جستاری در ضمیر اشاره به دور در آیات آغازین سوره‌ها

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم، مدرس دانشگاه فرهنگیان

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

یکی از تعابیر بحث انگیز قرآن، «ذلک الکتاب» و موارد مشابه آن است که در آغاز برخی از سوره‌های قرآن آمده است. بررسی‌ها در این مقاله که از طریق مقایسۀ چنین عبارتی در سوره های مربوط انجام پذیرفته، این نتیجه را حاصل کرده است که مفهوم و مشارالیه اسم اشارۀ «ذلک» و «تلک» در چنین تعابیری، قرآن موجود نیست؛ بلکه لوح محفوظ و علم الهی است.
چنان می نماید که خاستگاه وجود چنین تعبیری در آغاز برخی از سوره های قرآن این بوده است که مشرکان راجع به منشأ قرآن تردید روا می داشتند و اظهار می کردند که آن از سوی خدا و فرشتگان نازل نشده؛ بلکه القائات شیاطین به پیامبر(ص) است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inquiry into the Far Demonstrative Pronouns in the Opening Verses of Some Surahs

نویسندگان [English]

  • fateme (fatima) Sarvi 1
  • Jafar Nekoonam 2
1 Education ministry- high school teacher- Farhangian university
2 associate professor, Qom university
چکیده [English]

'Dhalik al-Kitab' (That Book) and other similar phrases at the opening verses of some Quranic Surahs have long been debated by Muslim commentators as to what these far demonstrative pronouns refer to. The present paper studies these phrases in the relevant Surahs through comparing them. It concludes that the meaning and referent of these phrases are not the existing Quran, but the Guarded Tablet and Divine knowledge. It seems that the reason for the revelation of such phrases was the doubts cast by  polytheist audience on the origin of the Holy Quran, who said it was not revealed by God and angles; rather, it is satanic aspiration to the Holy Prophet (peace be upon him and his progeny).
Ja'far Nekoonam[1]
Fatimah Sarvi[2]



[1] Associate professor of department of sciences of the Holy Quran and Hadith, University of Qom, jnekoonam@gmail.com


[2] Corresponding author, PhD graduate of comparative commentary, University of Qom, instructor of Farhangian University, fatima.sarvi@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dhalik al- Kitab (That Book)
  • Tilka Ayatu Al-Kitab (those are the verses of the Book)
  • the Guarded Book
  • divine origin of the Holy Quran
1-         قرآن، ترجمه
2-         نهج‌البلاغه
3-         ابن‌منظور، محمّد بن مکرّم، (1414ق)، لسان العرب. بـیروت: دار صـادر.
4-         ازهری، خلیل دریان، (1392)، غایة البیان فی تنزیه الله عن الجهة و المکان، بیروت، انتشارات دار المشاریع، چاپ سوم.
5-         افلاطون، (1380)، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، انتشارات خوارزمی
6-      ایازی، سیدمحمد علی، (1393)، «نقد و بررسی نظریه روح معنا با تأکید بر آراءامام خمینی»، نشریه نسیم وحی، ویژه نامه اندیشه قرآنی، ص54-71.
7-         بابایی، علی اکبر،(1332)، مکاتب تفسیری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8-         بروجردى، سیّد حسین (1415)، نهایة الأصول. قم: تـفکّر.
9-         تـفتازانى، سـعدالدین (1411)، مختصر المعانی. قم: دار الفکر.
10-      جصّاص، ابـوبکر احـمدبن عـلى (1405)، الفصول فی‌ الأصول‌. تحقیق عجیل جاسم نمشى.
11-      جوادی آملی عبدالله، (1378)، تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء12
12-      ــــــــــــــــــــــــ، قرآن در قرآن،مرکز نشر اسراء، قم،چاپ دوم.
13-      حلّى، جعفربن حسن (1403ق)، معارج الأصول. قـم: آل البـیت.
14-      حلّى، حسن‌بن یوسف (1404)، مبادى الوصول. قم: مکتب الاعلام الإسلامیّ.
15-      خمینی، سید مصطفی، (1376)، تحریرات فی الاصول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
16-      زمخشری،محمود،(1404)،کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی،بیروت،چاپ سوم.
17-      زیّات، احمد حسن و همکاران‌، (1410)، المعجم‌ الوسیط. استانبول: موسّسة ثقافیّة للتـألیف.
18-      سیوطى، عبدالرحمان‌بن ابى‌بکر جلال‌الدین، (1416)، الإتقان فـى عـلوم القرآن. بیروت: دارالفکر.
19-      شنقیطی، محمد امین، (بی‌تا)، اضواءالبیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت، عالم الکتب.
20-      ــــــــــــــــــــــــ، منع المجاز فی المنزل للتعبد و الاعجاز، چاپ شده در اضواء البیان (ج 10)، قاهره، مکتبة بن تیمیة
21-      شیواپور، حامد،(1394)، نظریه روح معنا در تفسیر قرآن، قم: دانشگاه مفید، چاپ اول
22-      طباطبایی، محمد حسین، (1374)، المیزان فی تفسیر القران، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ 5.
23-      طریحى، فخرالدین، (1375)، مجمع البحرین. تهران: کتاب‌فروشى مرتضوى.
24-      علم‌الهدى، عـلى‌بن حـسین، (1363)، الذریعـة الی اصول الشریعة، تحقیق ابوالقاسم‌ گرجى‌. تهران: دانشگاه‌ تهران چ 2.
25-      علوى یمنى، یحیى‌بن حمزه، (1423)، الطـراز لأسـرار البلاغة. بیروت: مکتبة عنصریّة.
26-      فخر‌ رازى‌، محمّدبن عـمر، (1412)، المـحصول. بـیروت‌: موسّسة‌ الرسالة.
27-      فراهیدى، خلیل‌بن احمد، (1410)، کتاب‌ العـین‌. قـم: هجرت.
28-      کلینی، محمد بن یعقوب،(1401ق)، الاصول من الکافی؛، چ4، تحقیق علی­اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، افست.
29-      مظفر، محمّدرضا، (1386)، أصول الفقه. نجف: دار النعمان.
30-      معرفت، محمد هادی، (1428)، التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسۀ فرهنگی انتشاراتی التمهید.
31-      ــــــــــــــــــــــــ،(بی‌تا)، التأویل فی مختلف المذاهب و الاراء،المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة.
32-      نصیری، علی، (1387)، معرفت قرآنی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
33-     نویرى‌، شهاب‌الدین‌ احمدبن عـبدالوهّاب، (1423)، نهایة الأرب فی فنون الأدب. قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیّة.
CAPTCHA Image