بررسی تطبیقی آیات معناداریِ زندگی از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد اخلاق دانشگاه قم

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم

10.22091/ptt.2020.4464.1576

چکیده

تاریخ دریافت: 14/10/1398   |   تاریخ پذیرش: 22/04/1399
معنای زندگی از مهم‌ترین مسائلی است که انگیزۀ زیستن، ارزشمندی حیات، امید و تکاپو در زندگی و آنچه از زندگی می‌خواهیم را دربرمی‌گیرد. بدون داشتن معنای زندگی، تحمل دنیای آکنده از رنج، درد و مشقت ممکن و معقول نمی‌نماید. یکی از وظایف اساسی دین، تبیین مطلوب معناداریِ زندگی است. تحقیق پیش رو درصدد اثبات این فرضیۀ اصلی است که برطبق آیات قرآن، زندگی انسان دارای معنای ابزاری (هدف‌مندی حیات)، معنای غیرابزاری (ارزشمندیِ فی‌نفسه حیات) و معنای کارکردی (ایفای نقش معین در حیات) است. هریک از این معانی با آیات و مبانی دینی مثل وجود عالم ماورای طبیعت، جاودانگی انسان، اصل فطرت و مظهریت انسان برای اسماء و صفات الهی اثبات می‌گردد. باید توجه داشت که إسناد این سه معنا به زندگی به‌صورت منسجم و سازگار در یک نظریۀ وحدانی تبیین می‌گردد. از مهم‌‌ترین لوازم این نظریه، نقد جدی دوگانه‌انگاری نظریه‌های فراطبیعت‌گرایانه و طبیعت‌گرایانه از یک‌سو، و جمع دیدگاه آفاقی بودن معنای زندگی با ضرورت جعل آن در زندگی، از سوی دیگر است؛ بدین معنا که فرد باید با کشف ارزش واقعی و با اختیار خود، زندگی خویش را بر اساس آن معنا دهد و در آن مسیر حرکت کند.
 



© شاهرخی، س.م؛ ساطع، ن. (1400). بررسی تطبیقی آیات معناداریِ زندگی از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و آیت‌الله جوادی آملی، دوفصل‌نامۀ پژوهش‌های تفسیر تطبیقی. 6 (12)، 209-185.  Doi: 10.22091/PTT.2020.4464.1576

تازه های تحقیق

نتیجه

با استناد به آیات الهی و مبانی دینی ثابت کردیم که نظریۀ معناداری زندگی انسان از دیدگاه اسلام، یک نظریۀ ترکیبی و منسجم است و طبق آن، زندگی، هم با بذل توجه به «درون فرد» و زندگی «اکنون و اینجا»ییِ او معنادار است، هم با لحاظ عالم مافوقِ‌طبیعت، وجود ساحت روحانی و حیات جاویدان انسان در آخرت و قرب به‌وجود لایتناهی پروردگار عالمیان، معنای عمیق و آرمانی ژرف برای زندگی کشف می‌گردد. همچنین باتوجه‌به اینکه انسان در عالم هستی به‌منظور ایفای نقش بزرگ مظهریت خداوند و جانشینی او بر روی زمین پای نهاده است، زندگی او دارای معنای کارکردی است.

نکتۀ مهم آن است که تمامی مراتب هستی از حقیقت بهره‌مندند و زندگی در دنیا اگرچه مقدمۀ آخرت است، اما یک حیات واقعی است که ارزشمند بودن آن، «زیستن در اینجا و اکنون» را معنادار و ارزشمند می‌سازد. تنها درصورت کشف ارزشمندی اصیل حیات دنیایی و معنادار ساختن زندگی خود بر اساس آن است که می‌توان به اهداف والای روحانی و معنوی دست یافت و کسب رضایت الهی نیز به‌جز حرکت درجهت فطرت و حفظ ارزشمندی حیات به‌دست نمی‌آید.

بنابراین، با این نظریه، دوگانگی میان طبیعت و فراطبیعت درهم می‌شکند و زندگی، هم باتوجه‌به حقیقت حیات طبیعی و هم باتوجه‌به وجود امر مطلق و عالم مافوقِ‌ماده، معنای واحد و یکپارچه و منسجمی خواهد داشت. با انتخاب این معنا و آرمان و قرار دادن آن در متن و بطن زندگی خویش، آدمی هم اینک و هم اینجا و در درون زندگی دنیاییِ خود، بهره‌مند از حیات طیبه، یعنی مرتبۀ قوی‌تر، نورانی‌تر و معنوی‌ترِ حیات می‌گردد و جاودانه در آن بسرمی‌برد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meaningfulness of Life in the Quranic Verses: A Comparative Study of the Viewpoints of Allama Tabatabaie and Ayatollah Javadi Amoli

نویسندگان [English]

  • seyedeh masoumeh shahrokhi 1
  • nsfiseh satee 2
1 Graduate student of Qom University
2  Associate professor, Dept. of Philosophy and Islamic Theology, University of Qom
چکیده [English]

Received: 2020-01-04   |   Accepted: 2020-07-12
 The meaning of life makes one of the most important topics that takes in the incentive for living, the values of life, hope, and taking troubles in life for our needs. Without having a meaning of life, tolerating all the hardships would be impossible and irrational. Hence, one of the things expected of religion is rendering a meaningful picture of life. The present study delves into the point that based on the Quranic verses, the human life, and the pragmatic meaning of life (that is to say, certain functions of life). Any of these sub-senses are provable based on the Quranic verses and Islamic religious teachings, for example, the spiritual realm, immortality of man, the principle of the innate nature of man and his representativeness of the Divine names and attributes. This tri-fold division can be attributed to life in a coherent monotheistic attitude. One of the main corollaries of this attitude is rejection and criticism of the bi-polar division of life-oriented views into supernatural vs. natural attitudes, including certain individualistic view such that any individual must shape his own life through discovering his own real value and decision.
 


