نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد یزد
3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
چکیده
تازه های تحقیق
یافتههای پژوهش پیشرو بدین قرارند:
1. هدف واحد قابل برداشت از مباحث سوره بقره، این است که لازمه بندگی خدا، ایمان به همه پیامبران و کتاب‌های آسمانی آنان است و آیه 124 سوره بقره نیز جدای از این سوره نیست. اهلکتاب خود را وارث ابراهیم(ع) و آیین او می‌دانستند و مشرکان، همبستگی و ارتباط محکمی را بین خود و ابراهیم(ع) مدعی بودند. برای اثبات بیگانگی هر دو از ابراهیم(ع) و آیین او و ابطال دعوی آنان، لازم است ثابت کرد که ملت و آیین ابراهیم(ع)، همان توحید و تسلیمی است که رسول مکرم(ص) جامعه را به آن فرامی‌خواند. در واقع این آیه، نشان‌دهنده خط استقامت و عبودیت است و تقوا، هدایت، توحید و استواری در راه حق، در ضمن آن، برجسته میشود.
2. آنچه مشخص است، با توجه به سیاق آیه پیشگفته و آیات مشابه می‌توان تفسیر واژه «کلمات» را به انجام دادن کارهایی نسبت داد که برای رسیدن حضرت ابراهیم(ع) به امامت لازم بوده است. آیات مشابه، نشان میدهد که واژه «کلمات»، با انجام دادن کار همراه است و لفظ نمیتواند به تنهایی تعیینکننده مصداق واژه «کلمه» باشد و آیات دیگری است که «ابْتَلى» را متضمن عمل می‌داند.
3. واژه« َأَتَمَّهُن»، به معنای تمام کردن «کلمات» به دو معنا در تفاسیر فریقین آمده است: یا ضمیر در «َأَتَمَّهُن» به ابراهیم(ع) برمیگردد و یا به خداوند. با توجه به آیه ﴿وَ إِبْراهیمَ الَّذی وَفَّى﴾ (نجم، 37)، به نظر میرسد که وجه اول درست باشد؛ یعنی ابراهیم(ع) آن کلمات را تمام کرد و به خوبى از عهده امتحانات الهى برآمد و بدون هیچ افراط و تفریطى آنها را انجام داد.
4. با توجه به اقوال اکثر عالمان شیعی و برخی از مفسران اهلسنت، واژه «إِمَام» در آیه 124 سوره بقره، به معنای امامت است؛ یعنی امام، مردم را هدایت میکند و قانون الهی را اجرا می‌نماید و متخلفان از حق را مجازات میکند و به شایستگان منصب میدهد. معانی‌ای که برخی از مفسران برای امامت در آیه یادشده بیان کردهاند مانند زعامت سیاسی و قدوه، نمیتواند درست باشد؛ زیرا حضرت ابراهیم(ع) در زمان نبوت، خود زعیم جامعه و رهبر آنان بوده است. برخی نیز مانند فخر رازی واژه «إِمَام» را به معنای نبوت گرفتهاند که آن را به طریق عقلی و نقلی نمیتوان توجیه کرد؛ زیرا کسی که در دوران زندگی خود به مقام شامخ نبوت رسیده، چه دلیلی دارد که خداوند بعد از امتحانهایی دشوار، دوباره مقام نبوت را به وی عطا کند.
5. واژه «عَهْدِى» در آیه 124 سوره بقره، به معنای امام است. روایات اهلسنت درباره تفسیر این واژه متفق نیستند. اما روایات امامیه متفقالقول‌اند و آشکارا، آن را به معنای امام بیان نمودهاند. در این آیه، دلیلی وجود ندارد مبنی بر این که هیچیک از فرزندان حضرت ابراهیم(ع) به امامت نمی‌رسند. آیات 72-73 سوره انبیاء، نشان میدهد که حضرت اسحاق(ع) و یعقوب(ع) به امامت رسیدهاند. از آیه ﴿لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ﴾، عصمت امام(ع) ثابت میشود؛ به این معنی که امامت به ستمکار نمیرسد؛ یعنی کسى که معصوم نیست، یا به خود و یا به دیگران ستم کرده است؛ نتیجه این میشود که ستمکار هرگز نمیتواند امام باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Comparative study of the Islamic texts particularly verses of the Quran is of special importance. Verse 124 in Surah A-Baqarah has significance because of using the terms such as “Kalamat” (commands), “Imam” (leader), and “‘Ahd” (covenant), and commentators have stated different views on those terms.
The present study surveys the views of Sunni and Shi’ite commentators in this regard. The above terms in this verse have decisive roles in its interpretation. Through this research, it is determined that the term “commands”, with regard to the style of the verse and other similar verses, indicates doing some practical acts which had to be done by prophet Abraham to achieve leadership (Imamah). As for the interpretation of the term “leader”, there are some viewpoints such as political leadership, leader, prophecy, …, and some commentators attempt to reject the leadership of prophet Abraham by considering their own exegesis. However, considering the style of the above-mentioned verse and exegesis of the term “covenant” interpreted by most Sunni and Shi’ite commentators as leader, it is evident that prophet Abraham and his offspring achieved the honor of leadership. Relying on Sunni and Shi’ite exegesis and also similar verses and narratives, this paper seeks to analyze the above verse as much as possible.
کلیدواژه‌ها [English]
56. موسوى سبزوارى، عبدالاعلى(1409ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: دفتر سماحه آیت الله العظمى السبزوارى.
59. نجارزادگان، فتحاله(1390ش). «بررسی معناشناسی امام در آیه امامت حضرت ابراهیم(ع)». کتاب قیم، ش2.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله