مطالعه تطبیقی بررسی برخی شبهات پیرامون تغییرقبله با تاکید بر شبهه اقتباس

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دورۀ دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، مدرس دانشگاه فرهنگیان،

2 استاد تمام گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

قبله یکی از مهم‌ترین نمادها در اسلام و نشانۀ هویت اسلامی است؛ انتخاب بیت‌المقدس به‌عنوان قبلۀ نخستین و سپس تغییر آن به‌سمت کعبه، بازتاب بسیاری در عصر ظهور اسلام در بین یهودیان داشته است. شماری از یهودیانِ معاصر پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به‌دلیل آنکه بیت‌المقدس در آغاز ظهور اسلام، قبلۀ مشترک بین مسلمانان با یهود بوده و برای فرار از اعتراف به وحیانی بودن آیین اسلام، شبهۀ اقتباس قبلۀ نخست مسلمانان را از یهود، مطرح نمودند و آن را دلیل حقانیت خود دانستند. در این مقاله به‌بیان برخی شبهات یهودیان، پیرامون قبله، چه قبل از تغییر و چه بعد از آن، در نگاه مفسران فریقین پرداخته شده و با بهره‌گیری از مستندات قرآنی، نادرستی دیدگاه یهودیان دربارۀ مسئلۀ اقتباس قبله، تبیین گردیده و بیان شده است که دلایل گزینش بیت‌المقدس در آغاز ظهور اسلام به‌عنوان قبلۀ مسلمانان، حکیمانه بوده؛ زیرا در آن هنگام، کعبه محل عبادت بت‌پرستان گردیده بود ولی بیت‌المقدس سرزمینی پاک و مقدس به‌شمار می‌آمد؛ اما با گسترش اسلام، مکه از شرائط متفاوتی برخوردار شد و قبله به‌سوی کعبه به‌عنوان نخستین پرستشگاه ابراهیمی(ع) و محل امن و عبادت همیشگی بندگان الهی، تغییر یافت .
مؤدب، س.ر؛ سجادی، م.س. (1399). مطالعۀ تطبیقی بررسی برخی شبهات پیرامون تغییر قبله با تأکید بر شبهۀ اقتباس، دوفصل‌نامۀ پژوهش‌های تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 33-7.  Doi: 10.22091/PTT.2020.5634.1769
 

تازه های تحقیق

نتیجه

یهودیان همواره با مسلمانان عدوات داشته و قبل و بعد از تغییر قبله، جهت ایجاد تردید در ایمان آنان، شبهاتی در خصوص قبله بیان نموده‌اند؛ ولی با مطالعه در آیات قرآن معلوم می‌گردد که انتخاب بیت‌المقدس به‌عنوان اولین قبله، هرگز به‌معنای اقتباس قبله برای مسلمانان از یهود نبوده است؛ زیرا شواهد قرآنی بسیاری بر عدم اقتباس قبله از یهود وجود دارد و بیان گردید که انتخاب بیت‌المقدس توسط پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، امری الهی و گزینشی آسمانی بوده است. قرآن کریم، شبهات یهودیان را نادرست و غیرمنطقی دانسته و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را از توطئه و عداوت آنان آگاه می‌سازد و به‌پاسخ‌گویی نسبت به شبهات آنان مبادرت می‌ورزد. علاوه‌برآن، قرآن کریم در بسیاری از آیات به‌نقد عملکرد یهود می‌پردازد و بیان می‌نماید که یهودیان معاصرِ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از حقانیت دین اسلام و نشانۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله) یعنی دو قبله داشتنِ ایشان مطلع بودند. ضمن‌آنکه، در میان یهودیان مسئلۀ بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و سرزمین و جایگاه او در کتب و معارف آنها کاملاً روشن بوده است. خلاصه آنکه شبهات بی‌پایۀ یهودیان پیرامون قبله، جز برای ایجاد تزلزل در ایمان مسلمین و جز به‌منظور یافتن مفرّی برای ایمان نیاوردن به‌رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در راستای حفظ سیادت خویش نبوده است؛ که البته در هیچ‌یک موفق نشدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Some Controversies about the Change of the Qiblah with Particular Regard to Appropriation

نویسندگان [English]