 



© Shahrokhi, S.M; Sate, S. (2021) Meaningfulness of Life in the Quranic Verses: A Comparative Study of the Viewpoints of Allama Tabatabaie and Ayatollah Javadi Amoli. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (12) 185-209.  Doi: 10.22091/PTT.2020.4464.1576

کلیدواژه‌ها [English]

  • Purposefulness
  • value
  • performance
  • the meaning of life
  • the Quran

مراجع

قرآن کریم
1. نهج البلاغه (دشتی،1440ق)
2. صحیفه سجادیه
3. مفاتیح الجنان
4. جوادی‌آملی، عبدالله؛ صورت و سیرت انسان در قرآن؛ چاپ دوم، قم: نشر اسرا، 1381ش.
5. جوادی‌آملی، عبدالله؛ فطرت در قرآن؛ قم: نشر اسرا، 1383ش «الف».
6. جوادی‌آملی، عبدالله؛ توحید در قرآن؛ قم: نشر اسرا، 1383ش «ب».
7. جوادی‌آملی، عبدالله؛ حق و تکلیف در اسلام؛ قم: نشر اسرا، 1384ش «الف».
8. جوادی‌آملی، عبدالله؛ حیات حقیقی انسان در قرآن؛ قم: نشر اسرا، 1384ش «ب».
9. جوادی‌آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ چاپ سوم، قم: نشر اسرا، 1385ش «الف».
10. جوادی‌آملی، عبدالله؛ علی(ع) مظهر اسمای حسنای الهی؛ چاپ دوم، قم: نشر اسرا، 1385ش «ب».
11. جوادی‌آملی، عبدالله؛ دین‌شناسی؛ چاپ پنجم، قم: نشر اسرا، 1387ش.
12. جوادی‌آملی، عبدالله؛ اسلام و محیط زیست؛ چاپ پنجم، قم: نشر اسرا، 1388ش.
13. جیمز، ویلیام؛ دین و روان؛ به‌ترجمه محمد قائنی؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1351ش.
14. حکیمی، محمدرضا؛ الحیاه؛ به‌ترجمه احمد آرام؛ قم: انتشارات دلیل ما، 1395ش.
15. خلیلی، مصطفی؛ «معنای زندگی از نگاه علامه»؛ فصلنامه اسراء، شماره دوم (سال چهارم، پیاپی دهم)، 1390ش.
16. شکرانی، رضا؛ «معنای معناداری زندگی و معنای زندگی در قرآن»؛ همایش ملی معناداری زندگی (اداره کل امور فرهنگی دانشگاه اصفهان)، 1388ش.
17. شهریاری، حمید؛ «حیات طیبه»؛ نقد و نظر، شماره 31و32، 1382ش.
18. طباطبایی، محمدحسین؛ رسائل توحیدی؛ قم: بوستان کتاب، 1388ش «الف».
19. طباطبایی، محمدحسین؛ انسان از آغاز تا انجام؛ به‌ترجمه صادق لاریجانی؛ قم: بوستان کتاب، 1388ش «ب».
20. طباطبایی، محمدحسین؛ رسالة الولایة (سفرنامه سلوک)؛ قم: مطبوعات دینی، 1388ش «ج».
21. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چاپ دوم، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
22. عسگری سلیمانی و دیگران؛ «خدا و معنای زندگی»؛ نقد و نظر، شماره31و32، 1382ش.
23. فرانکل، ویکتور؛ انسان در جستجوی معنا؛ به‌ترجمه اکبر معارفی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1357ش.
24. گرت، تامسون؛ معنای زندگی؛ به‌ترجمه غزاله حجتی و امیرحسین خداپرست؛ تهران: نگاه معاصر، 1396ش.
25. متز تدئوس؛ «آثار جدید درباره معنای زندگی»؛ به‌ترجمه محسن جوادی؛ نقد و نظر، شماره 29و30، 1382ش.
26. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان الحکمه؛ قم: انتشارات دار الحدیث، 1384ش.
27. نصری، عبدالله؛ فلسفه آفرینش؛ تهران: دفتر نشر معارف، 1382ش.
28. وارد، کیت؛ معنای زندگی، دین و مسئله معنا؛ به‌ترجمه اعظم پویا؛ قم: نشر ادیان، 1390ش.
29. ولف، سوزان؛ «معنای زندگی»؛ به‌ترجمه محمدعلی عبداللهی؛ نقد و نظر، شماره 29و30، 1382ش.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار