نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار و عضو هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
2 دانشجوی دکتری. تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه‌گیری
بنابر اینکه امور اخلاقی دارای مراتب مختلف هستند، نظام اخلاق بندگی قرآن ساختاری مخروطی شکل دارد که مبانی آن، قاعدۀ مخروط و اصول و ارزش‌هایش، بدنۀ آن را تشکیل می‌دهند. در این نظام، عناصر به‌ویژه اصول اخلاقی، در روابط طولیِ منظم و متقابل، ایجاد و ارتقاء می‌یابند تا انسان در سیری صعودی به رأس مخروط، یعنی آن هدف غایی نظام اخلاقی برسد. در این ساختار دستیابی به اهداف مقدماتی و میانی، حصول هدف غایی را تحقق می‌بخشند.
تقوا در مبانی، اصول و تحقق هدف غایی، نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند و عمده‌ترین شرط معرفت در فهم عقل و شهود قلب است. بدون تقوا نمی‌توان از ابزار شناخت بهره برد. رعایت تقوا با «مختار بودنِ انسان» است که معنا می‌یابد. از آثار تقوا، رسیدن انسان به «مقام خلیفةاللهی» است. انسان متناسب با کسب مراتب تقوا، به مراتبی از مقام خلیفةاللهی نایل می‌شود. تقوا مستلزم توحید نظری و نتیجۀ توحید عملی است.
با توجه به آیات، باید به این نکات دقت کرد که تقوا ملازم با ایمان و عمل، و شرط قبولی اعمال است (مائده:27)؛ خداوند متعال طاعت را با همین شرایط می پذیرد. تقوا بهترین توشه برای وصول به قرب و رضوان الهی و اصلی‌ترین گرایشی است که ایمان و عمل را به یکدیگر پیوند می‌زند و خود از سه گرایش خوف، رجاء و محبت الهی سرچشمه می‌گیرد.
در سه بُعد بینشی، گرایشی و رفتاری، اصول اخلاقی به ترتیب عناصر ایمان، تقوا و طاعت الهی اهمیت ویژه‌ای دارند؛ ایمان همواره ملازم با تقوا و طاعت الهی است. تقوا وسیلۀ نیل به قرب و رضوان الهی است.
تبیینی که بر نظام اخلاق بندگی ارائه شد، نزدیک به ساختار اخلاقی‌ای است که علامه طباطبایی آن را مخصوص به قرآن می‌داند؛ که در آن، صفات و تفکر انسان‌ها طورى تربیت می‌شود که رذایل اخلاقی ازطریق رفع از بین می‌روند نه دفع؛ زیرا دل‌ها با معارف وحیانی پر می‌شوند و جایى براى رذائل باقى نمی‌ماند. توحید ناب، عبودیت محض را، بر اساس محبت عبودى ایجاد می‌کند.
در موضوع مورد بحث، مطالب مستخرج از تفاسیر شیعی با تفاسیر اهل‌سنت در حد بسیار گسترده‌ای مشابهت دارند و تفاوت عمده‌ای بین آنها مشاهده نمی‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Received: 202020-03-25 | Accepted: 2020-07-30
The moral aspects of servitude make one of the fundamental themes in the Holy Quran; through a systematic outlook, appreciation of its moral teachings become easier. Piety is the most basic value in the moral teachings of servitude to and before God. The present descriptive-analytical study focuses first on discovering and giving definitions of piety in the servitude-oriented construct as indicated in the Holy Quran, including its elements, principles, and aims, followed by the relation of piety and the elements of this structure based on such tafsirs as al-Mizan, al-Minar, Fi Zilal al-Quran, and al-Kashshaf. Comparison reveals that they share in many points. Piety is an element basic to epistemology, theology, anthropology, and cosmology; hence an important element in the formation, preservation, and improvement of one's outlook, moral inclinations, and moral code of conducts. Continuation and improvement of piety is essential for achieving elementary, intermediate, and ultimate aims. According to Quranic verses, worshipping God is an elementary aim, piety is the intermediate aim, and getting well nigh to God is the ultimate aim.
© Rahimi, S.V; Ketabi, S (2021) Foundations of the Quranic System of Servitude: Evidence from the Shia and Sunni Tafsirs. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (12) 105-131. Doi: 10.22091/PTT.2020.5629.1771
کلیدواژه‌ها [English]
)
ارسال نظر در مورد این مقاله