  • maryam sadat sajadi 1
  • Sayed Reza Moaddab 2
1 PhD student of the Quran and Hadith Sciences, University of Qom
2  Professor of the Quran and Hadith Sciences, University of Qom
چکیده [English]

The Qiblah is one of the most significant signs in Islam, hence an icon of Islamic identity. The earlier choosing of Jerusalem as the Qiblah left its reverberations among the Jews in the earlier days of Islam. To reject the revelatory nature off Islam, many Jews fabricated the controversy of Islam's appropriation of the Qiblah from Judaism, hence stressed their own originality. The present paper tackles and rebuts the issue of the Jews' controversies, as provided in the Quran tafsirs of both Shias and Sunnis. It is asserted that the earlier choice of Jerusalem as the Qiblah was a sagacious decision, for the Kaaba was a place of idol-worshipping by then, while Jerusalem was not dishonored by idols. However, with the spread of Islam, Mecca received a totally different situation, and the Kaaba has since received its Qiblah status forever.
 

© Moaddab, S.R; Sajjadi, M.S (2021) Some Controversies about the Change of the Qiblah with Particular Regard to Appropriation. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (12) 7-33.  Doi: 10.22091/PTT.2020.5634.1769


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mecca
  • the Qiblah
  • the Kaaba
  • Jerusalem
  • the Jews
  • the appropriation controversy

