالکتاب العربى،چاپ دوم.
  33. ــــــــــــــــــــ ، (بی تا)، المغنی فی الضعفاء، تحقیق نورالدین عتر، بی جا، بی نا.
  34. ــــــــــــــــــــ ، (1995ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق الشیخ علی محمد معوض والشیخ عادل أحمد عبدالموجود، بیروت، الناشر دار الکتب العلمیة.
  35. رازى،فخرالدین ابو عبدالله محمد بن عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
  36. زمخشرى،محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی.
  37. سمرقندى، نصربن محمد بن احمد، (بی تا)، بحرالعلوم، بی جا، بی نا.
  38. سور آبادى، ابوبکر عتیق بن محمد، (1380ش)، تفسیر سور آبادى، تحقیق على اکبر سعیدى سیرجانى، تهران، فرهنگ نشر نو، چاپ اول.
  39. سیوطی، جلال الدین، (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
  40. ــــــــــــــــــــ ، (بی تا)، لباب النقول فی أسباب النزول، تصحیح أحمد عبد الشافی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  41. طباطبایى، سید محمد حسین، (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن،قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، چاپ پنجم.
  42. طبرسى، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواد بلاغى، تهران، انتشارات ناصر خسرو،چاپ سوم.
  43. طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت،دار المعرفة.
  44. طوسى، محمد بن حسن، (بی تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
  45. عقیلی،أبو جعفر محمد بن عمر بن موسى، (1404ق)، الضعفاء الکبیر، تحقیق عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، دارالمکتبة العلمیة.
  46. عیاشى، محمد بن مسعود، (1380ق)، تفسیر العیّاشی‏، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیة‏.
  47. غرناطی کلبی، محمد بن أحمد بن محمد، (1403ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی.
  48. فرات کوفى، ابوالقاسم فرات بن ابراهیم، (1410ق)، تفسیر فرات الکوفى، تحقیق محمد کاظم محمودى، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  49. قرطبى، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول.
  50. کاشانی، ملا فتح الله، (1373ق)، خلاصة المنهج، تحقیق آیت الله ابوالحسن شعرانى، تهران، انتشارات اسلامیه.
  51. مرعشی شوشتری،قاضی نورالله، (1409ق)، إحقاق الحق و إزهاق الباطل،قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی،چاپ اول.
  52. مزی،یوسف بن الزکی عبدالرحمن أبو الحجاج، (1400ق)، تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة.
  53. مغنیه، محمد جواد، (1424ق)، تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
  54. مفید،محمدبن محمد، (1413ق‏)، الإفصاح فی الإمامة، قم، نشرالمؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول.
  55. مکارم شیرازى، ناصر، (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول.
  56. واحدی،علی بن احمد، (1411ق)، اسباب نزول القرآن، تحقیق کمال بسیونى زغلول،بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  57.  هیثمی، نور الدین علی بن أبی بکر، (1412ق)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، بیروت، دارالفکر.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار