بررسی تطبیقی تفسیر آیۀ اولی الأمر در المیزان و المنار

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم

چکیده

پژوهش حاضر در صدد مقایسۀ تفسیر المنار و المیزان در زمینۀ تفسیر آیۀ «اولی الامر»(نساء/ 59ا) است. تفسیر المیزان مصداق «اولی الامر» را در این آیه، امامان معصوم دانسته و امر به اطاعت از پیامبر و «اولی الامر» را در این آیه، دارای وزان واحد، مطلق و بی قید و شرط تلقی کرده و این آیه را اثبات کنندۀ عصمت رسول (ص) و «اولی الامر» به شمار آورده است و علت تکرار «اطیعوا» را تفاوت قلمرو اطاعت محسوب کرده است و نه تأکید ومخاطبان را در «فان تنازعتم» مسلمانان دانسته و نه« اولی الأمر». تفسیر المنار نیز امر به اطاعت از پیامبر و «اولی الامر» را مطلق و لازمۀ آن را عصمت آنان دانسته است؛ با این تفاوت که از نظر عبده مصادیق «اولی الامر» اهل حل و عقد و اجماع نظر آنان به دور از خطا است؛ اگر چه رشید رضا این اجماع را معصومانه نمی داند. به نظر او، مخاطبان «فان تنازعتم» شامل «اولی الامر» هم می شود. در این مقاله علاوه بر مقایسۀ دو تفسیر، اشکالات برداشت‌های صاحب المنار مطرح و ایرادات ایشان به برداشت مفسران شیعه پاسخ داده شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Review of the Interpretation of the Verse of Ulel- Amr in Al-Mizan and Al-Minar Commentaries

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Tajari 1
  • Somayyah Panahi 2
1 Assistant professor of University of Qom,
2 Corresponding author, PhD student of comparative commentary, University of Qom,
چکیده [English]

The present paper seeks to compare Al- Minar Commentary by 'Abduh and Al-Mizan Commentary by Allamah Tabatabaii in terms of their interpretation of the verse 59 in Chapter 4 (Al-Nisa'- The Women), known as the verse of "Ulel-Amr". For Tabatabaii, the referents of Ulel-Amr are infallible Imams, who should be obeyed unconditionally and absolutely as the Holy Prophet, which proves their infallibility. He believes that the repetition of the imperative verb "Obey" indicates the difference in the domain of obedience not emphasis, and the pronoun "you" in verse which says "then if you quarrel about anything" refers not to Ulel-Amr but to Muslims. In Al-Minar, Abduh accepts the command of absolute obedience to the Holy Prophet and Ulel-Amr, necessitated by their infallibility. However, he believes that the instances of Ulel-Amr are people of hal and 'Aqd (those whose opinions are what count) whose consensus is correct. Rashid Reza, however, does not regard such a consensus as infallible, as he believes that the pronoun "you" refers to Ulel-Amr as well. The paper compares aforementioned commentaries to extracts several mistakes taken by Abduh in Al-Minar, and resolves the doubts he cast on Shia interpretations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ulel-Amr
  • absolute obedience
  • infallibility of Ulel-Amr
  • people of hal and 'Aqd
  • pure Imams
  • Al-Minar
  • Al-Mizan

نتیجه

1-    صاحبان المیزان و المناردر این مطلب اتفاق نظر دارند که در ایه شریفه دستور به  اطاعت از رسول و اولی الامر از یک جنس می باشد، یعنی هر دومطلق و بی قید و شرط بوده و آن از نظر علامه و محمد عبده مستلزم عصمت آنان است  ؛ هرچند که در چگونگی استدلال به معصوم بودن از نظر صاحبان المنار مناقشه هایی وجود دارد. و در علت تکرار اطیعوا  نیز، رشید رضا با نقد نظر عبده ، که علت تکرار را تاکید می داند ، تفاوت در متعلق "اطیعوا" را ذکر کرده که از این جهت همسان با نظر علامه طباطبایی است  .

2-     در مورد مصادیق اولی الامر اختلاف نظر وجود دارد. المنار مصداق اولی الامر را جماعت اهل و عقد ازاصناف مختلف می داند،در مقابل علامه طباطبایی، ائمه اطهار را مصداق اولی الامر معرفی می کنند.