مراجع

قرآن کریم
1. کتاب مقدس (با استفاده از نرم‌افزار مژده)
2. ابن‌فارس، أحمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ چاپ اول، قم: بی‌نا، ۱۴۰۴ق.
3. ابن‌عاشور، محمد‌بن‌طاهر؛ التحریروالتنویر؛ بیروت‏ :موسسه التاریخ‏ ، بی‌تا.
4. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت:دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
5. بدوى، عبدالرحمن و جادالله، کمال‏‏؛ دفاع عن القرآن ضد منتقدیه؛ بى‏جا: الدار العالمیة للکتب، ۱۴۲۶ق.
6. بروکلمان،کارل؛تاریخ ملل و دول اسلامی؛ ترجمه جزایری ،هادی؛تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۶ش.
7. بلاغى نجفى، محمدجواد؛ آلاءالرحمن فى تفسیر القرآن؛ قم‏: بنیاد بعثت‏،۱۴۲۰ق.
8. بیضاوى، عبدالله‌بن‌عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏؛ بیروت‏: داراحیاء التراث العربى، ۱۴۱۸ق.
9. طالقانى، سید محمود؛ تفسیر پرتوى از قرآن‏؛ تهران‏: شرکت سهامى انتشار، ۱۳۶۲ش.
10. تیلیش، پال؛ «معنا و توجیه نمادهای دینی»؛ فصلنامه معرفت، ش۱۹ (سال پنجم)، ۱۳۷۵ش.
11. علی، جواد؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام؛ بغداد: جامعه بغداد، ۱۴۱۳ق.
12. جوادی آملی، عبد الله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: مرکز نشر اسرا، ۱۳۸۴ش.
13. حتّی، فیلیپ؛ تاریخ عرب؛ به ترجمۀ ابوالقاسم پاینده؛ تهران: نشر آگاه، ۱۳۶۶ش.
14. حسینی بهشتی، سید محمد؛ سرود یکتاپرستی؛ تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت‌الله دکتر بهشتی،۱۳۹۰ش.
15. حسینی زبیدی، محمد مرتضى؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دارالفکر، 1414ق.
16. خواص، امیر؛ «یهود در جزیرةالعرب پیش از اسلام: تحلیلی بر تأثیر و تأثرات یهودیت و عرب جاهلی»، نشریه معرفت ادیان، شماره ۴ (سال پنجم، شماره پیاپی2۰)، پاییز۱۳۹۳ش.
17. خوئى، سید ابوالقاسم؛ بیان در علوم و مسائل کلى قرآن؛ به ترجمه محمدصادق نجمى و هاشم‌زاده هریسى؛ تهران‏: سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۸۸ش.
18. رازی، حسین‌بن‌علی ابوالفتوح؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ به کوشش یاحقی و ناصح؛ مشهد: آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش.
19. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: دارالقلم، ۱۴۱۲ق.
20. زحیلى، وهبةبن‌مصطفى؛ التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج؛ بیروت-دمشق: دار الفکر المعاصر، 1418ق.
21. زمخشرى، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
22. سالم، عبدالعزیز؛ تاریخ عرب قبل از اسلام؛ به ترجمۀ باقر صدری‌نیا؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۰ش.
23. سبحانی، جعفر؛ منشور جاوید؛ قم: موسسه امام صادق(علیه‌السلام)، ۱۳۸۰ش.
24. صادقی، مصطفی؛ پیامبر و یهود حجاز؛ قم: بوستان کتاب، بی‌تا.
25. طالقانى، سید محمود؛ پرتوى از قرآن؛ تهران: شرکت سهامى انتشار، ۱۳۶۲ش.
26. طباطبایى، سید محمدحسین؛ المیزان فى تفسیر القرآن‏؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم‏، ۱۳۷۴ش.
27. طبرسى، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن؛ تهران‏: نشر ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
28. طبرى، ابوجعفر محمدبن‌جریر؛ جامع البیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت‏: دارالمعرفه، ۱۴۱۲ق.‏
29. طوسى، محمدبن‌حسن؛ التبیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت‏: داراحیاء التراث العربى، بی‌تا.
30. طیب، سید عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران‏: انتشارات اسلام‏، ۱۳۷۸ش.
31. عروسى حویزى، عبدعلى‌بن‌جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ قم: انتشارات اسماعیلیان‏، ۱۴۱۵ق.
32. فخررازى، محمد‌بن‌عمر؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت‏: داراحیاء التراث العربی،۱۴۲۰ق.
33. فیاض ، محمد سعید؛ «بررسی شبهات غیرمسلمانان دربارۀ منابع و مصادر قرآن کریم»؛ پاین‌نامۀ دکتری، محمدکاظم شاکر، رشتۀ علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۸3ش.
34. قرائتى، محسن؛ تفسیر نور؛ تهران‏: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، ۱۳۸۳ش.‏
35. قرطبى، محمدبن‌احمد؛ الجامع لأحکام القرآن‏؛ تهران: نشر ناصرخسرو، ۱۳۶۴ش.
36. قطب، شاذلی؛ فی ظلال القرآن؛ بیروت: دارالشروق، ۱۴۱۲ق.
37. ماسون، دنیز؛ قرآن و کتاب مقدس: درون‌مایه‌های مشترک؛ به ترجمۀ فاطمه‌السادات تهامی؛ تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی، ۱۳۸۶ش.
38. مکارم شیرازى، ناصر؛ تفسیر نمونه‏؛ تهران‏‏: دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
39. مک‌اولیف، جین دمن؛ دایرة المعارف قرآن (لیدن)؛ با ویرایش ترجمۀ فارسی حسین خندق‌آبادی و دیگران؛ تهران: حکمت، ۱۳۹۲ش. (مدخل تکثر دینی و قرآن؛ نویسندگان: کلئر وایلد و مک اولیف)
40. معرفت‏، محمدهادى؛ تاریخ قرآن؛ تهران: سمت، ۱۳۸۶ش.
41. معرفت‏، محمد‌هادى؛ شبهات و ردود حول القرآن؛‏ قم‏: موسسه التمهید، ۱۴۲۳ق.
42. مغنیه، محمدجواد؛ تفسیر الکاشف‏؛ تهران‏: دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۲۴ق.
43. نیل‌ساز، نصرت و دیگران؛ «بررسی ویژگی‌های اخلاقی یهود عصر پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و نقش آنان در شبهۀ تغییر قبله از منظر قرآن»؛ پژوهشنامۀ معارف قرآنی، شمارۀ 7، ۱۳۹۵ش.
44. ولفنسون، اسرائیل؛ تاریخ الیهود فی بلاد العرب فی الجاهلیه و صدر الاسلام؛ مصر: نشر اعتماد، ۱۹۲۷م.
45. هینلز، جان راسل؛ راهنمای ادیان زندۀ جهان؛ به ترجمۀ عبدالرحیم گواهی؛ قم: بوستان کتاب، 1385 ش.
46. Lewis, Bernard; The Jews of Islam; Princeton,1984.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار