تحلیل تطبیقی آیات «منع تولّی کافر» از دیدگاه مفسران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

آیات متعددی در قرآن کریم بر منع تولّی نسبت به کفار دلالت دارد. دو سوره ممتحنه و توبه بخش بیشتری از این آیات را در خود جای داده است. در سوره‌های آل عمران، نساء، مائده و مجادله نیز آیاتی به این موضوع پرداخته اند. اینکه مقصود از این تولّی ممنوع چیست و کدام دسته از کفّار ممنوع التولِّی هستند، بررسی بیشتر آیات مربوطه را می‌طلبد. از سوی دیگر در دنیای کنونی، ارتباط و تعامل جامعه اسلامی و مدیران آن، با دیگر ممالک- که عمدتاً غیر مسلمان هم هستند- در ارتباط با شئون مختلف زندگی معاصر، یکی از ضرورت-های انکارناپذیر است. همین امر گاه پرسش‌هایی را در ذهن مخاطبان و علاقه‌مندان به تعالیم اسلامی ایجاد می‌کند و لااقل برای برخی از افراد زمینه ایجاد سوءتفاهم و در پی آن طرح تهمت‌های را نسبت به مسوولان در پی داشته باشد. این نوشتار به بررسی این موضوع می پردازد که مقصود از «تولّی ممنوع» که در قرآن مطرح شده است، چه می‌باشد؟ و این ممنوعیت در ارتباط با کدام دسته از کفار است؟ بعلاوه در این مقال مطابق با آیات قرآن نوع و میزان ارتباط و تعاملی که مسلمانان می‌توانند با غیر مسلمانان داشته باشند، مشخص گردیده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Quranic Verses "Prohibiting Friendship with Infidels" in Commentators' View

نویسندگان [English]

  • Qhasem Sobhani Fakhr 1
  • karam Siyavoshi 2
1 Assistant professor of department of theology, Bu-Ali Sina University, Hamadan,
چکیده [English]

Several verses in the holy Quran discuss about "association and interaction with non-Muslims." Most of these verses are in chapters 9 and 60 (Momtahenah, The Examined ones; Tawbah, Repentance, respectively), and few others are in chapters 3, 4, 5, and 58 (Ale-Imran, The Family of Imran; Nisa, The women; Ma'edah, The food; and Mojadilah, The Pleading one, respectively). These verses apparently indicate "the prohibition of interaction and association with non-Muslims", but the questions are what is meant by the "prohibition" and which group of infidels are prohibited from being associated and interacted, which necessitates a more exact and careful analysis of the verses to be answered. Using a descriptive method to describe issues and evidence, and content analysis method, the present paper studies the issue. The findings indicate that "prohibited association" mentioned in these verses means prohibition of establishing any mutual association and relation with non-Muslims based on love, assistance and acceptance of their authority and guardianship, which does not prohibit being good and doing justice towards relative infidels and those infidels who do not fight against Muslims. Furthermore, peaceful relationships such as doing business, political interactions, participating in contracts and treaties are not included in prohibited association, on the condition that they are not against Muslims' interests and Islamic esteem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • prohibited association
  • love
  • assistance
  • guardianship
  • infidel
  • Muslim

1. تولّی در قرآن کریم در سه مفهوم دوستی، یاری و سرپرستی به کار رفته است.

2. مقصود از کافر شخصی است که حق و حجّت بر او عرضه شده؛ لکن آن را نپذیرفته باشد.

3. آیات قرآن مؤمنان را از هرگونه تولّی ـ در معانی سه گانه آن ـ نسبت به کفّار، باز می‌دارد. در این میان، از تولّی به معنای سرپرستی به شدّت نهی شده است.

4. ارتباط مسالمت­آمیز در قالب تجارت و داد و ستد و اشتراک و اجتماع با غیرمسلمانان در قالب معاهدات و قرار دادها مشمول تولّی ممنوع نیست؛ لکن هیچ یک از این موارد نباید به ضرر مسلمانان بیانجامد.

5. نیکی و انصاف ­در حق کفّاری که ستیزی با مسلمانان ندارند، و کفارِ خویشاوند ـ به ویژه والدین ـ خواه به انگیزه اثرگذاری بر آنها و خواه به عنوان وظیفه اخلاقی و انسانی، مورد سفارش قرآن است.

  1. ابن بابویه، محمد بن على، (1362ش) صفات الشیعه، تهران: أعلمى.
  2. ابن بابویه، محمد بن على، (1376ش) الأمالی، تهران: کتابچى.
  3. انصاریان، حسین، (1383ش) ترجمه قرآن، قم: انتشارات اسوه‏.
  4. برقی، محمد بن احمد بن خالد، (1371ق) المحاسن، قم: دارالکتب الاسلامیة.
  5. بقاعى، ابراهیم بن عمر، (1427ق) نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  6. جوادی آملی عبدالله، (1388ش) تفسیر تسنیم، قم: مؤسسۀ اسراء.
  7. حسینى همدانى، محمد، (1404ق) انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفی.
  8. حمیری، عبدالله بن جعفر، (1413ق) قرب الاسناد، قم: مؤسسۀآل البیت علیهم السلام.
  9. خطیب، عبدالکریم، (1424ق)، التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت: دار الفکر العربی،
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق) معجم مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالشامیة.
  11. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، (1404ق‏) الدُّر المنثور فى التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه آیة­الله مرعشى.
  12. شاه‏عبدالعظیمى، حسین، (1363ش) تفسیر اثنى عشرى، تهران: میقات.
  13. صادقی تهرانی، محمد، (1406ق) الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّة، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
  14. طباطبایی، محمد حسین، (1390ق) المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
  15. طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش) مجمع البیان فی­تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  16. طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375ش) مجمع البحرین، تهران: انتشارات مرتضوی.
  17. طوسی، محمد بن­حسن، (1407ق) الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  18. عاملى، ابراهیم، (1360ش) تفسیر عاملى، تهران: کتابفروشى صدوق.
  19.  عبده، محمد، رشید رضا، محمد، (1414ق) تفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
  20.  فاضل مقداد، مقداد بن­عبدالله، (1373ش) کنزالعرفان فی فقه القرآن، تهران: انتشارات مرتضوی.
  21. فخررازی، محمد بن عمر؛(1420ق) التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.‏
  22.  فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410ق) کتاب العین، قم: نشر هجرت.
  23.  فضل الله، محمد حسین، (1419ق) من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک.
  24.  قطب، سیّد، (1425ق) فى ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
  25.  کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق) الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  26. مراغی، سید میر عبدالفتاح، (1417ق) عناوین الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  27. مغنیه، محمد جواد، (1378ش) تفسیر کاشف، ترجمه: موسی دانش، قم: بوستان کتاب.
  28.  موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، (1409ق) مواهب الرحمن فی­تفسیر القرآن،ناشر: دفتر مؤلف. 
CAPTCHA Image