3-    دیدگاه صاحبان المنار در مصداق اولی الامر با اشکالاتی رو برو است. از جمله اینکه ؛ ابهام و پیچیدگی در مراد  از اهل حل و عقد و اجماع آنها وجود دارد و اینکه اهل حل و عقد نه به لحاظ انفرادی و نه به لحاظ مجموعی، مصون از خطا و اشتباه نیستند. امام اعظم هم چون با سایر افراد هیچ تفاوتی ندارد اوامر ونواهی ایشان نیز نمی تواند مرجع حل اختلاف باشد.

4-    در مورد مخاطبان "فان تنازعتم " نیز ، مخاطبان عموم مومنین هستند نه اولی الامر در حالی که رشید رضا  نزاع  بین اولی الامر را همچون نزاع بین مومنان متصور و ممکن  می داند .

از مجموع آنچه گذشت   نتیجه مى‏گیریم که آیه شریفه به جز وجوب اطاعت از پروردگار که دراطاعت از  وحی قرآنی جلوه گر است اطاعت از رسول در وحی بیانی ودر احکام ولایی وحکومتی ونیز اطاعت از اولی الامررا -که به بنابر نصوص نبوی ایمه اهل البیت  {علیهم السلام }هستند -در بیان کتاب وسنت و احکام حکومتی وولایی  اثبات مى‏کند .

قران کریم
ابن ابی الحدید،عبد الحمید، ، شرح نهج البلاغه ،تصحیح محمد ابو الفضل ابراهیم ،قم ،اسماعیلیان ،1377
ابن تیمیه ، احمدبن عبدالحلیم؛ مجموع الفتاوى ابن تیمیة؛ مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، المدینة النبویة، المملکة العربیة السعودیة عام النشر: 1416هـ/1995م.
ابی داود ،سلیمان بن اشعث ؛،سنن ابی داود ؛تحقیق سعید محمد اللحام ؛ بیروت : دار الفکر للطباعه والنشروالتوزیع ،1410ق.
ایازی، محمد علی؛ المفسرون حیاتهم و منهجهم؛ تهران: سازمان چاپ و انتسارات وزارت ارشاد اسلامی، 1387 ش.
بابایى، احمد على‏؛، برگزیده تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏، 1382 .
بحرینی ،هاشم بن سلیمان ؛البرهان فی تفسیر القران ؛ قم: بنیاد بعثت ،1415 ق.
بخاری ،  محمدبن اسماعیل؛ صحیح البخاری ؛ بیروت: دار افکر للطباعه والنشر ،1401ق.
جوادی املی، عبد الله؛ (1389)، تسنیم: تفسیر قران کریم؛ قم: اسرا،1389 ش.
حسینى، همدانى سید محمد حسین؛‏ (1404 ق‏) انوار درخشان‏؛ تحقیق: محمد باقر بهبودى‏؛ تهران: کتابفروشى لطفى ‏1404ق.
ذهبی، محمد حسین؛  التفسیر و المفسرون؛ بی جا: داراحیاء التراث العربی،1369 .
رازى، فخرالدین ابوعبدالله محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏،1420ق.
رشیدرضا، محمد؛تفسیر القـرآن الحـکیم الشـهیر بـتفسیر المنار؛ مصر: المنار،1328ق .
رشیدرضا، محمد ؛الخلافه او الامامه العظمی، تحقیق: وجیه کوثرانی؛ بی جا: بی تا .
سبزواری، سیدحسن؛«معنا و جایگاه اجماع اهل حل و عقد»، مجله: امامت پژوهی، شماره 10.تابستان 1392
صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن؛  قم: فرهنگ اسلامی،1365
طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی؛ قم: انتشارات‌ اسلامی،بی تا.
طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تحقیق و مقدمه محمدجواد بلاغی؛ تهران: ناصرخسرو،1372.
غزالی،محمدبن محمد؛ المستصفی من علم الاصول،  قم :دارالذخائر،بی تا.
فیرحی، داود؛ «مبانی اندیشه های سیاسی اهل سنت»، مجله حکومت اسلامی: شماره 2،زمستان 1375 .
فیض کاشانی، ملامحسن؛ ،تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی؛ تهران: صدر، 1425 ق.
مسلم ، نیشابوری ؛  صحیح المسلم ؛ بیروت :دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع ، بی تا.
مطهری، مرتضی؛ آشنایی با علوم اسلامی، تهران: صدرا،1368 .
 معرفت، محمد هادی؛تفسیر و مفسران؛ قم: مؤسسهء فرهنگی التمهید،1385 .
مغنیه، محمد جواد؛ ، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1424 ق.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1366 ـ 1353.
CAPTCHA Image